BOGOR
foil! fain!
BIJ DE VOORPLAAT
Aan de inzendingen over Bogor komt
voorlopig geen eind (al gaan we er
binnenkort toch een streep achter zet
ten!), en hoe meer we er over lezen
hoe duidelijker ons wordt wat al vaak
in het algemeen in Tong Tong gezegd
is: ALLES in Indonesië (ook het klein
ste) kan een bron worden van einde
loze interessante vertellingen als we
maar de tijd hebben ons er méér in te
verdiepen.
Maar intussen zou een plaatje van Bo
gor wel zo te waarderen zijn, en tot
onze vreugde kunnen we er ineens niet
minder dan vijf plaatsen, die - alhoewel
gemaakt door een amateur met een in
derhaast geleend camera'tje, E. Smits,
- verrassend helder en aansprekend
geworden zijn. Zó zelfs, dat we er een
frontpagina aan hebben afgestaan.
Links boven: het door heel Indië be
kende "eerste navigatiepunt van Bogor'
waarop alle bezoekers (per trein of
auto) aanstuurden op weg naar de
Plantentuin. Dit was de Protestantse
kerk op het eind van de Bantammer-
weg. Hier rechts vlak achter begonnen
de royale terreinen van de Kebun Raja.
Rechts boven: de Tjipekantjilan waar
over in vorige nummers van Tong Tong
al zoveel gezegd was. Hier gefotogra
feerd ver uit de stad (dus een heel
eind voorbij de "naald") waar de keurig
recht gekanaliseerde Pekantjilan ein
digt bij een dam vlak bij de Tjiliwoeng,
vlak bij de Djembatan Satoedoeit. Wat
een adembenemend vredig landschap
ja! Wel, zo was de sfeer van heel Bo
gor!
Links onder: Kijk maar, even vredig
was het in de kleine woningcomple
xen ingesloten door de grote straten.
Maar aan de kleine weggetjes binnen
in was het even gemoedelijk en soeze
rig als op dit karakteristieke prentje
(Bogor middenin de roos!). Dit is de
viersprong Gang Slot/Kleine Hotelweg
in de wijk tegenover het kerkje links
boven.
Rechts onder: rustiek klein zwembadje
"Pemandangan", 1954, gelegen in de
wijk Kota Paris. Ook dit zwembad werd
Bak Bish genoemd, vermoedelijk ten
onrechte, want ook een zwembadje
onderaan Boeboelak heette vroeger
Bak Bish. Het was in elk geval één van
die typisch intieme kleine baden, zoals
Indië vaak had en die door een hele
familie of club tegelijk werd afgehuurd.
Typisch dus voor Bogor!
Midden: de beroemde "Djembatan
Merah" (Rode Brug), even beroemd
voor Bogor als de Rode Brug van Soe-
rabaja.
Maar daverde de Rode Brug van de
Krokodillenstad van het vertier en was
het er heet en stoffig, de Rode Brug
van Bogor was precies zoals deze
foto zien laat: stil, dromerig, koel, te
vreden, sederhana.... en enkele dele
man tjeplieketjeplakte over de brug
die nooit dreunde of denderde omdat
de kali er veel te diep beneden lag -
groepjes mensen die keuvelden en
"banjol" - den (grapje maken) en
snoepten aan de kant van de weg
Werkelijk, Smits, ook al ben je een
amateur, je hebt hier vijf keren achter
mekaar in de roos geschoten als een
volleerd scherpschutter. In elk geval
geen outsider (hoe pienter ook!) zou je
dit kunnen nadoen.
En de dank van alle Bogorianen gaat
hierbij.
Overigens geeft Smits hier nog een
paar correcties op aantekeningen in
vorige Bogor-artikelen:
a) Blijkbaar zijn er minstens twee va
riaties "karèdok", want de soort die ik
ken is zonder geraspte klapper, maar
met veel fijngesneden oebi (Soenda:
hoei bolèd) en katjang pandjang. (Smits
heeft gelijk; Tjalie ongelijk).
b) Indien met "kruiswegen" vierspron
gen worden bedoeld met hoeken van
90° en wegen van dezelfde breedte:
die zijn in Bogor inderdaad niet te vin
den (ook niet in Gêdongsawah). Wor
den met bedoelde term daarentegen
viersprongen bedoeld waarbij zomaar
twee wegen elkaar snijden, dan kan ik
er wel enkele noemen: 1) Gang Slot/
Kleine Hotelweg; 2) Hospitaalweg/Tji-
balokweg; 3) Gang Baroe/Tjibalokweg;
4) Gang Pabaton/Tjibalokweg; 5) Gang
Batoe/Tjibalokweg; 6) Laan van der
Wijk/Tjibalokweg.
c) "Katteka" (glanskever).
De juiste naam is "teka-teka"; vgl.
KAMUS BASA SUNDA, 2e druk, Dja
karta 1954, uitg. Kementerian P. P. dan
K., waarin staat:
"teka-teka, ngaran sarupa lege anu
djangdjangna alus tur kuat, sok didji-
eun panitih." (Vertaling: naam van een
keversoort, wiens vleugels mooi en
sterk zijn; men maakt er broches van).
d) "Zowel het woordje "lilèn" als "liler"
is in geen enkel woordenboek te vin
den.
Zie echter: JAVAANS - NEDERLANDS
HANDWOORDENBOEK, samengesteld
door Dr. Th. Pigeaud, uitg. J.B. Wolters,
Batavia 1938, pagina 507, kolom 1, re
gel 8 van onder, alwaar staat: "Samber-
ilèn, -lilèn: sv. glanzend groene pracht-
kever (buprestide)."
btation
""flerw.
Brananj
3\\ Lands
aiang
Flant
Pamojanan
Op dit schetskaartje blijkt duidelijk dat het
de Tjipekantjilan is die onder de Rode Brug
in Bogor stroomt.
Links: Tjisedané; rechts: Tjiliwoeng.
ONAFH. IND. TIJDSCHR. 14e JAARG. No. 21
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong DenHaag - Tel. 070-54.55.00/54.55.01 - Giro 6685
Uitgave: Publ. en Handel MIJ Tong Tong N.V.
Directie en Hoofdredactie: Tjalie Robinson.
2de Redacteur: G. H. Bartman, Willem Klooslaan
38, Eindhoven.
Eind-redacteur: Ch. Manders.
Verschijnt de 1ste en 15de van iedere maand.
Prijs per nummer f 1,Abt. Nederl.: kwart, 6,
halfj. 12,jaar f 24,Abt. Europa: jaar f 29,
Buiten Europa: jaar f 34,
Abt. (per jaar en per luchtpost): Australlé en
Nw. Zeeland f 69,Indonesië f 64,Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 54,—: Canada en Ver. Staten
f 44,Maleisië en India f 51,Suriname en
Antillen f 44,
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
De directie behoudt zich het recht voor hén die
schadelijk geacht worden voor het welzijn van
Tong Tong als abonnee te weigeren of af te
voeren.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD.
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN
2
