PANDERMAN
Gekke Lui
Mijn vader slaat hier naast ons huis en
keken wij vaak naar dit landschap. Op de
achtergrond de Panderman. Zie ook de foto
in T.T. no. 20, pag. 17.
De Panderman is een heuvel, die
wel op zich zelf staat, maar enigszins
aangeleund tegen de Andjasmoroh.
Of er die planten groeiden, die U
er in beschrijft weet ik niet, alleen heb
ik er wel sarangans vandaan meege
nomen, die wij thuis heerlijk kookten.
Er waren redelijke paadjes die naar
de top leidden en die je helemaal kon
bereiken op een koeda katjang, zo'n
klein berghitje, ik meen dat wij er zo'n
kleine acht uur over deden.
Van bijgaande foto kunt U zien, dat
het dezelfde "berg" is die U in Tong
Tong liet afdrukken.
Mijn vader staat hier naast ons huis
en keken wij dus echt vaak naar dit
landschap, mijn vader kon ons door zijn
kijker volgen als wij weer eens de
"Panderman" opgingen.
Hoe dat kleine heuveltje voor de
Panderman heet ben ik nu vergeten.
Ik denk dat deze foto omstreeks 1930
iè gemaakt; er is later wel een hotel
Panderman gekomen, maar dat lag vol
gens mij niet op dezelfde plaats als
Uw foto, het was ook een ander ge
bouw.
Waarschijnlijk zullen meer Batune-
zen reageren, de Panderman was ook
een soort weerprofeet, als de top in
de nevel gehuld was volgde binnen
enige uren een regenbui.
Bedankt voor deze fijne herinnering
die U weer eens met Uw blad bij mij
heeft opgeroepen, hoop er weer eens
met vakantie heen te gaan en dan te
zien of er nog iets bekends is terug
te vinden. Lieni Filet
Wij ontvingen VELE brieven over de
Panderman, maar wat wij zochten was
de HERKOMST VAN DE NAAM, onge
acht of het de berg of het kruid was,
de mogelijkheid in het midden latend of
het kruid naar de berg genoemd was
of omgekeerd. De enige die ons be
greep en ook het goede antwoord gaf,
was onze ouwe sobat Schardijn:
De oplossing van het raadsel met
betrekking tot de naam "Panderman"
is dichterbij dan men wellicht denkt,
want het is op de foto zélf al beant
woord door de bergtop, die vlak achter
het hotel zich verheft. Deze is name
lijk de meest westelijke top van de
Andjasmorovulkaanruïne, die vanuit
Malang gezien de "voet" uitmaakt van
de zogenaamde "liggende vrouw" en
waar wij weten, dat daar Batu moet
liggen, bij welke plaats de grote weg
naar Pudjon zich westwaarts ombuigt
en waaraan Songgoriti en Lebaksari
liggen.
DE NAAM, deze is niet afgeleid van
een Hollandse persoonsnaam, maar is
zuiver Javaans en is een samenstelling
van de woorden: "(e)pan" "ver
hoord,, bereikt, gevonden" en "darma
(derman)" op Hoge last of gezag
iets doen, dat wil zoveel zeggen als de
genade om een willig werktuig te zijn
van de Almachtige Godheid. Hier ging
men in de oudheid dus blijkbaar ter
bedevaart om geïnspireerd te worden
tot het doen van roemruchte daden,
welke Gode welgevallig zijn.
Slaan wij een blik op de kaart, dan
merkt men, dat deze 1300 mtr hoge
bergtop ongeveer in het midden ligt
op de oude heirweg, die tussen de
oude Hindoe-rijken Singgasari en Daha
(Kediri) loopt. Even oud als deze ste
den was toen reeds de naam Malang
bekend, hetgeen wil zeggen: "dwars
koppig tegenstrevend" tegen de
beide oude rivalen.
Op de foto is de weg voor het hotel
duidelijk waar te nemen. Deze weg
voert naar de bekende badplaatsen Pu
djon en Songgoriti, terwijl even voor
bij het hotel een wegafsplitsing voert
naar de Brantasbronnen op de Andjas-
moro. Aan deze weg liggen de beken
de plaatsen: Punten, Djunggo, Sumber-
brantas, verder de Adjasmoro over
naar Patjet en Modjokerto. Dikwijls
fantaseer ik, hoe Raden Widjaja de
stichter van het rijk Madjapahit
heeft moeten vluchten om uiteindelijk
bezuiden Modjokerto in de jungle zijn
hoofdstad te stichten. Deze weg had
hij dus moeten volgen, nadat hij op de
Panderman ter bedevaart was geweest.
In het jaar 1920 hebben wij als mili
ciens, onder kapitein van Haeften met
volle oorlogsbepakking aan de voet
van de Panderman meerdaagse oefe
ningen gehouden tot zelfs voorbij Pu
djon en Sebaluh.
Als "Si-Klaas" bij Tong Tong-ers
welbekend om zijn "Donggèngans"
zich deze dingen nog weet te herinne
ren, zal hij hierop beslist wel reageren
en dan kunnen de lezers wel weer hun
hart ophalen aan zijn vertellingen.
Heel deze vruchtbare streek is be
roemd om zijn onvergelijkelijke djeruk
keprok (mandarijnen) en djeruk manis
(groene sinaasappelen) en Europese
groenten, in verband waarmede mijn
grootvader zich, na afloop van de Java-
oorlog (1830) hier vestigde als bibit-
planter en vruchtbomenkweker. Eén
van zijn merkwaardige proeven was om
mangga's te veredelen door ze op el
kaar te enten. Hij deed namelijk het
volgende: Peloks (pitten) van 2 ver
schillende soorten, liet hij bovengronds
uitkiemen. Als de zaden zijn uitgelo
pen, dan plantte hij ze in de grond met
de beide kiemen vlak tegen elkaar,
welke hij later samenbond totdat ze
tot één stam waren vergroeid. Zo
doende verkreeg hij verscheidene va
riëteiten o.a. Gadung/bapang; golek
gading; kwèni/kopjor enz. De resul
taten waren echter niet bevredigend,
omdat de hoogte van de streek minder
geschikt schijnt voor de kweek hiervan.
Panderman, alias Baru Tjina als ME
DICIJN, de naam zegt het al; namelijk
PADANG-DERMAN het hart (de
geest) verhelderend, verlichtend, ver
ruimend en zuiverend.
W. F. W. Schardijn
I1
Altijd hebben ze wat aan te merken
op ons woord "Indisch". Indië is toch
al Indonesië geworden? Zeg toch: In
donesisch! Argumenteren helpt niet,
behalve op één manier, hebben we ge
merkt: "Als jullie es lekker nassie wil
len eten, waar eten jullie dan?" "In
een Indisch restaurant". "Hé! Waarom
niet in een Indonesisch restaurant?"
"Bestaan die dan ook hier in Holland?"
"Wel meneer, Indonesisch eten doe je
hier in een Indisch restaurant! Wat zegt
U daarvan!" "O, ik dacht dat Indone
sisch eten heel wat anders was!" "Nee
hoor. Maar ook al was het zo, dan zou
U toch wel moeten toegeven dat het
woord Indisch bestaat, ook al bestaan
Nederlands-lndië al lang niet meer...
by the way: ook ik besta nog steeds
als Indischman al bestaat Indië al lang
niet meer. En ik ben toch geen Indo-
nesischman geworden...of Indonesiër,
ja toch?...
En zo discussieer je toch wel in de
goede richting. Gekke lui, ja? Let maar
op, over twee generaties is in Holland
alles Indonesisch geworden behalve de
Indische restaurants...wedden?!
BRACHT UW VRIJE TIJD IN 1969 OOK f 10.000,— OF MEER OP?
Vele van onze medewerkers hebben dit wél verdiend.
Wij zoeken medewerkers (ook gepensioneerden) die van ons deskundige
hulp en opleiding ontvangen bij het sluiten van verzekeringen en/of
beleggingen.
Wilt U meer weten, zoek dan contact met ons.
SELECTA, Gr. Hertoginnelaan 136 den Haag tel. 070-63 14 82
Vragen naar Hr. Warendorf of Hr. Tan.
13
