BIJ DE VOORPLAAT
„TJIEIEIEIEUW!"
<ZÖe zee
Als ik dit plaatje bekijk, kan ik me
zo goed voorstellen hoe de foto ge
maakt is. De man met zijn Leica is
de kampong in gewandeld. Sinds de
"tempo doeloe" is hij niet meer in dit
land geweest, waar hij zo lang geleefd
heeft en waar hij nog steeds zo veel
van houdt. Nu is hij voor een korte
"come back" terug en drinkt alles weer
in. En legt vast zoveel hij kan van alles
wat hij vroeger niet fotografeerde.
Plaatjes die straks verder moeten ver
tellen (eventueel nog vele generaties
verder) wat andere mensen niet zagen
of niet begrepen. Om in een nieuw
leven te werken aan nieuwe verhou
dingen in een wereld zonder hebzucht
en zonder oorlog. Bekijk die plaatjes
weer en weer. En nóg eens. En nóg
eens. Begrijp!
De man met zijn Leica is een grote
blanda. Hij lijkt wel een reus tussen
de kleine bruine mensjes van deze kam
pong. Ook is hij een geleerde en ken
ner van godsdiensten, zedenwetten en
talen. Hij is dus ook van binnen een
reus, al is hij zo bescheiden dat men
het van buiten zelden of nooit aan hem
niet.
Overigens: kandjeng besars dwalen
toch niet zo tussen kleine huisjes in
een kleine kampong om plaatjes te
maken? Kandjeng besars fotograferen
Hotel Indonesia in Djakarta of de Is-
tana aan het Merdeka-plein. Of de
wolkenkrabbers in New York of de
grote handelshuizen in Nederland.
Maar geen kampongs. Vast is dit maar
een gewoon mens!
Het "gewone mens" kijkt speurend
door de kampong. En hij ziet de oude
vertrouwde "kampong-kijkjes" van alle
tijden. En weet dat iedereen deze huis
jes al kent. En er over spreekt in po
pulaire cliché's: "aardig huisje rus
tiek doorkijkje nét een plaatje
typisch kamponghuisje"... De meneer
met de Leica weet dit allemaal ook wel.
Hij zoekt iets anders-dan-anders. Hij
zoekt dingen die andere Europeanen
zelden of nooit zien, omdat ze té vol
slagen "onbelangrijk" zijn. Hij komt
aan het laatste huisje van de desa.
En bekijkt het. En loopt erlangs. En
bekijkt het. En is het huisje voorbij en
staat aan de rand van de kampong. Of
aan de rand van de wildernis zo U wilt.
En dan ziet hij dit.
En hij ruikt het. De zurige, sterke,
viriele geur van humus. Van de oetan.
Hier zijn geen paden en geen paadjes
meer. Geen tuinen of vruchtbomen. Al
leen onkruid, doornige heesters, kruip-
planten, varens, zwammen en mossen.
Hier ontbreekt de kwetterende mus of
de drukke doening van de kip. Hier is
alleen de ijle roep van een onbekend
en onzichtbaar vogeltje: tjieieieieuw -
tjieieieuw, alsof het een stem is die
van heel, heel ver komt. Van voorbij
de bergen. Van achter-uit-de-tijd. Die
alleen maar gemeten wordt met duize
lingwekkende getallen. En met namen
als Trias, Jura, Plioceen en zo... Uit
voorwereldlijke tijden dus, waaruit ook
deze karbouwen schijnen te dateren:
groot en traag en log. Als sauriërs of
olifanten.
"Tjieieieuw!" roept het vogeltje en
in die fractie van een seconde horen
wij dit stemmetje ook over de in het
verre verschiet verdwenen werelden
van de mensen, die de Nazca Lijnen
groeven in Peru, de wonderlijke kaar
ten van Piri Reis maakten, de astrono
mische klok van Stonehenge en de
chronogrammen van Djojobojo: de
mysterieuze jaartallen van onheil 1970
en 1974, niet te achterhalen in welke
tijdrekening ook, al wordt toch duide
lijk gesproken van het jaar Toenggal-
Naja-Koeda-Wah, het jaar van de Oude
Stal. Hé! Op het plaatje staat ook een
oude stal...Ai, de Tijd is vol mysteriën.
En ook deze stal, als hij honderddui
zend jaar oud kan worden, zal later
even verbaasd bekeken worden als de
Nazca Lijnen en de zeekaarten voor
noemd: wat betekenen die versteende
golfjes die door mensen van deze tijd
DAK genoemd worden? Welk magisch
woord is dat?
Ah, de fotograaf staat één moment
aan de eeuwige grens van alle mense
lijke contacten met de Natuur. En
vangt met zijn Leica dit moment als
een versteende huivering van de Eeu
wige Mens. Een fantastisch moment
van Licht en Schaduw. Van Gedaanten
en Gestalten. Van Indonesië als een
onderdrukte snik van ontroering.
Dan draait hij zich om en schrijdt
met bedaarde tred weer terug naar
kampong. En de Straat. En de Weg. De
weg naar Holland terug. Naar Tong
Tong. En hij geeft de foto aan Tjalie.
En we glimlachen met een knipoog:
stééngoeie foto, Mellema, stéééngoed!
Al.
("Tjieieieuw!" klinkt de echo van de
stem van het vogeltje).
TJALIE ROBINSON
Als iemand te vermoeid is om je een
glimlach (terug) te geven, geef hem er
dan in elk geval een van jezelf. Want
niemand heeft zozeer een glimlach no
dig als hij, die er zelf geen meer over
heeft.
Onderstaand gedicht is van de hand
van een moderne Indonesische pu-
djangga, letterkundige, en overgeno
men uit "Eenvoudige leergang voor de
Indonesische taal" door M. H. Ram-
bitan, voormalig Hoofd der Afd. Indo
nesische Taalzaken van het Departe
ment van O.K. en W.
LAUT
Berdiri aku ditepi pantai
Memandang lepas ketengah laut;
Ombak pulang, memetjah berderai
Keribaan pasir rindu berpaut.
Ombak datang bergulung-gulung
Batik kembali ketengah segara.
Aku ta' djubterdiri termenung,
Beginilah rupanja permainan masa.
Hatiku djuga seperti dia
Bergelombang- gelombang memetjah kepantai;
Arus suka, beralih duka,
Pajah mendapat per as aan damai...
Amal Hamzah
vrij vertaald:
DE ZEE
Ik sta aan het strand
Vrij turend naar het midden der zee;
De golven komen terugklaterend uiteenslaand,
Verlangend verenigd te zijn op de bodem van
zand.
De golven komen rollend aan,
Terug weer naar het midden der zee.
Ik sta verwonderd, peinzend,
7,o zal naar 't schijnt der tijden spel vergaan.
Gelijk die golven is mijn innerlijk,
Gelijk de baren uiteenspattend op het strand.
De stroom van vreugde wordt die van verdriet,
Een vredig gevoel te verlangen is wat
moeilijk.
M. H. Rambitan
Ingezonden door: H.L.D.
ONAFH. IND. TIJDSCHR. 14e JAARG. No. 15
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong DenHaag - Tel. 070-54.55.00/54.55.01 - Giro 6685
Uitgave: Publ. en Handel Mij Tong Tong N.V.
Directie en Hoofdredactie: Tjalie Robinson.
Verschijnt de 1ste en 15de van iedere maand.
Prijs per nummer 1,Abt. Nederl.: kwart, f 6,
halfj. f 12,jaar 24,Abt. Europa: jaar f 29,
Buiten Europa: jaar f 34,
Abt. (per |aar en per luchtpost): Australië en
Nw. Zeeland f 69,Indonesië f 64,Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 54,Canada en Ver. Staten
f 44,Maleisië en India 51,Suriname en
Antillen f 44,
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN-
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
De directie behoudt zich het recht voor hen die
schadelijk geacht worden voor het welzijn van
Tong Tong als abonnee te weigeren of af te
voeren.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD.
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN
2
