De Doekoen en zijn kruidentuin
föifnl töifTg
BIJ DE VOORPLAAT
In een oud en beduimeld boekje naam van schrijver en uitgever, ja zelfs
de titel van 't boek onbekend troffen we aardige foto's aan met bijschriften die
getuigen van beschaafdheid en vriendelijkheid, alsmede ernst om gedegen te
onderzoeken. We dachten zo: laat ons deze ongetwijfeld belangwekkende stof
eens afdrukken in Tong Tong, wie weet wat er nog los komt uit onze lezers
kring. Want zeker kent de Indischman de Indische natuur per sé niet alleen om
zijn eetbaarheid, maar ook om zijn talloze geneeskrachtige waarden. En nu
het boekje aan het woord:
De foto toont ons een dergelijk tuin
tje, met de eigenaar, een man, die trots
zijn bescheiden uiterlijk, een zekere re
putatie geniet wegens zijn uitgebreide
kennis van de geneeskracht der in
heemse planten. Dat de "aanplant" een
echte warboel vormt, is op de afbeel
ding duidelijk te zien. Voedselplanten
als pisang (Musa spec.), tjermei (Phyl-
lanthus distichus Müll. Arg.) en in de
pagar (heg) een enkele vanillestruik,
sierplanten als Belamcanda punctata
Mönch, Pavetta Codiaeum e.a. leveren
met een aantal geneeskrachtig geoor
deelde soorten als semboeng (Blumea
balsamifera DC.), saga (Abrus preca-
torius L.), sambang darah (Excoecaria
bicolor Hassk.), djotang (Spilanthes
Acmella Murr.), daoen oerat (Plantago
major L.), nanangkaan (Euphorbia pilu-
lifera L.), babadotan (Ageratum cony-
zoides L.), padangderman (Leonurus
Sibiricus L.), Ki pajoeng (Biophytum
sensitivum DC.), koen tao tjao (Curan-
ga amara Juss.), tempoh wiong (Eupa-
torium spec.), monjenjen (Conyza an-
gustifolia Roxb.) en een aantal andere,
een wildernis, waar nu en dan geiten
vrijmoedig hun gading komen zoeken,
maar waaruit ook de doekoen de mees
te ingrediënten voor zijn artsenijen
weet te kiezen.
Hoe wordt iemand doekoen?
Gewoonlijk is hij door zijn vader of
een ander ouder familielid in het vak
opgeleid, maar hij blijft zijn kennis uit
breiden, niet alleen door zich hetgeen
hij van anderen op therapeutisch ge
bied verneemt, in het oor te knopen
en te gelegener tijd toe te passen,
maar ook wel door zelfstandige, op re
denering gegronde proefneming. Na
tuurlijk zijn de overwegingen, waarop
dergelijke proefnemingen berusten,
evenals trouwens die, welke aan een
groot deel van de inheemse genees
kunde in het algemeen ten grondslag
liggen, van geheel andere aard dan de
beschouwingen, door welke de Euro
pese geneeskunde bij haar streven ge
leid wordt. Kennis van de bouw van
het menselijk lichaam ontbreekt de
doekoen evenzeer als een juist inzicht
in het wezen en de oorzaak van ziek
ten. Uitwendinge gelijkenis of ook maar
overeenkomst in naam is hem voldoen
de om soms in planten of dieren ge
lijksoortige geneeskracht te onderstel
len; op een naief, anthropocentrisch
standpunt staande, zoekt hij verband
tussen de uiterlijke kentekenen van de
hem omringende levende en levenloze
voorwerpen en de invloed, die zij op de
mens zullen uitoefenen. In dit opzicht
staat hij niet boven zijn volksgenoten.
Djamoe
Tenslotte besloten we toch maar dit
artikel te promoveren tot Voorplaat
artikel. Ook al biedt het plaatje maar
een simpel tuintje van een simpel man.
Maar aan zijn werk en zijn kennis van
kruiden hebben in de loop van 3 V2
Eeuw Blanda's-in-de-Oost zeker hon
derdduizenden zieke Europeanen het
leven te danken gehad. Tot diep in
deze eeuw vonden vele djamoe's ook
onder Europeanen gretig aftrek en zo
als U weet hebben ettelijke hun weg
naar de Westerse markten gevonden via
beroemde pharmaceutische fabrieken.
Maar deze hele wetenschap is mogelijk
gemaakt omdat eeuwen lang simpele
mannetjes als op onze voorplaat met
grote toewijding kruidentuintjes ver
zorgden als deze. Verdienen beide een
"Tempat hormat", ja of nee
De beschouwingen, die doekoens
kunnen ten beste geven over de aetio-
logie (leer van oorzaken) van enig ziek
tegeval, en over de motieven voor hun
therapeutisch ingrijpen, klinken ons
dan ook vaak allerzonderlingst in de
oren, tenzij wij ons te juister tijd her
inneren, dat men in Europa bij minder
ontwikkelden geheel analoge opvattin
gen kan aantreffen, en dat men niet
eens zo héél ver in de geschiedenis
behoeft terug te gaan om soortgelijke
denkbeelden in de eigenlijke genees
kunde heersende te vinden.
Met dat al doet de doekoen met zijn
geneesmiddelen meestal niet veel di
rect kwaad, daar hij gewoonlijk geen
zeer sterk werkende stoffen aanwendt.
En ongetwijfeld heeft zijn optreden me
nigmaal een gunstige uitwerking, som
tijds door de doelmatigheid van zijn
behandeling, maar vooral dikwijls door
de suggestieve invloed, die van hem,
als man van gezag, uitgaat.
Die invloed wordt bijwijlen nog ver
hoogd door wat men zou kunnen noe
men het "Bespreken" van de obat (ge
neesmiddel); de doekoen prevelt er
enige woorden en morst er wat speek
sel over, waardoor naar de mening
van bijgelovige patiënten de werkzaam
heid eerst tot ontwikkeling komt: het
gebeurt dan ook wel, dat de patiënt
zelf de ingrediënten voor de medicijn
bij de doekoen brengt om ze op deze
wijze te laten "djampei" genees
krachtig maken.
Gelijk boven reeds gezegd, heeft de
doekoen gewoonlijk nog wel een an
dere broodwinning, en het hangt van
omstandigheden af, of zijn medisch be
roep hoofdzaak of bijzaak voor hem is.
Voorts ontbreekt het specialiteitenwe
zen niet; sommige doekoens zijn in het
bijzonder bekend om hun bekwaamheid
in het genezen van bepaalde groepen
van ziekten.
De doekoens, die hulp verlenen bij
het kraambed, "doekoen beranak"
zijn altijd vrouw, evenals in de regel
die, welke zich op het masseren toe
leggen "Toekang pidjit".
Een andere, zeer belangrijke groep
van personen, die hier vermelding ver
dienen, vormen zij, die zich in hoofd
zaak bezig houden met de verkoop van
geneesmiddelen in het klein. Men vindt
deze groep haast op elke pasar ver
tegenwoordigd, veelal door vrouwen. In
West-Java worden zijn "toekang rempa-
rempa" genoemd de drogerijen,
waarin zij handel drijven, heten "rem-
pa-rempa" in het Midden- en Oost-
Java "toekang tjaraken" de zaden
van Croton Tiglium L., die bij haar te
Lees verder pag. 3
ONAFH. IND. TIJDSCHR. 14e JAARG. No. 22
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong DenHaag - Tel. 070-54.55.00/54.55.01 - Giro 6685
Uitgave: Publ. en Handel MIJ Tong Tong N.V.
Directie en Hoofdredactie: Tjalie Robinson.
2de Redacteur: G. H. Bartman, Willem Klooslaan
38, Eindhoven.
Eind-redacteur: Ch. Manders.
Verschijnt de 1ste en 15de van iedere maand.
Prijs per nummer f 1,Abt. Nederl.: kwart, f 6,
halfj. f 12,jaar f 24,Abt. Europa: jaar f 29,
Buiten Europa: jaar f 34,
Abt. (per jaar en per luchtpost): Australië en
Nw. Zeeland f 69,Indonesië f 64,Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 54,Canada en Ver. Staten
f 44,Maleisië en India f 51,Suriname en
Antillen f 44,
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
De directie behoudt zich het recht voor hen die
schadelijk geacht worden voor het welzijn van
Tong Tong als abonnee te weigeren of af te
voeren.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD.
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN
2
