sips*
k-s:..;'S
wmm
Tsstsm
Hier begint de grote reis van ontelbare oliën en vetten naar de enorme Europese fabrieks
complexen van margarines en cosmetica: in de Indonesische klappertuin: hoe lommerrijkhoe
"ségér", hoe heerlijk uitrustend met verse dêgan!
vervolg van pag. 10
wati heeft ons gebracht tot de con
clusie waarom men het eigenlijk nog
niet aandurft om orang Indonesia te
transformeren in Indonesiawan of orang
Belanda in Belandawan, immers siswa
is een substantief welke een persoon
aanduidt (evenals orang Indonesia of
orang Belanda, is het niet?) én "HIER
(IS) ZEER ZEKER GEEN SPRAKE VAN
HET BEZITTEN VAN EEN ZAAK OF
EEN EIGENSCHAP"! Ten enenmale
niet!
We gaan nog een stap verder. In de
Kamus Istilah Pertanian, Kehutanan dan
Perikanan (Woordenboek voor Land
bouw-, Bosbouw- en Visserijtermen)
uitgegeven door het Taal Culturele
Instituut van het Departement van On
derwijs in Djakarta (1960?) op pagina
22 zijn respectievelijk de termen voor
'boer' en 'boerin' gegeven, t.w. tani-
wan en taniwati. M.a.w. -wan en -wati
zijn gekoppeld aan het substantief tani
(boer) dat een persoon aanduidt. Het
is duidelijk dat -wan in taniwan voor
geen andere interpretentie vatbaar is
dan dat het identiek is aan orang, pak
of het voorvoegsel pe-, ergo, taniwan
orang tani pak tani petani.
O.i. is het hier niet mogelijk om tani
wan te vertalen door 'hij die in het
bezit is van een tani (boer)', want dat
'hij' is de 'boer' zelf!!! De achtervoeg
sels -wan en -wati zijn hier louter ge
bezigd als sexe-indicators. Waarom zou
het dan niet mogelijk zijn dat in DE
MODERNE BAHASA INDONESIA op
een goede dag misschien de termen
Indonesiawan of Belandawan het le
venslicht zullen aanschouwen?
En, veronderstel dat Drs Mellema's
betekenis van -wan en -wati (in het
moderne Indonesisch) op alle gevallen
van toepassing zou kunnen zijn, dan
nog zou zijn regel zeker niet opgaan
voor een -wan en -wati afleiding ge
vormd van een bijvoeglijk naamwoord,
zoals bahariwan, rohaniwan, enz. (ba-
hari betekent 'zee en rohani 'gees
telijk' of 'mentaal').
We wensen nog een tikkeltje verder
in te gaan op de veranderingen die
sommige Sanskriet woorden in de mo
derne B.l. hebben ondergaan. Dit feit
dat behalve door de bovengenoemde
Prof. Slametmuljono is aangehaald, is
ook geaccentueerd door Drs Sutjipto
Wirjosuparto in zijn artikel getiteld
Sanskrit in Modern Indonesian voor
komende in het tijdschrift United Asia,
Bombay, no. 18, van juli/augustus 1966,
waarin de schrijver o.m. het volgende
opmerkt: Sanskrit as a language
which is contributing a lot in the devel
opment of the bahasa Indonesia is
making its own development in Indo
nesia which differs from Sanskrit in
the country of origin, i.e. India (cursi
vering van ons .AST)". Dus, het
Sanskriet maakt een eigen ontwikkeling
door in Indonesië welke verschilt van
het Sanskriet in het land van herkomst,
d.i. India.
Laten we een recent voorbeeld ne
men. Het huidige Indonesische kabinet
onder President Soeharto, het Kabinet
Pembangunan of 'Opbouw Kabinet',
heeft een program dat bekendheid
heeft verworven onder de naam van
Pantjakrida. Het Sanskritische pantja
betekent 'vijf'. We vinden dit woord
terug in Pantjasila of de 'vijf grond
slagen (waarop de filosofie van de In
donesische Republiek is gegrondvest)';
sila betekent 'grondslag' of 'principe'.
Ook hier heeft sila een specifieke In
donesische connotatie verworven, want
het oorspronkelijke idee van het Sans
kritische cifla of cila overeenkomstig
de Indische filosofie is niet meer aan
wezig in de moderne Indonesische
cultuur. We vinden dit pantja ook terug
in ons Pentateuch (de eerste vijf boe
ken van het Oude Testament) en in
Pentagon, het Ministerie van Defensie
in de V.S.
Het aan het Sanskriet ontleende kri-
da betekent oorspronkelijk 'spelletje'.
Een tijdje terug onder de voormalige
President Soekarno waren de school
kinderen dolgelukkig wanneer het vrij
dag was, want de zaterdag, hun zater
dag, werd genoemd hari krida. Dit was
de dag welke speciaal was gereser
veerd voor spelletjes, handenarbeid, en
wat dies meer zij. Niemand weet de
de reden is geweest om het Kabinet
program aan te duiden met pantjakrida
(letterlijk, 'de vijf spelen'). We zouden
zeggen dat pentjaprogram de meest
geknipte term is voor het Kabinetpro
gram in kwestie.
Hoe het ook zij, het "Vijfdelige Werk
program" van het Opbouw Kabinet dat
op 5 juli 1968 was gevormd omvat de
volgende 5 punten: (1) Politieke en
Economische Stabiliteit, (2) Repelita
(REntjana PEmbangunan Lima TAhun)
of het "Vijf Jaren Opbouw Plan", (3)
Veiligheid, (4) Verwezenlijking van de
Algemene Verkiezingen en (5) Verbe
tering van de Staatsapparatuur.
Verder, iedere Sanskritist weet dat
het woord voor 'twintig' in Sanskriet
is vingati. Deze correcte vorm wordt
echter NIET gebezigd in de B.l. Instede
daarvan heeft ex-President Soekarno
bevolen de Sanskrietwoorden dwi en
dasa te gebruiken, welke betekenen
'twee' (dwi) maal 'tien' (dasa). Naar
aanleiding hiervan heeft destijds gans
het Indonesische volk bij het vieren
van de 20ste verjaardag van de Indo
nesische republiek nooit gesproken
over de vinpati van de republiek, doch
over de dwidasawarsa of de (viering
van de) '20ste verjaardag' van de repu
bliek (warsa is het Javaanse varsa in
het Sanskriet) dasawarsa betekent dus
'decennium').
Volledigheidshalve willen we er hier
nog aan toevoegen dat in de moderne
B.l. de suffixen -wan (en -man) alsme
de -wati merendeels worden aange
hecht aan substantieven eindigende op
a (uitzonderingen: sedjarahwan, soms
ook wel gespeld sedjarawan, natuurlijk
om het basiswoord coüte que coüte op
a te doen eindigen en industriwan waar
bij de eind i van industri vaak wordt
verlengd met de a).
Enkele andere nieuwvormingen zijn
purbakalawan voor 'archeoloog', eka-
basawan voor 'eentalige' en dwibasa-
wan voor 'tweetalige'.
Mudah2 an apa jang diuraikan dia
tas ini dapat sekedar menambah pen-
getahuan para pembatja jang budiman
mengenai latarbelakang achiran2 -wan,
-man dan -wati. Insja Allah!
Wasalam kami,
A. E. Schmidgall-Tellings
14
