TONG
TONG
BRONBEEK
een bezoek waard
Radio
Bolland
HET GARDOEHUISJE
"Hoerdahü"
"Pring!"
Zo hoort men 't wachtwoord en 't
antwoord bij 't gardoehuisje. Geheel
onbewust doet men een kort gesprekje
in 't Nederlands. Niemand van die men
sen weet, dat "hoerdah" eigenlijk van
"werda" of "wie daar" afkomstig is;
en "pring" het geradbraakte woord
"vrind". Het Javaanse woord "pring"
betekent "Bamboe".
Wat heeft bamboe te maken met 't
strenge wachtwoord "hoerdah"?
De aangehouden voorbijganger be
grijpt niet, wat die vraag betekent, en
de strenge wachter begrijpt niet, wat
dat antwoord betekent. Maar ze zijn
allebei tevreden en Keesje is gezond.
Na tien uur 's avonds wordt iedere
voorbijganger met dat wachtwoord aan
gehouden. En een voorbijganger zon
der een vonkje vuur bij zich, hetzij van
een strootje, hetzij van een brandende
oepet (lont), wordt bekeurd.
Een oepet is een stokje, gesneden
van een droge bloemschede van de
klapper, dat zacht beklopt is, zodat 't
vonkje vuur niet gemakkelijk uitgaat,
totdat 't stokje helemaal afgebrand is.
Het dient om strootjes aan te steken.
Het gardoehuisje is overdag hele
maal leeg. Het biedt een koele rust
plaats aan vermoeide voetgangers.
Men kan daar ook zijn eetwaren ver
kopen. 's Nachts zitten er vier of vijf
mannen op wacht. Om 't half uur wordt
er op de grote tong tong geslagen om
de tijd aan te geven. De tong tong is
gemaakt van een zeer dikke boomstam,
die uitgehold wordt. Aan de voorkant
is een smalle gleuf te zien. Die klok
is wel twee meter lang en zes deci
meter dik. Hij hangt aan een dwars
balk bij 't gardoehuisje. In de voor
galerij van het dorpshoofd heeft men
er ook een. Die is groter dan de tong
tong bij 't gardoehuisje en heeft een
dieper geluid. Men kan de seinen dui
delijk onderscheiden van de signalen
uit het wachthuisje.
Iedere weerbare dessabewoner krijgt
op zijn beurt en nachtje wachtdienst.
Bij verhindering kan hij zijn beurt ruilen
met die van zijn buurman of kan hij
een ander dit werk laten doen tegen
betaling van vijftien cent.
Op de tong tong worden niet alleen
de uren aangegeven, maar noodbe-
richten kunnen ook daarmee overge
bracht worden.
Met herhaaldelijk twee slagen op de
tong tong, wordt begrepen, dat er een
dief is ontdekt.
OO 00 00 oo oo oo
Drie slagen betekenen, dat er een
rampokpartij is.
Vier slagen maken bekend, dat er
een gewonde is door een gevecht.
Met vijf slagen bedoelt men: een
slachtoffer is gevallen in een gevecht.
Als er een overstroming of een he
vige brand is, slaat men aanhoudend
vele slagen vlug achter elkaar. Men
weet dus, welke werktuigen of wa
pens men nodig heeft, als men te hulp
wil komen.
Hoort men drie onregelmatige sla
gen, o-oo o-oo o-oo dan is een ge
vangene losgebroken. Alle gardoehuis-
jes moeten dubbel scherp op 't ver
keer letten, ledereen, die voorbijgaat
wordt grondig onderzocht.
Drie keer in de nacht wordt er een
"ronda" gedaan. Twee mannen maken
muziek met hun kleine tong tong en
gaan langs de huizen om de bewoner
te wekken. Bij ieder huis houden ze
halt en roepen de bewoner toe. Is men
in diepe slaap, zodat 't antwoord niet
gauw genoeg wordt verkregen, dan
kloppen de ronda-gangers op de deur
of tegen de stijlen van 't huis. Dat doen
ze net zo lang, totdat er antwoord te
horen is. Ook maken ze rumoer op de
tong tong om iemand wakker te maken.
"Pak Martooooo, Pak Martooooo!"
Tong-Tong-Tong-Tong-Tong. "Pak Mar
tooooo, lèk!"
Stationsweg 143 tel. 070
60 17 03 DEN HAAG
Herenstraat 157 tel. 070
86.32.01 VOORBURG
Zending grammofoonpla
ten uit Indonesia is nu
binnen, f 19,50 p. st.
Alle soorten, Javaans, Sundanees, Ambon-
nees, krontjong instrumentaal, oude stijl en
modern. Ook enkele E.P.'s o.a. Titiek Pus
pa, Sandara Sanger, Trio Aleyo, Lilis Su-
ryani, per stuk f 7,
Haast U, beperkte voorraad.
Geen correspondentie hierover. Folders
worden toegezonden na ontvangst van f 0,25
postzegels.
Radio Bolland binnenkort ook:
Frederik Hendriklaan 161, Den Haaq (na
15 juni).
De liederen, die ze maken zijn vaak
kalm maar toch vrolijk. Het ge-tong
tong wordt tot ver in de omtrek ge
hoord. Bij een donkere nacht worden
de muziekmakers voorafgegaan door
een derde, die een petroleumlampje in
de linkerhand en een knuppel in de
rechter heeft. Bij heldere maneschijn
is dit niet nodig.
In de regel gaat de ronda om elf uur,
om half twee en om half vier. In dieven-
tijd wordt ze vaker gedaan, wel vier
of vijf keer in de nacht.
Op de tong tong van de Loerah wor
den de uren aangegeven, maar alarm
signalen brengt hij niet over. Andere
coden zendt hij wel uit.
Om een waker te laten komen, slaat
men één slag op de tong tong gevolgd
door oeloek2. De oeloek-oeloek ken
merkt zich door eerst vele slagen kort
na elkaar en daarna langzamerhand
aan met langere tussenpozen.
ooooooo O O O O O O
De helper van 't kantoor van de Loe
rah, de Kebajan laat zich roepen door
twee slagen vooraf en daarna de oe
loek-oeloek.
Drie slagen vóór de oeloek-oeloek is
voor de Tjarik, de dorpsschrijver. Vier
slagen is voor de voorzitter van de
staf en de dorpsgeestelijke luistert naar
vijf slagen met de oeloek-oeloek.
Om de Loerah terug te roepen van
zijn tournee in het dorp, wordt alleen
drie keer achter elkaar de oeloek-oe
loek geslagen. Deze laatste code is
plaatselijk; niet alle dorpshoofden pas
sen deze methode toe.
R. Dinarwan
Nog te weinig bekend is het Museum
van het Koninklijk Militair Tehuis Bron
beek, Velperweg 147, Arnhem.
Het museum geeft U een volledig over
zicht van Indie's militaire geschiedenis
en bevat o.a. uitgebreide collecties op
natuurhistorisch gebied. Breng eens
een bezoek aan Bronbeek!
16
