Vulkanische Uitbarstingen
NU!
VV V
Prof. Dr Bernet Kempers'
"Borobudur"
Vulkanische uitbarstingen, een onderwerp,
dat nog niet vaak in Tong Tong is aange
sneden. Wij hopen dat ook andere lezers met
verhalen over vulkanen over de brug zullen
komen, daar we toch leefden in een land vol
met bergen. Red.
De eerste kennismaking met een vul
kanische uitbarsting, of liever de ge
volgen daarvan, had plaats toen ik 8
jaar was. In oktober 1883 wandelde ik
met mijn grootvader door Middelburg
en de heldere avondhemel was geheel
paars gekleurd. Dit moet lange tijd ge
duurd hebben. Ik herinner mij alleen
die avondhemel. Later, veel later leer
de ik de oorzaak kennen, n.l. dat dit
vulkanische as was in hogere luchtla
gen.
In mei 1896 kwam ik in Indië aan
en heb tot september 1951 hier ge
woond. In mei 1896 kwam ik op mijn
doorreis naar de Oosthoek in de buurt
van Klakah. Van hieruit kon men de
vulkanische werking van de Lamongan
waarnemen. In hetzelfde jaar begon de
Goenoeng Raoeng, die de grootste
krateromtrek ter wereld heeft, te roken
en as uit te stoten.
Wij woonden in huizen van sading,
bamboe met alang-alang afgedekt en ik
heb maanden lang de ellende gehad,
dat die fijne blauwe as, die erg naar
zwavel rook, door de wind door het
huis, dapoer en mandikamer werd ver
spreid.
In het Djemberse was de Smeroe
goed te zien in het westen. Iedere
twintig minuten stootte deze berg een
rookwolk uit tot 5000 voet boven de
top. U kunt zich voorstellen hoe im
posant dit was. De Smeroe toch is met
zijn ongeveer 13000 voet de hoogste
berg op Java. Bij heldere hemel kon
men die roookwolken, die compact
bleven, tellen, vooral als de wind ze
in de richting van de Indische Oceaan
deed afdrijven.
In 1909 woonde ik in Poerbolinggo
res. Banjoemas en werd op een
nacht wakker door een ver verwijderd
onweer. Dit was op 21 mei van dit jaar
en 't was reeds Oostmoesson, erg
vroeg voor Oost-Java. De volgende
morgen begon de hemel in het oosten
een koperachtige kleur te krijgen en
begon 't, sporadisch nog, as te rege
nen. Deze as was goed zichtbaar op
de zwarte jasjes van de Javanen, die
druk bezig waren dit er af te kloppen
toen ik die morgen op het postkantoor
moest wezen. De postchef vertelde me,
dat de Keloet was uitgebarsten. Om
één uur 's middags was alles lichtgrijs,
alsof het had gesneeuwd, en om twee
uur was het zo donker, dat ik met de
lamp aan moest rijsttafelen. De avond
daarop vernam ik dat de as voorbij
Batavia was gevallen. Zoals U weet
is het Javaanse woord voor bezem "ke-
loed" en heeft men de berg hiernaar
genoemd. Bij zo'n uitbarsting liep het
meer in de krater over en het water
veegde alles langs de hellingen weg.
De top van de altijd werkende vulkaan
Merapi op Midden-Java.
Dit gebeurde ongeveer om de 18 jaar.
Die 21ste mei was voor de dessa-
bewoners een angstige dag. In de na
tuur was het overal doodstil; de vogels
zwegen en een kloek zat met haar
kuikens op de weg, bijna onder de wie
len van mijn bendy.
Op mijn erf had ik een lange rij cro-
tons, waarvan ik steeds de as liet af
schudden, daar anders de takken die
tamelijk bros zijn, door de zwaarte
hiervan, zouden afbreken. Door die as-
regen ontstond al een hele ravage in
Banjoemas. U kunt nagaan hoe het
dan wel in Kediri Oost moet zijn ge
weest, hoewel er toen niet veel doden
zijn gevallen.
Op 22 mei 1919 heeft de Keloet door
overdruk het meer plotseling leegge
gooid.
Ik woonde toen nog in Banjoemas,
doch doordat de Oostmoesson nog niet
doorstond en de kentering nog heerste,
was de windrichting nog oostwaarts,
dus ook de asregen, die nu geheel
Oost Java deed insneeuwen.
Deze keer maakte de watervloed, die
zich een weg koos naar Blitar en oost
waarts, veel slachtoffers, een kleine
6000.
De B.O.W. is toen begonnen halver
wege de berg een tunnel te graven, die
het peil van de waterspiegel moest
regelen en dat een pracht waterleiding
is geworden.
Kort na de eruptie van 22 mei 1919
was ik in Kediri, waar ik toen de lahars
zag. Dit was een in-treurige aanblik.
Hier en daar staken de kadavers van
koeien, kleinvee en lichamen van de
dode mensen uit de zandstroom.
Mijn familie op Tegowangi, suiker
fabriek van de H.V.A. had die nacht
rustig doorgeslapen. Het geluid was
over hen heen gegaan, hoewel zij vlak
bij de Keloet woonden. Ik merkte op
wat een tegenstelling dit was met 1909.
Toen was ik 's nachts, 500 km daarvan
daan wakker geworden door een soort
kanongebulder.
Behalve deze reeds besproken erva
ringen, maakte ik nog kleine aardbe
vingen mee in Kedoe en Banjoemas als
gevolg van aardverschuivingen in de
diepzeeslenk bezuiden Java. In 1924
werd Wonosobo hierdoor geteisterd en
het historische spoorhotel van Maos
sneuvelde toen gedeeltelijk.
Later toen ik omstreeks 1929-'30 in
Malang woonde kreeg deze streek (dit
was september 1929 meen ik) een flin
ke asregen te verduren als gevolg van
een uitbarstig van de Bromo. Deze
asregen veroorzaakte overdag een on
natuurlijke stilte.
Daar de gevolgen van aardbevingen
meestal niet zo rampzalig waren, is de
herinnering hieraan niet erg afschrik
wekkend. Ik herinner me, dat in de tijd
toen Tjilatjap door bevingen werd ge
troffen, ik 's avonds om 7 uur met een
suikerman van de fabriek Bodjong het
erf van het soosgebouw van Banjoe
mas kwam oprijden. Wij zagen een slin
gerende lamp en de lege schommel
stoelen rond de kletstafel allemaal go-
jang-gojang. De mandoer vertelde ons,
dat er net een "lindoe" was geweest.
Doordat wij reden hadden wij er niets
van gemerkt.
In 1930 heeft de beruchte Merapi met
zijn gloedwolken veel mensenlevens
geëist. In de buurt van Blabak werd
een geweldige ravage aangericht aan
wegen en spoorbruggen. Ook in 1883,
gelijk met de Krakatau barstte de Me
rapi uit.
Mijn schoonvader was een geboren
Orang Betawi en toen ik hem vroeg
naar de beruchte uitbarsting van de
Krakatau vertelde hij me er veel van.
Hij viste veel en als bijzonderheid
vertel ik nog dat na de uitbarsting de
kemboeng schaars en duur was ge
worden. C. J. Quist
28,75 incl. porto bij Tong Tong
Vergeet niet
Straks is het uitverkocht
