S-ruit
OORDEEL
Mei NECTAR -
miljard sterk zullen zijn, en in 2016:
14 miljard.
Thor Heyerdahl stelde in zijn schip
"Ra" vast, dat zelfs de Atlantische
Oceaan nu al machtig aan het ver
vuilen is (Time, 15 aug.).
Weet je, Tjalie, waarom mijn vrouw
en ik ons hier in Tunesië nog enigszins
senang kunnen voelen, ondanks het
feit dat men Tunesië (21/2 maal Neder
land met maar 41/2 miljoen inwoners)
al aan overbevolking toe zou kunnen
noemen? (weinig middelen van be
staan). Omdat hier nog iéts te vinden
is van de ruimte, met die grootse Sa
hara naast de deur, en van de tijd voor
beschouwelijkheid, waar zulken als wij
blijkbaar behoefte aan hebben. In dit
zogenaamd onderontwikkelde land
voelen wij ons meer op ons gemak,
dan in ons eigen vaderlandje, dat wij
steeds meer overgecultiveerd en a-
gressief progressief vinden.
Hier zou ik misschien nog een steen
tje kunnen bijdragen aan het schaffen
van leefruimte door 't leefbaar maken
van de woestijn. In Nederland zou ik
vast niet meer mee durven praten over
de ruimtelijke ordening, dat verschrik
kelijk gecompliceerde probleem dat
onze Prins Claus terecht zo belangrijk
vindt.
Maar dat neemt niet weg, dat we
jou nog vele jaren vruchtbaar werk
toewensen.
Ir. E. J. van Alphen de Veer
Tunesië
Naschrift v. d. Redactie. Deze brief
werd nog gevolgd door een andere,
waarin de schrijver nóg een paar han
denvol statistische gegevens over dit
onderwerp uit zijn mouw schudde. Ken
nelijk wordt er in de pers vrij regel
matig en uitvoerig geschreven over de
onrustbarende verontreiniging van on
ze biosfeer, maar maalt het grote pu
bliek er niet om, zelfs al ziet men het
leven bedreigd van zijn kinderen en
kleinkinderen!
En met de nieuwe verkiezingen voor
de deur heeft geen enkele politieke
partij ook maar in één programmapunt
aandacht voor dit monsterlijke gevaar,
en rollen rechtse, linkse en liberale
politici grommend, bijtend en trappend
over elkaar heen, terwijl Jan Publiek
schijnbaar alleen geinteresseerd schijnt
in méér eten en méér sex!
Wat is toch eigenlijk precies "Be
schaving"?
Veel mensen oordelen nu over Tong
Tong. En nog steeds zullen veel men
sen over vijftig jaar over Tong Tong
oordelen. Zoals altijd: het goede oor
deel zal de verkeerde oordelen over
leven. Het is onze overtuiging dat méér
goede oordelen zullen overleven dan
men nu kan inzien.
De maand september is bij uitstek
de manggamaand. Ik was er vorig jaar
weer en ik beken gesmuld te hebben
van de verschillende soorten zoals
daar zijn o.a. de madoe, golek, goerih,
maar vooral van de edelste van alle
maal, de trots van Djatim (Djawa Ti-
mur) de mangga aroem manis.
Het aanbod was groot, de prijs zeer
redelijk, De pasars van Soerabaja t.w.
Kepoetran, Genteng en Pabean puilden
bij wijze van spreken uit van deze fruit-
soort. Wat was het heerlijk om na vele,
vele lange jaren weer eens door deze
pasars te nglentjer, fototoestel om de
nek, hier in het Javaans een praatje
makend, daar een kiekje schietend.
Overal vriendelijke mensen. Fruitsoor-
ten? Wat wilt U dat ik opnoem. Djoe-
wet en pala bliendjo en nangka,
tomaten en djamboe aer-monjet-en bi-
dji, apokat (jonge jonge) en sawo ma-
nila en papaja en siwalan en ga zo
maar een poosje door. Het was er alle
maal in grote hoeveelheden en naar
onze begrippen zeer goedkoop.
Oost-Java's trots nummero 2 is de
blèwah met direct daarna een groene
vrucht met een koel, zoet, vlammend
rood hart: de semangka. Heb me er
ongaans aan gegeten. Sorry luitjes,
maar ik kon er niet genoeg van krijgen.
Rijdend van Soerabaja naar Malang te
beginnen ongeveer bij Waroe zie je
aan de kant van de weg onder een
bamboe afdakje of zomaar in de scha
duw van een asemboom (ze staan er
nog steeds de stokoude knoestige
asems) de verkopers met hun stapels
(herhaal stapels) semangka, blèwah en
degan (ik zeg maar altijd degan omdat
ik niet wennen kan aan het woord
kokosnoot). Wat de semangka kost?
20 Rp. d.i. 20 cent per kilo en ik kan U
verzekeren dat er een hoop semangka
in een kilo gaat. En keuring is toege
staan. Bekloppen en nog eens beklop
pen en een stukje laten uitsnijden of
het hart wel vlammend rood is.
Op de pasar in Lawang kocht ik voor
de kapitale som van drie dubbeltjes
drie stuks zuurzak. Of is het nou zure
zakken, dat weet ik echt niet, wel dat
het een van mijn lievelingsvruchten is.
Groot en zwaar. Ik heb ze gewoon ge
schild, gewoon pitten er uit gewoon in
de ijskast gedaan, gewoon met suiker
natuurlijk en toen gewoon het bekende
engeltje op m'n tong laten rokken en
rollen. Boekan main rasanja!
Pisang! Hoor nou eens, hoeveel
soorten wilt U hebben dat ik opnoem.
De eerste dag dat ik in Soerabaja was
kreeg ik een bord (het was een DIEP
bord, dus ken veel drin) kolak pisang
radjaNah, nah, nahU heeft wel
eens iets gelezen ja over nectar, go
dendrank en ambrozijn, godenspijs, nou
maar dit was kolak pisang radja en dat
is beide: én godendrank én godenspijs!
Santen en goela djawa en goed rijpe
pisang en een kookkunstenares die ko
lak KAN MAKEN. (Grietje Siwy, het
was ENORM).
Wat nog meer? Singapore: Uitmun
tende ramboetans en langsep.
Djakarta: Veel djamboe bidji en een
geweldig aanbod van sawo manila.
Beide vruchtsoorten hebben mijn sym
pathie niet. Sorry.
Bogor: Voor de ingang van 's Lands
Plantentuin: Prachtige ananas. Heerlijk!
Ajo, we gaan maar weer naar Djatim.
Probolinggo: Schitterende mangga
aroem manis. (Moet je mijn dia zien
"Verkoopster met overvolle manden
TROTS VAN OOST JAVA).
Wendit: Nangka. Selecta: tot mijn
verbazing veel appels (I). De djeroek
cultuur schijnt naar de knoppen te zijn.
Dood- en doodjammer! Lebaksari:
Apokat. Bali: Djeroeks en de slangen
vrucht (vanwege de schubben) de sa-
lak. De manggistans waren nog niet
rijp. Wat is dat een mooie boom hè,
een manggis.
En dat was mijne dames en heren
een verhaaltje over het fruit dat ik na
lange jaren van afwezigheid weer heb
mogen nuttigen. Niet alleen dus een
weerzien maar ook een weerproeven.
Ik heb veel dia's gemaakt van verko
pers en verkoopsters bij hun fruitstal-
letjes. Met mangga's en gele papaja en
de groene vrucht met het rode vlam
mende hart de semangka, de djamboe
aer en tomaten en ook van een klap
perboom, een gading met vruchten er
aan..minstens 150..fantastisch..deze
dia nam ik in Den Pasar, Bali...
G. H. Bartman
Vel geen hard oordeel over een ander,
voordat je zelf zijn ervaring hebt door
gemaakt. K.M.G.
oeosp
Ziherm MedaOU Dm Haag 1885
1902
Gouda MaiaUU Dm Haag 1913
essence
maakt U voordelig Uw tamarinde- en rozen-
stroop, sorbets, gebak en zeer fijne likeuren I I
Vraag gratis receptenboekje bij Uw leverancier
of rechtstreeks aan
Pharm. fabriek "Phytol" - Afd. Nectar essence
Wagenstraat 129 Den Haag.
15
