van tijd en ruimte... brieven van tijd en ruimte... brieven van tijd
De Wiüe Vlinder
Hier nog enkele inzichten van het "gesprek" dat tussen Tjalie en vele lezers
is ontstaan n.a.v. "Zeedrift" (TT 1 febr. pag. 14). Sneller over en weer gaan van
onze gedachten is helaas niet mogelijk door de trage verschijning van Tong
Tong, terwijl op geen stukken na alle bijdragen opgenomen kunnen worden
omdat ons blad nu eenmaal zo klein is.
Van deze gelegenheid maak ik graag
gebruik om de lezers te bedanken voor
de vele vreugdevolle momenten die zij
mij brengen met hun soms heel lan
ge en filosofische brieven .Alleen
een klein gedeelte hiervan bereikt Tong
Tong. Zo komen niet él mijn artikelen
in T.T., en blijven soms maanden liggen.
En dan zie ik in dat die gedachten
niet "voorbestemd" waren om U
te bereiken, en verscheur ik de copy.
Zo is het hele leven met alle gedachten
en daden. Sommige worden gereali
seerd (omdat het Moet) en andere niet.
We moeten het niet "zonde" vinden of
trachten te "proppen" met méér eten
dan onze mond en onze maag verdra
gen kunnen.
Ons is in het leven een breed scala
van mogelijkheden voorgelegd, waarin
onze wil Zus kiest, maar tóch Zo krijgt.
Daardoor worden veel desillusies en
verkeerde of lelijke werkelijkheden ons
deel. Pas veel later besef je dat het
zo had móeten zijn om ons zuiverder
en juister Ik te maken. Veei verkeerde
dingen doe je om later meer begrip en
vriendschap te kunnen opbrengen voor
zwakkere geesten in Nood. Veel mis
lukkingen worden je deel omdat je je
anders fataal zou overeten en omdat
je dan hebzuchtig en egoistisch zou
zijn, terwijl ik (met U samen) iets "los
moet maken uit het universum" dat
ons allen én de toekomst tot nut zal
zijn.
In de laatste tijd neem ik ook kennis
van veel moderne (en originele) litera
tuur en filosofie van de Midden- en
Zuid-Amerikaanse volkeren, die zowel
"Mestizo" (mengbloed) als "Criollo"
(Totok) zich ontworsteld hebben aan
Europese en Noord Amerikaanse cul
tuurdwang en eigen Horizonten tege
moet gaan. Wat benijd ik die "adiks"
van ons erg. Wij hier in Europa die als
minderheids-marge leven tegenover
een meerderheidsmassa, verliezen veel
"levenstijd" door eigenlijk dag in dag
uit stelling te moeten nemen tegen veel
leefpatronen en die totaal niet "tjotjok-
ken" met die van ons. Het gebeurt
inderdaad meestal onbewust, vanaf het
steeds moeten denken aan ramen ze
men en vuilnisemmer buiten zetten af
tot het zich verzetten tegen morali
teiten of politieke inzichten die ons to
taal niet aanstaan. Maar gelukkig heb
ben we in Tong Tong tweemaal per
maand een soort ontsnapping in Onze
Eigen Tijd en Ruimte...
Lezer Jan Weites kwam bij het lezen
van "Zeedrift" in 'n stemming, waarbij
vanzelf dit gedicht in de herinnering
kwam.
SEDIH
Hidjau tempaknja Bukit Barisan
Berpuntjak Tanggamus dengan Singgalang
Putuslah njawa hilanglah badan
Lamun hati terkenal pulang.
Gunung tinggi diliputi awan
Berteduh alngit malam dan siang;
Terdengar kampang memanggil taulan
Rasakan hantjur tulang-belulang.
Habislah tahun berganti zaman
Badan merantau sakit dan senang.
Membawakan diri untung dan malan.
Ditengah malam terdjaga badan,
Terkenang bapak sudah berpulang
Diteduhi selasih, kembodja sebatang.
Muh. Jamin
Dit kleine brokje ademstokkende
poezie behoort al lang tot de vaak ge
citeerde stukjes uit de Indonesische
literatuur. Drs. R. L.. Mellema vertaalde
het als volgt voor ons:
BEDROEFD
Groen is de aanblik van de Bukit Barisan
waar de toppen der Tanggamus en Singgalang
boven uitsteken.
Gebroken is de geest, verdwenen is het lichaam,
ofschoon een ziel, eens welbekend, was
heengegaan.
De hoge bergen zijn omhuld door witte
wolken;
Dag en nacht is er de hemel koel;
Men kan de dorpen horen roepen om de vriend,
zich er van bewust dat beenderen en huid
vergaan zijn-
De jaren spoeden heen bij 't wisselen der
tijden.
Het stoffelijk lichaam dwaalde 't land door,
ziek, doch welgemoed,
met zich zelf meedragende geluk en tegenspoed.
Te middernacht kwam 't lichaam tot ontwaken
Terug denkend aan zijn vader, die reeds was
thuis gekeerd,
beschut door een Selasih struik en een enkele
Kembodja.
De heer Mellema gaf er nog deze
kanttekening bij:
Het is inderdaad een heel mooi vers,
dat nog verdere aspecten krijgt, wan
neer men "badan" weergeeft met "ik"
in de laatste regels en met "hij" in de
eerste regels. Moh. Jamin kan bij "ba
dan", als zijnde een Javaan, gedacht
hebben aan "deweké", "pijambakipun".
Mijn conclusie is evenwel dat het gaat
om de tegenstelling "geestelijke staat
en stoffelijk lichaam".
Ook bij Roline G.P. kwam bü het
lezen van "Zeedrift" vanzelf een Indo
nesisch gedicht in het bewustzijn. Zij
herkende overigens het (tropisch!) ver-
Schijnsel van zeeën overvliegende vlin
ders (ook b.v. tussen de tropengordels
in Afrika en Amerika T.R.), soms in
grote massa's als levende wolken. In
dit verschijnsel zien sommige mensen
de zinnebeeldige waarheid dat bij de
dood de ziel over de "Oceaan van de
Dood" heen een ander leven zoekt (en
vindt).
Maar thans het woord aan Roline:
Tjalie's artikel ZEEDRIFT: (Wat een
magisch woord al, capabel een ruimte
lijk veelvoud van beelden en begrippen
op te roepen!)
Het eerste wat me te binnen schoot
was een maleis liedje, waarvan ik maar
ten dele de woorden ken:
Koepoe Koepoe, terbang di lintang
Terbang di laoel, di tanah abrang
Duidelijk is het woord dat Roline zich
niet herinneren kan, het woord "sebe-
rang" (overkant, overwal).
De woorden luiden dus vertaald:
Vlinder die dwars overvliegt,
Vliegt over de zee, van de overkant.
"Seberang" wijst eigenlijk verder:
naar het "ergens vandaan". Oude Ja
vaanse voorspellingen vertelden al vér
voor de komst der Hollanders dat er
een volk van "seberang" zou komen.
Verdere associaties: drijfhout, oce
aan, Tjalie strandjutter, "zijn" schepsel
Tong Tong, tere vlinder van de geest
boven het zwarte water van de Tijd
chaos). Lichtzinnig of oneindig bra
nie...?
"Daar waar de droomvlinders zweven
In 't eindeloos diep van het blauw..."
4
