-■"%
SM 'I
MA DOER A
Dit stukje heejt geen enkele preten
tie. Het is geschreven zomaar in een
soort opwelling. Uit dankbaarheid aan
Madoera en de Madoerezen voor het
vele goede dat zij ons schonken tijdens
de uren en dagen die wij in hun mid
den mochten doorbrengen en welke be
hoorden tot de meest aangename van
ons leven in de tropen.
Behoudens de ieder jaar door de
stad Bangkalan georganiseerde Kara-
pan-Sapi, een gebeuren dat steeds dui
zenden bezoekers trekt, is er verder,
althans op toeristisch gebied op Ma
doera niet veel te beleven. Geen kunst-
of kuituurmanifestaties, er is geen
grootse natuurpracht, waar Java en
Bali zo rijk mee gezegend is, het is
integendeel een arm, heuvelachtig, on
vruchtbaar, droog land met een sterk
kalkhoudende bodem. En toch! Als wij
aan Madoera denken, doen wij dat met
grote warmte en sympathie.
Waarom?
In de eerste plaats om de sober le
vende Madoerese mens zelf en zijn
uitstekende hoedanigheden, gevormd
dacht ik juist door die onvruchtbare
bodem. Die hem dwingt zeer hard te
werken om eruit te halen wat erin zit,
te woekeren met de spaarzame stuk
ken WEL vruchtbare grond en zo heeft
hij zich ontwikkeld niet alleen tot een
kundig landbouwer, maar direct daar
naast eveneens tot een goed veefok
ker. Dit vee, dat hem helpt bij de be
werking van de arme grond, mag ge
rust gezien worden.
Kijk eens naar de resultaten bij de
fruitteelt? Als je op Madoera komt en
je rijdt het binnenland in, dan zie je
overal in de dalen de djamboe bidji-
en mintébomen, djoewet, nangka, pi
sangsoorten, waaronder in de eerste
plaats de onovertroffen RADJA. Er
komt van Madoera veel djeroek ke-
prok. De salak Bangkalan is zeer ge
zocht.
Djagoeng groeit er met een heel
kleine kolf, maar is veel en veel sma
kelijker dan de Javaanse, grotere soor
ten. Echt wat je noemt: klein, maar
bijzonder fijn.
Van de lombok rawit behoef ik U
niets te vertellen. Deze is zoals U wel
weten zult nog pittiger dan de kweker
zelf. De boemboe Madoera is niet voor
niets: Second to None!
Karapan-Sapi!
Herinnert U het zich nog die ene
keer toen tijdens een enerverende ren,
de menner kwam te vallen? De teugels
loslaten? Hoe komt U daar nou bij! Dat
zou toch zijn eer te na zijn? Liever zich
over het hobbelige terrein aan flarden
laten sleuren, dan opgeven en loslaten!
Never! Hij kwam half aan flarden bij
de finish, maar met de teugels nog vast
in de hand.
En als er een span gewonnen had,
tandakte de overwinnaar in vervoering,
WRlWiJP
...En als er een span gewonnen had, tandakte
de overwinnaar...
als in trance om zijn prachtige beesten
waarmee de zege bevochten was. Een
groots gezicht!
Van de victorie profiteert niet alleen
hijzelf, maar ook de familie, ja de hele
desa.
De zee.
De Madoerees is er vanaf zijn prille
jeugd mee vertrouwd. Aangezien het
eiland maar smal is, kira-kira 35 km
breed, kun je, staande op een kleine
verhoging en kijkend in de richting
"Lao" of "Dedjeh" (toonloze e's), het
"grote water" zien. Hij komt met zijn
mooie, kunstig versierde bootjes zelfs
tot Kalimantan en Soelawesi1). Tijdens
mijn reis heb ik op het strand van Pasir
Poetieh goed geslaagde dia's gemaakt,
welke tot de beste behoren die ik heb.
Madoerese vlerkprauwen op het mo
ment dat zij op het strand werden ge
trokken.
Madoerzen zijn uitstekende vissers.
De zee verschaft zout.
Ziet U? Hoe of je het ook bekijkt,
altijd weer kun je van land en volk
alleen maar goede dingen vertellen.
Het zijn trouwe mensen, harde wer
kers (vraag het maar aan hen die het
weten kunnen, Oosthoekers, ex-plan
ters, Scheepvaartmaatschappijen) uit
stekende veefokkers, goede landbou
wers, zeelieden, vissers, Apa lagi?
De Madoerese vrouwen! Weet U, de
Europese mens, de Noord-Europese in
het bijzonder, kan niet lopen. Zij heb
ben het nl. nooit geleerd in de eerste
plaats en in de tweede zij hebben nooit
de moeite willen nemen het te leren.
Wat zij m.i. abusievelijk onder "lopen"
verstaan, is in werkelijkheid, net als
bij loopeenden niets anders dan een
soort voortbeweging middels twee stut
ten of kuierlatten, waar zij mee behept
en vergroeid zijn en hun aangeboren
neiging (let maar 's op) bij dit gaan
voorover te vallen, wekt de indruk
doorlopend op zoek te zijn naar een of
ander zwaartepunt. (Djrog...djrog...
djrogbij korte dikke. Bij lange dunne:
Tjlong..tjlong..tjlong.111)
Vergelijk daarmee eens de kaars
rechte houding van de doodgewone
Madoerese vrouw, de Oosterse vrouw
in het algemeen met haar aangeboren
lenigheid en souplesse. Prachtig! Zie
je haar lopen, sorry, het is meer een
schrijden dat ze doet. Vaak ijskoud
met een fles klapperolie balancerend
op het hoofd. Moet U eens proberen
na te doen! En dan links kijken en
rechts kijken, bukken, het hoofd draai
en naar alle richtingen, maar die fles
blijft waar ze is. Loodrecht op het
hoofd! Om iedere enkel een massieve,
zilveren bienggel en dat ook stimuleert
die statige gang. Als van een vorstin.
Maar dan niet de eerste de beste. Wat
een hoog ontwikkeld gevoel voor even
wicht!
Onder de Madoerese meisjes zijn
echte "good lookings" beslist geen
zeldzaamheid. Vaak ziet men ze met
fijne gelaatstrekken; over het algemeen
zijn ze tenger maar perfect ge
bouwd. Hoe gaat dat echter? Zij trou
wen te jong, krijgen op te jeugdige
leeftijd kinderen, moeten vaak te lang
en te zwaar werken op een zeer sobere
voeding en dit alles is niet bevorderlijk
voor de schoonheid.
Wanneer zij echter ook maar tot
enige welvaart gekomen zijn tonen zij
dat door zilveren bienggels te dragen,
een kabaja met een paar gouden dinar
stukken versierd, maar best of all een
zware, zilveren haarpen. Nou ja, pen!
Laat de vrouw van een Madoerees
alsjeblieft met rust, wil je tenminste niet
hebben dat een "valse" echtgenoot on
middellijk de rechterhand naar z'n gor-
rel brengt, om een halve seconde later
weer te voorschijn te komen, nu "voor
zien" van een blinkend, vlijmscherp ge
slepen 6 duim lang stuk staal. (Tjotjoh
taboe'naü!2) ih njootje, kijk uit loh);
een Madoerese vrouw doet dat anders.
Zij grijpt wanneer het vechten gebla
zen is naar haar koondé, trekt met een
bliksemsnelle beweging die haarpen,
nou ja haardolk dan en valt aan! Dood
ja dood!
Kies maar: zes duim staal of zes
duim zilver!! Podo waé!
Mensen die zó, met inzet van hun
hele wezen kunnen vechten MOETEN
goede mensen zijn.
Beste luitjes, nu is het jullie beurt
om iets van Madoera te vertellen.
Schrijf je ervaringen eens op. Over
duivensport, hanengevechten, een Ma
doerees duel, over al die plaatsen met
goed klinkende Madoerese namen:
Sembilangan, Sotja, Petenteng, Telang,
Soekolilo, Kwanjar, Modung, Kedung-
dung, Bangkalan, Soemenep, Kalianget,
Poeloe Kambing...(wat klinkt dat lekker
hè?) Beuk maar eerst een ordentelijke
portie Saté Mbiek... of Soto Adjem...3)
en als U "in the mood" bent, ah, dan
gaat dat schrijven "vanzelfs".
Schrijf een stukje voor Tong Tong.
En als we dan genoeg copy hebben,
geven we een speciaal Madoera-num-
mer uit. Doen? Trèma kasè benjak
tjong! G. H. Bartman
Ik heb de grote "litiks" voor veever-
voer zelfs te Singapore en Kuala Lum
pur gezien! T.R.
2) Steek 'm in zijn buik!
3) Mbiek geit; Adjem kip.
19
