Grisee in oude aantekeningen
oe exotióck
ió exotióck?
17
Natuursteen.
In de nabuurschap van Grisee vindt
men in onderscheidene heuvelen eenen
zachten witten steen, welke hard wordt
wanneer hij aan de lucht wordt bloot
gesteld.1) De steenen worden aldaar
in de groeven in regelmatige vierkante
blokken gezaagd, welke van onder
scheidene grootte zijn, van die van
eenen klinker af tot die van den groot
sten zerksteen toe. Zij worden meest
tot dit laatste doel gebezigd; en op de
begraafplaatsen te Grisee en Madoera
zijn er de opschriften vrij zuiver in uit
houwen. Verder bezitten de inboorlin
gen geen bekwaamheid in het steen-
houwen.
Schuiten- en scheepsmakerijen.
In het schuitenmaken en het scheeps-
timmeren zijn de Oost-Indische eilan
ders vrijwel ervaren, vooral in het
eerste.
Opmerkelijk is het, dat niet slechts
ieder afzonderlijk volk, maar zelfs
iedere stam eene bijzondere gedaante
aan zijne vaartuigen geeft.
De eilanders hebben een oneindige
verscheidenheid van vaartuigen, van de
kleine kano uit eenen boomstam ge
maakt om rivieren te bevaren af tot een
schip van dertig last toe, waarmede zij
den Archipel van het eene tot het an
dere einde doorkruisen. (1 last= 2 ton).
De beste scheepstimmerlieden op Java
worden in de residentiën Rembang en
Grisee gevonden.2)
Koperwerk.
Koper vermengen zij met tin tot een
soort van metaal voor klokken. Ook
maken zij daarvan muziekinstrumenten
alsmede ligte kanonnen welke op klei
ne vaartuigen gebruikt worden.
Eene zeer uitgebreide gieterij van
dien aard is te Grisee opgericht. Ge-
gotene voorwerpen van geel of rood
koper enz. welke nu en dan in den
omtrek van de bouwvallen der tempels
aan de oude eeredienst der eilanden
gewijd, gevonden worden, strekken ten
bewijze, dat de inboorlingen eens groo-
te bekwaamheid in die kunst bezeten
hebben, maar zij zijn daarin, evenals
in het beeldhouwen, aanmerkelijk ach
teruitgegaan.
Buskruit.
Salpeter wordt op onderscheidene
plaatsen van den Moluksche Archipel
gevonden. Men verkrijgt het uit den bo
dem van grotten en holen, waar de
vleermuizen en vogelen hun verblijf
houden en uit wier mest de salpeter
voorkomt. De aarde, vermengd met
houtasch, doet een vocht ontstaan, het
welk in groote ketels gekookt wordt en
daarna, koud wordende, kristallen
schiet.
Er bestaat te Grisee ene salpeter-
fabriek onder het opzicht van Europe-
sche ambtenaren3), welke reeds in het
begin dezer eeuw gerekend werd jaar
lijks tweeduizend pikols van dat artikel
op te leveren.
Zwavel vindt men in de vulkanische
gebergten der eilanden in grooten
overvloed en zeer zuiver.
De beste zwavel komt van eenen
berg in de nabijheid van de Staat Bali.
Hout om houtskool te maken, treft men
mede in groote hoeveelheden aan. De
Javanen hebben reeds lang buskruit
vervaardigd, hetwelk zij zeker van de
Europeanen of Arabieren geleerd heb
ben.
De visscherij.
Behalve de overvloed van visch, wel
ken men uit de zee bekomt, zijn er uit
gestrekte streken lands, zoutmoerassen
en inhammen in de zee, op sommige
plaatsen in vischvijvers herschapen
(tambaks). De vijvers treft men in de
meeste lage distrikten aan; die te Gri
see, welke de uitgebreidste is, schijnt
eerst te zijn aangelegd tijdens het be
zoek van een der Mohammedaansche
Vorsten op het eiland Java, in de vijf
tiende eeuw. De bandeng4) wordt alge
meen als de fijnste en smakelijkste
visch uit deze zeeën gehouden. Het be
lang en de waarde van deze visch-
fokkerijen kan men afmeten naar de
ruime inkomsten, welke het Gouverne
ment trekt uit die te Grisee, welke zijn
eigendom is.
De coculus indicus en andere dron
ken makende middelen worden som
tijds in de rivier geworpen, waarna de
visch boven komt drijven; deze manier
toebo geheeten, is op groote rivieren
verboden.5)
x) De zelfde steensoort werd in de 20e
eeuw ook afgegraven aan de Ma-
doero Stoomtrambaan tussen Kes-
sek Soekolello ten oosten van Ka-
mal, tegenover Soerabaja.
2) Na de eerste wereldoorlog had de
heer Taat een scheepswerf te Djoe-
wana en de dames Berends te La-
sem. Wie herinnert zich nog de oude
palankijnen die in de dertiger jaren
nog tussen Lasem en Toeban reden?
3) Zou Grisee de bakermat zijn ge
weest van het Marine-etablissement
en van de ACW?
Op het eiland Madoera (Soemenep)
werd in baianans (zoetwater) de
blanak gekweekt. In de Soendalan-
den (Bogor, Bandoeng) werd de
ekor-koening (ikan mas) in de baia
nans gekweekt.
5) Derris elliptica-djenoe, akar toeba
(derriswortel). In de dertiger jaren
had Ir. van der Meulen in Bandoeng
een derrisfabriek, de Decuhamij.
Aantekeningen uit: "Nederlands Oost-
Indië of Beschrijving der Nederland-
sche Bezittingen in Oost-lndië", door
A. J. van der Aa. Uitgave: J. F. Schleyer
Amsterdam. 1846.
Te uwer informatie: ik kom op de
Pasar Malam Amsterdam eind mei weer
met een kledingshow, U kunt het in de
advertentie elders in dit blad lezen:
Exotische modeshow. Het woord mode
durf ik maar liever niet meer gebruiken,
sinds een zeer deskundig heer me in
talrijke bewoordingen heeft duidelijk
gemaakt dat ik er totaal geen notie van
had. Tenzij ik er een theoretische studie
van heb gemaakt. Tot zolang mag ik
alleen oordelen over de kleur en de
grootte van vijgebladen. En vele ge-
fronsde voorhoofdjes en opgeheven
vingertjes hebben me ook al terecht
gewezen voor mijn "mini-midi-maxi"-
relaas van toen.
Dus zeg ik braaf "leve de hot pants".
Waar trouwens niets schokkends in zit,
want liepen we daar in Indië niet altijd
in? In de vacantie, in de kebon en in
huis als de baboe dalem met verlof
was en de vloer zonodig toch gedweild
moest worden? Ik citeer uit een brief
van Bertje Helle: "Die hot pants zijn
gewone shorts, in het kamp hebben we
3 jaar in hot pants gelopen! Maar zoals
mijn kinderen zeggen: hot pants ver
kopen goed, als je gewoon shorts zegt,
blijven ze met de handel zitten."
Maar wat doe je nu als je noch de
juiste kuiten, de dijen, noch de bibs en
de moed hebt om met zo'n tiroler-uit-
rusting door het leven te gaan?
Zonder de minste bedoeling om exo
tisch te doen is deze show die ik straks
ga geven (zaterdagavond 29 en zon
dagavond 30 mei) exotisch geworden.
Volgens het woordenboek is exotisch:
uitheems, van andere aardstreken. Alle
stoffen, ontwerpen die ik uitzocht ko
men uit Azië (Thailand, India, Maleisië,
Indonesië). Het zijn allemaal lange ge
waden, soms heel licht en vrolijk voor
de zomer, voor huis, tuin en daarbuiten,
maar ook élégant en statig tot heel
chique. Om naar een gala-avond te
gaan bijvoorbeeld. En omdat ik de on
hebbelijkheid heb van natuurvezels te
houden, gebruikte ik voornamelijk zui
vere katoen, zijde en een mengsel van
die twee. Het is een prettig gevoel te
weten dat de producten die je gebruikt
geen water- of luchtverontreiniging
hebben veroorzaakt.
Als dat exotisch heet, oké, dan is
mijn show een exotische showl Komt
U kijken?
LILIAN DUCELLE
Bladvulling
Eitje-Hans, vier jaar oud.
"Mamma, (terwijl hij hoorbaar geniet
van een pisang) zal ik me maar "ver
mompelen" als aap?"
"Maar waarvoor jongetje?"
"Nou, dan geeft iedereen mij toch
een banaan".
