BIJ DE VOORPLAAT
't Carillon
DE KLEINE BEELDHOUWER
uwelieróbeclryl
Tel. 33 72 57
Thomsonlaan 108
Den Haag
Postgiro 1359608
Speciaal Atelier voor
Indische sieraden in
22 EN 24 KARAATS
GOUD
Waarom duur kopen als U 't veel
voordeliger kunt laten maken.
Zware halskettingen
Schakelarmbanden
Slangenarmbanden
Slangenringen
Krintjing armbanden
Briljanten ringen
Briljanten oorknoppen
Kabaja Spelden
Trouwringen
Sebelah rotan armbanden
ALLES 22 OF IN 24 KARAATS
GOUD.
oooooooooooooooooooooooooo<
SPECIALE AANBIEDING
Gouden Ned.-lnd. halve scheepjes-gulden
van 1802 Speciaal voor onze cliënten in
i 22krts goud geslagen; diam. 28 m.m. van
f 120,— voor 110,—.
Bij deze munt hebben wij een prachtige
muntrand gemaakt met sierlijke omlijsting
in 22 krts goud voor f 75,
Neemt U er ook een halsketting van 22 j
krts goud bij, dan krijgt U de ketting voor j
1 f 9,50 per gram.
)00000000000CX)CX)0000CX)0000O
Hij is nooit naar een kunstacademie
geweest. En namen als Moore, Maillol
en Rodin kent hij niet om er een beetje
snobistisch mee te doen. Of ter oriën
tatie. Hij is ook nooit op een Mulo ge
weest en heeft pakweg een jaar of
drie-vier jaren lagere school gehad.
Dat was welletjes. Toen kon hij mee
thuis de kost verdienen.
Dat was geen probleem.
Hij stamt in Bali (en ook Java) uit
generaties van kenners van de Rama
verhalen en de Bratajoeda, die wonder
lijke en eerbiedwaardige levensbe
schouwing, die filosofie, psychologie
en mystiek tesamen is en van een
ontzagwekkend creatief vermogen is.
De hele wajang is eruit voortgekomen
en elk creatief kind in Indonesië heeft
de Hindoe-legenden in zijn vingertop
pen.
Toen ik in Kampong Sangla ten Zui
den van Den Pasar op Bali leefde,
woonde ik naast een kolenbrander (van
prima arang uit batok) en daarnaast
weer woonde een merkwaardig gezel
schapje van jonge mensen - de jongste
twee van ongeveer dezelfde leeftijd als
de knaap van de voorplaat - die aller
lei beroepen uitoefenden wanneer het
zo te pas kwam en af en toe (waar
schijnlijk op een grote bestelling), "Ba-
li-houtsnijwerk" maakten.
Op de hoek van hun erf kwam dan
een goeboek, niet groter dan een ger-
doe-huisje, dat open stond naar alle
kanten, zo maar een afdak op vier
tiangs en meer niet. Dat was hun ate
lier. Daar werden dan een aantal blok
ken hout heen gebracht en een hele
partij beitels en messen Vele dagen
lang klonk dan uit dat ateliertje vrolijk
geklop en gezang in alle toonaarden,
en ertussendoor werden grapjes ge
maakt naar alle meisjes die voorbij
kwamen en werd telkens een verkoper
van etenswaren aangeroepen om tus
sen de bedrijven door heerlijk te smik
kelen. Haast spelenderwijs groeide de
voorraad "kunststukjes" tot eindelijk
alles klaar was en de barang wegge
bracht naar de haven van Benoa in het
zuiden. En dan kwam het andere leven
tje van allerlei baantjes weer terug.
Wat heb ik die mensen erg benijd!
Ook heb ik als onderwijzer aan een
H.I.S. in Djakarta bij het "vrij tekenen"
mijn jongens spontaan bezig gezien met
het tekenen van taferelen uit de wa
jang. Weergaloos zeker en sierlijk, hóe
ingewikkeld de voorstellingen ook wa
ren, en al werd er van geen enkel
voorbeeld nagetekend. Daarnaast wa
ren de "model"-tekenlessen van v.
Steenderen Toot gewoonweg afschu
welijk, hard en mismaakt. Wat hebben
wij bij het lager onderwijs aan javaan-
se kinderen veel uniek talent wegge
gooid in ruil voor uiterwaarden en pol
ders! Het is een onvergetelijk gezicht
geweest om zo'n jongetje van de vier
de klas zo maar "voor het vuistje" de
nobele lijnen van Pamadé (Ardjoena)
of speels de krullen van de "supit
urang" (kreeftenschaar) of "makuta"
(kroon) met vaste hand te zien neer
zetten. Die fijne handjes zo vol zelf
verzekerdheid en gracie!
Zo zag ik vele jaren later in de glas
blazerijen van Tlaquepaque (voorstadje
van Guadalajara - Mexico) kinderen om
de hete vuren der glasblazers stoeien
en dansen, af en toe ook een blaaspijp
opnemend om 'n zelfbedachte variatie
in hun hete glas-bel blazen. Waarom
kunnen andere beschavingen toch zo
jong en toch zo "volleerd" in het leven
treden, terwijl onze Westerse vorming
een martelgang is door vele schoolja
ren? Er hebben in de middeleeuwse
gilden voor hun jonge gezellen veel
vormende waarden gezeten die er nu
niet meer zijn. En onze volken zijn cul
tuur- en intelligentie-armer gemaakt
door onze moderne massa-productie
van "bouwers" aan de stomme lopen
de band of de gietvorm!
Nee, dit werk (ook al is de maker
nóg zo jong), heeft stuk voor stuk de
liefdevolle "mystieke aanraking van de
mensenhand". Dezelfde "golden touch"
waardoor de spijzen van sommige ma
kers zo bijzonder lekker zijn. Of de
door hen geschonken dranken zo apart.
Of de kledingstukken of schilderijen -
ja, zelfs wapens! - zo bijzonder. Het
is jammer dat massa's moderne men
sen niet alleen geconformeerd denken,
maar het ook zijn, zodat ze het directe
menselijke contact met beeldhouwwerk
niet meer hebben. En hoe verder deze
civilisatie vordert hoe monotoner, hoe
mechaniser de mensen worden, en alle
voeling met Indonesië kwijtraken. Soe-
dah, niets aan te doen.
Voor wie het nog niet zelf direct
gezien heeft: het beeld waaraan de
knaap werkt, stelt de witte aap Hano-
man voor, de beroemde bevechter van
Dasamoeka. Vele oudere lezers van
Tong Tong herinneren zich misschien
de wajang-sigarettenplaatjes nog waar
mee wij "bandar" speelden. Door dit
spelletje leerden vele Europese kin
deren toch ook al spelenderwijs met
wajangfiguren kennis te maken. Had
ik zo'n serie plaatjes nog maar! En
helaas zijn wij zó ver van de Javaanse
cultuur af gegroeid, dat de hoogstaan
de cultuur van de wajang volslagen on
bekend geworden is...
Als het waar is dat Indischgasten
"alleen maar heimwee" hebben, be
denk dan dat in dat heimwee kostelijke
waarden verloren zijn gegaan, zo mooi
als de mooiste toekomst niet brengen
kan!
T.R.
ONAFH. IND. TIJDSCHR. 15e JAARG. No. 10
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
long DenHaag - Tel. 070-54.55.00/54.55.01 - Giro 6685
Uitgave: Publ. en Handel MIJ Tong Tong N.V
Directie en Hoofdredactie: Tjalie Robinson.
2de Redacteur: G. H. Bartman, Willem Klooslaan
38, Eindhoven.
Eind-redacteur: Ch. Manders.
Verschijnt de 1ste en 15de van iedere maand
Prijs per nummer f 1,—. Abt. Nederl.: kwart, f 6,—;
halfj. f 12,jaar f 24,Abt. Europa: jaar f 29,
Buiten Europa: jaar f 34,
Abt. (per jaar en per luchtpost): Australië en
Nw. Zeeland f 69,Indonesië f 64,Z.-Afrika
en Z.-Amerika f 54,Canada en Ver. Staten
f 44.Maleisië en India f 51.Suriname en
Antillen f 44.
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
De directie behoudt zich het recht voor hen die
schadelijk geacht worden voor het welzijn van
Tong Tong als abonnee te weigeren of af te
voeren.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN
2
