Giftige Planten Uit Indonesië
MEDICOR - DEN HAAG
Oriëntering
In Tong Tong hebben onze lezers vele malen nuttige of geneeskrachtige
kruiden en planten de revue laten passeren, maar nog nooit werd iets verteld
over giftige Indonesische planten die toch ook in ruime verscheidenheid in de
tropische natuur voorkomen en voor vele nuttige doeleinden zijn gebruikt.
Ongetwijfeld hebben ook deze plan
ten grote belangstelling van onze le
zers. We wachten daarom enkele gre
pen te doen uit een interessant boekje
van de hand van Dr. M. Duyster, Mili
tair Apotheker, getiteld: "Giftige Indi
sche planten en plantenbestanddelen".
De deskundige wijze van behandeling
valt ons hierbij zeer op, en bewijst dat
ook onder de "onopvallende beroepen"
menig voortreffelijk talent school. Maar
wie van onze lezers heeft op dit terrein
ook bijzondere ervaringen en kan ons
wat vertellen?
Alstonia scholaris. (Linn) R.Br.
Poelai Kajoe gaboes.
Deze zeer hoge, dikke boom is in
de eerste plaats bekend om het uiterst
lichte, weke, veerkrachtige hout alleen
uit spint bestaande, zonder kernhout;
het wordt gebruikt als surrogaat voor
kurk, z.g. kurkhout, is gemakkelijk te
bewerken voor grof snijwerk en dient
dus tot het vervaardigen van drijvers
voor visnetten, insektenkistjes, enz.
Plankjes van dit hout werden indertijd
als schrijfplankjes op de Inlandse scho
len in de Molukken gebezigd, vandaar
de soortnaam "scholaris" door Rum-
phius aan dit gewas gegeven.
De grijs-grauwe schors scheidt een
wit, intens bitter caoutchoucachtig
melksap af.
De bast is reeds door meerderen
scheikundig onderzocht. Als bestand
delen worden genoemd de alcalolden
ditamine Cu Hi9 NO, ditaine of echita-
mine C22H28 N2 O4, een hevig vergift,
echikaoetschine, een getah-pertja-ach-
tige stof en verder enkele stikstofvrije
bitterstoffen (van Dongen. Beknopt
overzicht der meest gebruikte Genees
middelen in Ned. Oost-lndië, blz. 140).
Het echitamine werkt verlammend en
bloeddrukverlagend.
Kickxia arborea. BI.
Ki Benteli. Kajoe santen.
Overal waar deze boom op Java
wordt aangetroffen, is het witte melk
sap in hoge eer, daar het als uitnemend
middel tegen ingewandswormen be
kend staat. De stam der bomen is dan
ook gewoonlijk vol met kappen of lit
tekens, die de inzamelaars van het sap
er in maakten.
Het toedienen van te veel melksap
wordt als ongevaarlijk beschouwd.
Als werkzaam bestanddeel van het
witte, nagenoeg smakeloos melksap
werd een vergiftige, eiwitachtige stof,
kickxiine afgescheiden, waarvan 80 mg.
een kikvors in ongeveer 4 uur doodde
en waarvan 'n oplossing van 1 100000
regenwormen binnen 2'/2 uur doodde.
In de bast werd een weinig giftig,
gemakkelijk ontleedbaar alcaloïde aan
getroffen. (van Dongen. Beknopt over
zicht der meest gebruikte Geneesmid
delen in Ned. Oost-lndië, blz. 140).
Cerbera Odollam, Gaertn.
Bintaro. Bintarok.
Greshoff vermeldt in de Indische
Vergiftrapporten:
Bintaro. Komt verspreid voor aan de
lage zeekust. De pitten worden ge
droogd, fijngemalen of gestampt, op
nieuw gedroogd en ten slotte geperst.
De hiervan gewonnen olie wordt, even
als de minjak soe-oek (Arachis) door
de Inlander voor verlichting gebruikt.
Bezigt men haar echter bij vergissing
tot het bakken van spijzen, zo kan het
nuttigen daarvan nadelige gevolgen
hebben, als diarrhee en braking, soms
met dodelijke afloop. Ook het sap van
de boom moet een dodelijk vergift zijn.
Bintarok. Zowel het sap uit de boom
zelf, als dat uit de fijngestampte vrucht
wordt met de spijzen vermengd. Bij ge
bruik daarvan zwelt de buik op, wordt
men duizelig; de tong krimpt in en on
der beving van het gehele lichaam
treedt de dood in.
Verder worden nog vermeld de na
men: mangga braboe, darli u tana en
getah pedjatee.
Een niet hoge, sterk vertakte boom,
met dikke opgerichte takken. De vrucht
is donkerrood, kogelvormig of eivormig
ter grootte van een appel en in bouw,
tenminste in de aanvang, in zoverre
met een appel overeenkomend, dat zij
bestaat uit een dunne schil en een
vruchtvleeslaag, die, binnen de in het
midden geplaatste en door een harde
wand omgeven holten, zaden bevat;
het vruchtvlees verdwijnt spoedig gro
tendeels, waarna de harde delen over
blijven. Cerbera Odollam behoort tot
de meest typische bomen der Indische
kusten en is uitsluitend te zoeken op
de ziltige bodem, vlak aan zee, of in
vloedbossen, op zandig strand of op
rotsen aan de kust en in het bereik
der branding, waar hij veelal in groot
getal optreedt. (Greshoff. Schetsen van
nuttige Indische planten, blz. 59).
De zaden zijn giftig. De Vrij bereidde
daaruit op Java het eerst cerberine.
MEDICOR-NIEUWS
IS GOED NIEUWS
Vraag een grafis
proefnummer aan
Van Alkemadelaan 506
ielefoon 070 - 241667
Wanneer was het ook weer dat de
winter begon? In elk geval waren op
31 oktober, de dag van de inauguratie
van" Bapak" van der Pijl, de eerste
sneeuwbuien al gevallen. Ik moest toen
naar Nijmegen, daarom weet ik het nog
zo zeker. Daarna heeft de winter be-
toel onbarmhartig teroes gepoekeld.
Op onze vrolijke aankondiging van de
zonnewende (de terugkeer van de zon
naar het noordelijk halfrond) met Kerst
mis gaf de winter natuurlijk geen acht.
Toen we in januari vol verwachting
het bloeien van de toverhazelaar (Ham-
mamélis) in het Haagse Zuiderpark
waarnamen, week de vorst nog steeds
geen duimbreed. Dit is de enige plant
die in de winter bloeit, een gewoon
weg onwaarschijnlijk fragiele bloeiver-
schijning in de vrieskou. Net als het
drie-uurs kraaien van de hanen in de
nacht - als de morgen er nog lang niet
is. En betoel, de lente liet nog lang op
zich wachten en de winter gaf geen
dag krimp.
Apalagi op 26 april, toen we al een
maand lang lente hadden (volgens de
kalender) en op een zonnige ochtend
de polder in reden en bij Linschoten
de eerste rij uitbottende wilgen zagen
met "jonge-assem-groen", was het toch
maar het enige en zielige rijtje bomen
met voortijdige Primavera, want verder
waren alle bomen (ondanks de knop
pen) groenloos. En 's avonds zei het
weerbericht: "Afnemende temperaturen
en nachtvorst...."
Matjam apa! Dat betekent welbe
schouwd dat we nu al ZES MAANDEN
winter hebben! En dat praat nog van
"seizoenen"! Beste vrinden met tro
pische botten, ik hoop dat jullie deze
onmogelijke winter tóch goed door zijn
gekomen en wens jullie in elk geval
een zonnige zomer toe!
T.R.
Cerberine, juister gezegd cerberid, is
een kristallijn, stikstofvrije glucoside.
Men bereidt cerberid door een spiri-
tueus extract der zaden met petroleum-
aether te zuiveren en, in water ver
deeld, vervolgens met chloroform uit
te schudden.
18
