OUDEJAARSAVOND-VIERING
OMSTREEKS A.D. 1910
Drukte in onze keuken bewees, dat
er weer iets bijzonders viel mee te
maken op deze dag 31 december
19... Voor de jeugd in het bijzonder is
deze dag "de gezelligste" dag van het
jaar in het voormalige Ned. Indië, na
tuurlijk vanwege hoofdzakelijk het af
steken van mertjon. Mijn persoonlijke
jeugdopinie: "Knalvuurwerk klinkt als
muziek in mijn oren!"
Ik kon er niets aan doen; doch later,
toen ik al getrouwd was en vader van
4 kinderen, kocht ik voor oudejaars
avond altijd de grootste "longs" die er
in de toko aan Kranggan en Pedama-
ran in Semarang te krijgen waren; dan
genietend van die knoert-harde knallen
zei mijn vrouw dan terloops tegen me:
"Ik geloof dat jij een nakomeling bent
van Koning Midas". Dan antwoordde
ik haar: "Ja, alleen maar ééns per jaar
toch en voor "boeang sial". (Pech
doen verdwijnen); dit laatste was een
smoesje natuurlijk...
Voor mijn moeder en de 3 oudste
dochters was deze laatste dag van het
jaar allerminst de gezelligste dag, want
ze hadden het druk met het klaar
maken van allerlei dingsegheidjes om
de feestvreugde van die avond op een
hoog peil te brengen. U weet 't ook
wel: lekker snoepen, eten en drinken.
Zelfs Mangoen, onze toekang kebon
moest eraan te pas komen. Dan zei
mijn moeder: "Ajo Mangoen, kruip in
het kippenhok en pik er 6 van de beste
babons (slachtkippen) uit en als die
geslacht, schoongemaakt en geplukt
zijn, aan kokkie geven in de keuken".
Tot Kokkie het volgende: "Kokkie, van
daag zorg jij voor Nasi Goerih voor
ongeveer 20 magen; vergeet de daon-
pandan niet, van de kippen maak je
maar sambal goreng, opor ajam, boem-
boe roedjak en enkele stukken go
reng; van de ati en rempela maak je
alleen sambal goreng met peté". "Ing-
gih ndoro njonjahl", luidde het ant
woord. "Vandaag maak ik zélf met de
nonah's de lemper, croquetjes, risolles
en wat pisang goreng".
Pa moest ook vlug nog even uit met
de dokar om inkopen te doen, zoals
dranken, ingrediënten voor de toen
gebruikelijke bowl, sigaren en sigaret
ten en voor de "gezelligheid" en voor
eventuele gasten, 1 of 2 flessen Bols;
weet U nog in die geel-bruine kruiken
"Oude drinkers?" Voor vuurwerk had
hij al eerder gezorgd om de jeugd ook
een gezellige avond te bezorgen. In
die tijd was mijn vader nog Chef Op
nemer van het Boswezen en op elke
Oudejaarsavond kwamen zijn onderge
schikten, Mantri's en Tekenaars hem
met een bezoek vereren en om "Sla
mat Taoen Baroe" te wensen. Dan ver
wachtten we die avond ooms, tantes,
neven en nichten. In het algemeen wa
ren die mantri's en tekenaars zeer be
scheiden mensen en rustige praters,
maar dan, na zo'n klein glaasje Bols,
vond ik, dat ze altijd een klein beetje
luidruchtiger werden, en harder lach
ten dan in het begin.
Als het begon te schemeren zei mijn
vader tegen ons 4 kleintjes, "Jullie
mogen alvast beginnen met de mertjon-
banting" (dit zijn kleine korrels vuur
steentjes verpakt in ongeveer IV2 cm
in doorsnee cylindervormige zakjes
van vliegerpapier, op de kop beplakt
Uiteraard hebben we voor het "Habis
Taoen"-nummer elk jaar weer trouw
van diverse kanten bijdragen gekregen
over de oudejaarsviering met spekkoek
en mertjon. Helaas lijken al die ar
tikelen zó veel op elkaar en vertellen
niets nieuws of origineels) dat we ze
doorgaans niet plaatsten. Toch maken
we voor de afwisseling ditmaal weer
eens een uitzondering, want betoel,
oudjaar vieren zonder zelfs maar wat
te lézen over mertjon, dat is toch te
gek. Vul bij het lezen van deze er
varingen maar aan uit Uw eigen
"Mertjon-Historie"
met geel-goudkleurig papier). Smeet je
zo'n zakje hard tegen de vloer, dan
ontstond er een explosie (niet luid ge
noeg voor mijn K. Midas-oren helaas).
O ja, nog iets over de verpakking van
deze mertjon-banting. Een aantal van
12 of 14 stuks werden verpakt in dunne
kartonnen doosjes, geel, groen of
bruinrood van buiten gekleurd met wit
te bloemetjes in stervorm bedrukt.
Dan werd de avond al donkerder en
mochten we de "Sterretjes" afsteken
het hele huis werd vervuld met de
rook ervan. Na deze Kembang Api
mochten we de kleine groen-rode "Tja-
bé-rawits" afsteken. Dit waren de
kleinste soort rentèngans. Jongens,
nou wordt het echt ramée? Renten-
gan na rentengan, werd "ge-bron-
dongd". De oudejaars-avond viering
was door de jeugd ingeluid; na de
Tjabé-rawits kregen we de grotere
rode rentengans van Pa. Je zag aan
hem, dat hij zelf plezier had aan dat
rammee-ë gedoe. Dan zo en passant
even naar binnen om haastig wat te
snoepen, van de zalige lempers of
risolles of croquetten.
Even iets aparts omtrent onze toe
kang kebon "Mangoen". Hij gaf ons de
wijze raad, geen kaarsen of brandende
sigaretten te gebruiken voor het af
steken van vuurwerk. "Pakai banjak
rokok, mahal sekali njo" en... de kaar
sen gaan ook dikwijls uit vanwege de
wind die er in de maand december
waait. Dus hielp Mangoen ons met de
Oepet. Dit was een uitgedroogde vezel
afkomstig van de schede van de klap
perboom. Van zo'n droge bladschede,
20 cm breed en ongeveer 80 cm lang,
sneed Mangoen lange strookjes, elk
ongeveer d cm breed; stampte elk (ve
zelachtig) strookje zacht met het hou
ten handvat van zijn "arit", en stak
het aan één uiteinde aan. Zo'n bran
dend strookje, oftewel in de volksmond
"Oepet" genoemd, brandde minstens
1 uur lang.
Zo tegen 9 uur, kondigde het schal
len van muziek bij onze buren aan,
dat de straatmuzikanten in aantocht
waren. In die tijd was de oudejaars
avond-viering niet compleet zonder de
ze straatmuzikanten. De muziek ver
stomde bij de buren, dan, na een
Lees verder volgende pag.
Rèttekèt-BOEMSlamat Tahoen Baroe dan banjak redjeki!
Foto: Inst. voor Taal-, Land- en Volkenkunde.
23
