Zomaar een aap?
OAH
Het enige dier dat ik ooit bezat,
of neen ik bezat het niet eens.
Oehtje woonde op mijn 'erf. Het was
een Gibbon, dus een beschermd dier,
dat men niet bezitten mag. Oehtje was
daarom geheel vrij. Kon ik het echter
helpen, dat ze bij voorkeur om mijn
nek hing? Kon ik het helpen, dat de
geringste toenadering tot een onbe
haard vrouwelijk wezen haar vanuit de
hoogste boomtop direct terugbracht
naar mij?
Onnodig te vertellen, dat Oehtje een
gibbonwijfje of liever een gibbon-dame
was.
Welk een verantwoording om zo
compleet een ziel te bezitten! Hoe
pijnlijk was elke ochtend het afscheid,
met kreten in allerlei nuances, die ik
slechts langzamerhand leerde ver
staan.
Wie over de Poentjak rijdt kan de
grijze gibbons (oah) in de bossen
horen zingen, ver over "hillen en dil
len", hoog en metaalachtig, soms ver
twijfeld van klank. Zo'n ochtend- of
avondlied, aanstekelijk hysterisch,
komt soms voort uit gezelligheids-
drang; dikwijls uit onderling opge
zweepte, gemeenschappelijke angst
een panter of een hond in de buurt.
Op een boswandeling, met een hond
bij me, werd ik eens een tijd lang ver
gezeld in de hoogte door tegelijk ang
stige en nieuwsgierige gibbons.
Op mijn erf bracht Oehtje dit gegil
slechts zelden voort. Eens toen ze een
slang zag en een andermaal toen m'n
moeka (plompe lori of spookdier) over
het dak ging wandelen. Aangezien dit
midden in de nacht geschiedde kwam
de halve buurt kijken, wie ik aan het
villen was.
Er was een tijd, dat ik de signaal
geluiden en kreetjes goed beheerste.
Kort daarna werd ik in de Londense
dierentuin voorgesteld aan een oah-
wijfje, dat nooit zong. Ik probeerde al
m'n geluidjes, waarop de dame me
kennelijk als land- of rasgenoot erken
de en terugkreunde. Toen ze "opge
warmd" was, probeerde ik de lange,
hoge eindgil en ze viel prompt in.
Samen gilden we allerintiemst totdat
de complete directie aangesneld kwam.
Er waren heus Londenaars, die dach
ten, dat dit nu Javaans was.
Oehtje was niet alleen een aap-dame
door persoonlijke eigenschappen. Ze
was ook van hoge komaf van veel
betere standing dan gewone Java-
apen. In 't Engels kan je dat beter
uitdrukken. Mensachtige apen heten
daarin "ape" in tegenstelling tot een
gewone "monkey".
Een gibbon heeft ook geen staart
en kan heel goed op twee benen lo
pen.
Het was heel grappig om Oehtje als
een mens door de tuin te zien wan
delen, met de lange armen balance
rend. Niet dat ze in de bomen minder
behendig zou zijn. Integendeel, er is
niets eleganters dan een troep gib
bons, die geweldige sprongen en zwaa
ien maken en telkens even rechtop
over de takken lopen. Gronddieren zijn
het zeker niet.
Gibbons zijn zachtzinnig en kuis. Apen
zijn agressief en demonstreren alle
mogelijke smerigheden.
Alleen oude mannetjes-gibbons zon
der wijfje worden aggressief.
Nu snapt U ook waarom ik in de
dierentuin zo graag een paar gibbons
had.
Een particulier, die ze bezit is schul
dig, maar de dierentuin heeft officiële
machtiging tot verkoop en vervoer. Er
zijn zelfs gevallen, dat het beter is
om zo'n dier in beslag te doen nemen,
bijv. als handelaars leuren met een
jong, waarvan de moeder geschoten is.
Dat is de gewone vangmethode.
Zo kwam ik ook aan Oehtje ei
genlijk tegen m'n zin.
Jaren lang heb ik geloofd dat Oehtje
van zich zelf naar viooltjes geurde.
Pas kort geleden vertelde een dame,
die indertijd 200 meter verderop woon
de, dat Oehtje elke ochtend, als de
baas naar zijn werk was, bij haar op
bezoek kwam aan de kaptafel en zich
liet kammen en poederen.
Nu heb ik ook een vermoeden, waar
de tandpasta vandaan kwam, die ik
af en toe thuis aantrof. Oehtje had er
namelijk groot vermaak in om de dop
van de tube af te draaien en dan lange
wormen er uit te knijpen, die van de
dakgoot vielen.
Dat Oehtje in de damarbomen langs
de Dagoweg klom en takken afbrak
om ze naar honden te gooien, was niet
gunstig voor de bomen. Haar twee
"stambomen" zijn gelukkig weer her
steld.
Ook overigens heeft mijn reputatie
wel eens geleden door Oehtje. Op
sommige dagen had ze verliefde buien
en ging ze om de nek van vreejmden
hangen. Bovendien had juist een jonge
moeder geklaagd, dat Oehtje bij de
baby in de kinderwagen was gaan zit
ten, de baby alsmaar geaaid had en
pertinent wilde meerijden. Dus werd
voor die dag de bewegingsvrijheid be
perkt door middel van een ketting.
Twee uur daarna werd ik door de
djongos naar huis gehaald met de
mededeling: "Oah soedah tangkap sa-
toe njonja". Oehtje had de ketting
netjes uit de sleutelring losgemaakt en
was in een lage Filicium-boom geklom
men. De meeslepende ketting was in
de takken verward geraakt, zodat Oeh
tje vast zat. Er bleef nog juist genoeg
ketting over om zich te laten neervallen
om de hals van een passerende dame.
De ketting bleef boven vast en Oehtje
hield de prooi omkneld.
Toen ik aankwam stond de dame al
een half uur onder de boom en moest
ze een uur bij me uitrusten.
Het erge was, dat boze tongen be
weerden, dat ik Oehtje op dit spelletje
gedresseerd had.
Oah's houden is niet alleen onwet
tig maar is ook in de stad ondoendijk
voor een gewoon burger. Een zeer
grote kooi is nodig of een zeer grote
tuin zonder buren. Bovendien worden
Oah's nooit zindelijk (een boomdier
heeft niet zoals een roofdier de aan
leg om aandacht te besteden aan pro
ducten, die hem verraden kunnen). En
tenslotte zijn ze veel te gevoelig voor
longziekten en buikkwalen. Een glas
melk maakt de buik soms al in de
war en ook overigens is de voeding
moeilijk.
Probeer liever geen oah te houden.
U zult daarna ook nooit meer aan
een ruwe hond of egoistische kat wen
nen.
Prof. Dr. L. van der Pijl
Kata tidak di-pegang-nya,
Janji tidak di-tepat-nya.
Zijn woord houdt hij niet en zijn be
loften komt hij niet na.
Hilang bini, boleh di-chari;hilang budi,
badan chelaka.
Een verloren vrouw kan teruggevonden
worden, maar het verlies van karakter
is onherstelbaar.
20
