7
gemaakt, de verrassendste waren. Het
waren kleine, simpele foto's, maar met
een zeer wijde "range". Z.Exc. gaf des
tijds zijn dochters kennelijk alle vrijheid
om met land en volk kennis te maken.
En daar hebben zij dankbaar gebruik
van gemaakt, want we zagen snap
shots van de gètèks in de kali en van
talloze aardige kampongdoorkijkjes.
Of de ouders dan niet bezorgd wa
ren als hun dochters onbeschermd
overal naar toe mochten. "In het ge
heel niet! Zij mochten zich overal vrij
bewegen. Het was vooral zo'n vrien
delijke bevolking in Indië!" En of Z.
Exc. in Indië niet vele persoonlijke
vrienden gemaakt had met wie hij nu
nog weieens contact had. Z.Exc. be
treurde het zeer, dat hij moest zeggen,
dat hij niet veel tijd gehad had om veel
huisvrienden te maken, omdat hij het
altijd overstelpend druk had. Tweemaal
per dag bracht de auto dikke pakken
met rapporten, brieven, geschriften, die
serieus doorgenomen moesten worden
of getekend; en daarnaast waren er de
talrijke zakelijke besprekingen. Maar hij
hield van het werk; het boeide hem. En
nog steeds was hij vol lof over de be
kwaamheid van de ambtenaren, die
achter hem stonden. En zeker behoor
den de dienstreizen, die hij met zijn
gezin maakte op Java en naar verschil
lende eilanden in de buitengewesten
tot zijn onvergeetlijkste dagen. En was
hij getroffen door de ernst en het ver
antwoordelijkheidsbesef, waarmee de
bestuursambtenaren Nederlandse en
Indonesische hun taak vervulden.
Dit mag trouwens gezegd worden van
de landsdienaren in het algemeen, bur
ger- of militair, en eveneens van het
bedrijfsleven. Er werd veel en goed
gewerkt in het vroegere Indië!
Met het klimaat heef de G.G. weinig
moeite gehad, al was Weltevreden ze
ker erg heet. Het liefst werkte hij dus
in Buitenzorg of Tjipanas. Waar hij
was, zelfs op de dienstreizen, werd hij
bijgestaan door de Algemeen Secre
taris de heer Kiveron, dien hij hoog
schatte om zijn bijzondere bekwaam
heid, werkkracht en toewijding.
Ook van de Indische keuken heeft
het landvoogdelijk gezin met waarde
ring en smaak genoten. (Leuk was een
foto van de (helaas reeds overleden)
dochter Frances, met smaak in een
kwee klepon happend!)
De dienstreizen naar de buitenge
westen heeft het gezin Tjarda per boot
gemaakt, en wel met de "kapal Poetih"
RIGEL. Van deze dienstreizen werden
behalve mooie herinneringen ook vele
souvenirs mee naar huis gebracht.
Ook aan de persoonlijke kennisma
king met talloze Indonesische persoon
lijkheden bewaart Z.Exc. de aange
naamste herinneringen van waardig
heid en hoffelijkheid.
ZIJ is een frêle dametje, dat je als
schilder in lila en blauw zou willen
neerzetten. Lila en blauw zijn ook haar
lievelingskleuren, vertelt ze. "Maar het
lila, dat ze nu verkopen, is me al
tijd te hard van kleur. Ze vin
den me in de winkels een ver
velende en lastige klant, want ik
koop alleen wat ik zelf beslist mooi
vind, niet omdat het mode is". Ze lacht
er hartelijk om.
Wie vijf minuten met Mevrouw Tjarda
praat, weet, dat een interview bij haar
nooit zal lukken. Ze is je elke vraag
voor, met een verhaal, een opinie, die
haar ten voeten uittekent: scherpzinnig
en opmerkzaam, boordevol humor en
warm menselijk.
We praten wat over Amerika, over de
prettige dingen, die we samen kennen.
Binnenkort gaat ze naar haar "home"
voor een vakantie. En dan loopt het ge
sprek vanzelf uit op dat andere "home",
dat we ook beiden gekend hebben en
nooit kunnen vergeten, Indië.
"Zo vreselijk jammer, dat ik niet de
hele Archipel heb gezien, leder jaar
maakten wij twee dienstreizen, elk van
ongeveer drie weken. Zij waren heerlijk
en leerzaam. Onze meisjes Frances en
Tiny waren er altijd bij. In het jaar,
voor de oorlog uitbrak, stonden Bor
neo, Celebes en de Molukken op het
programma, maar die reizen gingen niet
door. We durfden niet ver van huis,
wilden bereikbaar zijn, als er iets zou
gebeuren.
Honderden foto's zijn er gemaakt van
Java, Sumatra, de eilandengroepen;
prachtfoto's met veel gevoel voor de
tail, sfeer en humor. Dat is Frances'
werk geweest; die interesseerde zich
intens voor het land en de mensen.
Lijvige albums, die een omslag hebben
van een kain of weefsel uit het land,
waar de foto's betrekking op hebben.
Er spreekt een warme belangstelling
en genegenheid uit die dikke boeken.
"Frances leerde snel de taal. Niet
alleen Maleis, maar ook Soendanees;
daar nam ze speciaal les in. Zij kon
daardoor meer tot de volksaard door
dringen".
"Ging U, behalve de meer formele
reisjes en bezoeken ook wel gewoon
onder de mensen?"
"Helaas is daar weinig van gekomen.
Meestal waren mijn bezoeken van te
voren afgesproken. Daarom waren de
contacten echter niet minder prettig.
Ik werd vaak getroffen door de warme
hartelijkheid terwijl zij mij veel van het
Indische leven leerden kennen". Ze
glimlacht vertederd bij die herinnering
en vervolgt: "Maar de meisjes gingen
overal naar toe. Frances verkende de
hele omgeving om het paleis. Kijk maar
eens, wat een mooie foto's ze geno
men hebben. Van bergen en sawah's
en bomen; van landweggetjes en kam
ponghuisjes, van spelende kinderen. Er
zijn ook foto's van alle bedienden, van
de huisdieren. Overal keurig de onder
schriften in witte inkt, net als in elk
gewoon familie-album".
lees verder pag. 10
Deze foto van de Algemene Secretarie in Buitenzorg werd ons toegezonden door Mevr.
Kiveron en wij vonden het een goede gedachte deze te plaatsen hij de copie op deze pagina.
Reeds in 1905 gaf Alleyne Ireland van "The Far Eastern Tropics" het volgende veelzeggende
getuigenis over de Algemene Secretarie: "Concluderende, kan ik niet nalaten, een respectvolle
hulde te brengen aan de Algemene Secretarie op Java. Deze is onderbezet, onderbetaald, over
laden met een ongelofelijke massa détails, hetgeen te wijten is aan de tot het uiterste door
gevoerde centralisatie van het gouvernement, en toch heb ik in geen enkele kolonie die ik heb
bezocht, perfectere werkmethodes, een gedegener systeem van documentatie, of een intelligenter
begrip voor de functies, die tot een koloniaal secretariaat behoren, waargenomen"
