Kleine, Rake Taalstudie
c~[Danneer
KALANG KABUT
Disco
Bolland
Naar aanleiding van het artikeltje
"Kalang Kaboet" in TT van 15 april j.l.
het volgende:
1. Op uw eerste artikeltje over ka-
lang kiboet ben ik indertijd niet inge
gaan, omdat kalang kiboet öf niet be
staat óf z.g. locaal slang is. De verge
lijking dringt zich weliswaar op met
katjau balau (ook: katjau bilau) dat
evenals kalang kaboet betekent: in de
war, verward, in verwarring (geraakt).
Maar uit de literatuur is alleen kalang
kaboet mij bekend. Overigens zijn er
veel dergelijke woorden, die min of
meer synoniem zijn, zoals pontang-
panting, lintang-pukang, tunggang lang-
gang, porak poranda, kutjar katjir, enz.,
waarvan de "oorspronkelijke" beteke
nis vaak ook niet meer is te achter
halen.
2. M.a.w. de verklaring die u van een
Indonesische kennis hoorde: Kalang
kaboet, of kalang kiboet moet eigen
lijk zijn kala kebut (kala schor
pioen; kebut op Java: uitschudden,
een doek uitslaan, e.d.) is een volks
etymologie, een duiding achteraf, die
met het ontstaan van de samenstelling
kalang kaboet niets heeft te maken.
3. Uiteraard is het Javaanse en
Soendase KEBUT wel te vinden in het
Javaans-Nederlandse woordenboek van
Dr. Th. Pigeaud (1938) en in het Soen-
laas-Nederlands woordenboek van S.
Coolsma (1913), maar niet in oud-
Maleise woordenboeken, als dat van
wijlen A. L. N. Kramer (3e druk 1953,
4e druk 1968 en evenmin in mo
dern Indonesische woordenboeken als
dat van Poerwadarminta en Teeuw (2e
druk 1952) of dat van ondergetekende
(1950), of dat van John M. Echols en
Hassan Shadily (Ithaca, New York
1963), gezwegen maar van een zg. be
knopt maar in werkelijkheid vol deels
gangbare, deels zeldzame woorden
gepropt zakwoordenboekje als dat van
Amin Singgih en Drs. W. Mooijman
(Kamus Kantong Belanda, 1969). Dit
laatste kent wel kalang kabut, maar
"verklaart" het kortweg slechts met
"in de war".
4. De oud (?)-Maleise uitdrukking
(samenstelling) kelam-kabut (letter
lijk) duister door nevel is door Amin
Singgih niet meer opgenomen. Hij
noemt, en waarschijnlijk terecht,
slechts: kelam duister. Het merk
waardige is nu, dat kelam kabut, hoe
wel uit hetIndonesisch verdrongen
door het Javaans-Soendase kalang ka
but, toch nog door Poerwadarminta in
zijn Kamus Umum (1952) is opgenomen
en verklaard met: I gelap karena
tersaput kabnt (donker omdat het be
dekt is met een nevel); 2 kalang ka
but. Deze laatste betekenis van kelam
kabut is onbekend in de andere Malei-
se en Indonesische woordenboeken.
Maar het kan zijn dat op Java deze of
gene auteur zich liet verleiden om het
op school geleerde kelam kabut (pik
donker) te gaan duiden alsof 't hetzelf
de betekent als kalang kabut in
verwarring.
Het kan even goed zijn, dat de door
Poerwadarminta genoemde 2e beteke
nis van kelam kabut, dat hij gelijkstelt
met kalang kabut, een klakkeloze, on
bewijsbare gelijkstelling is.
Wat Dr. Mellema's vertaling van
Muh. Jamins "Sedih" betreft: 1e. Was
Mhd Jamin geen Javaan, maar een Mi-
nangkabauer. Hij schreef een heimwee-
gedichtje onder de titel "Sedih" (Be
droefd; in de zin van: weemoedig, in
mineurstemming) en voelt zichzelf (ba-
dan) verzinken in 't niet (putuslah nja-
wa) als hij denkt aan terugkeer naar
zijn kampung. Voelt zijn .botten als
verbrijzeld als hij in verbeelding stem
men uit zijn kampung hoort roepen
(memanggil taulan). Na een tijd in den
vreemde lief en leed gedragen te heb
ben, denkt hij midden in de nacht (Di-
tengah malam terdjaga badan) aan zijn
vader die reeds is overleden (terke-
nang bapak sudah berpulang, n.l. su-
dah berpulang kerahmatullah) en die
begraven ligt onder de schaduw van
de selasih en de kembodja (diteduhi
selasih, kembodja sebatang).
Bij de vertaling van Dr. Mellema te
ken ik voorts nog aan, dat deze niet
heeft begrepen, dat terkenal pulang
dialectisch Minangkabaus is voor:
terkeNANG pulang. Ook merantau (in
de vreemde gaan of verblijven) heeft
hij niet goed getroffen met "Het stoffe
lijk lichaam dwaalde het land door".
Jamin zegt van zichzelf, dat hij (badan)
in de vreemde lief en leed heeft door
gemaakt (gedragen) en ups en downs
(untung dan malang) heeft beleefd.
Waarbij ik aanteken, 1e: dat als dit
"kleine brokje ademstokkende poëzie"
werkelijk behoort "tot de vaak ge
citeerde stukjes uit de Indonesische
literatuur", er zeker wel een duidelijker
vertaling zal zijn te vinden in Teeuws
mooie boek over Indonesische litera
tuur, dat ik hier helaas niet heb; 2e:
Ook in dit stukje levensverdriet zijn
brokken pantoen-stijl als "verwaaid",
hetgeen de vertaling er niet gemakke
lijker op maakt. Ook de vertolkte mi
neurstemming is waarschijnlijk type
rend voor dit type Sumatraanse poëzie.
Waarmee ik maar wil zeggen, dat Dr.
Mellema geen blaam treft voor zijn
manier van weergave. Het gedicht is
niet goed weer te geven voor wie de
Sumatraanse pantoen- e.d. literatuur
niet kent.
(Drs. H. D. van Pernis.)
Wanneer je twintig jaren bent
En gaat voor 't eerst naar d'Oost
En Sabang komt in 't zicht, dan
Hef je 't glas en zeg je: "Proost!".
Wanneer de boot ligt vastgemeerd
En ieder gaat aan wal
Dan ben je er als de kippen bij
En ben verrukt van al.
Dan roep je: "God wat prachtig groen
"Kijk toch die lucht, die bomen!
"En al die bruine vrouwtjes, die stil
"Langs de wegkant zitten dromen.
"Die goddelijke stilte hier
"Die zwoele vreemde luchten
"Nee, in dit land van belofte
"Kan mij zeker toch niets duchten!".
Wanneer je na je eerste verlof
Naar Indië toe komt
En Sabang komt in 't zicht dan
Zeg je kriegelig: "Wel verd
"Daar staan ze weer in rij en gelid
"Die stomme klapperbomen!
"En al dat smerig vrouwvolk, dat
"Maar langs de wegkant zit te dromen!"
Je gaat aan wal - je vrouw die wil
Een fles parfum gaan kopen
De enige toko, triest verlicht,
Is God zij lof nog open.
Een schurftig hondje blaft je aan
Daar mauwt een kat met knobbelstaart.
Een kaalgeplukte magere haan
Rent langs een afgejakkerd paard.
Dan denk je aan de zware strijd
Die je weer staat te wachten
Aan crisis en malaise en
Aan alle jammerklachten.
Dan zegt je vrouw: "Kom kankerpit,
"Houd op met dat gedaas"
En op 't soosplatje bij een seplit
Vind je eindelijk soulaas!
J. Companjen - Sachse
Stationsweg 143 tel. 070
60 17 03 DEN HAAG
Stationsweg 77 tel. 070
60 15 12 DEN HAAG
Herenstraat 157 tel. 070
86 32 01 VOORBURG
Fred. Hendrikl. 161
tel. 070 - 55 66 97
DEN HAAG
GROTE SORTERING UITVERKOOP PLATEN
nu reeds in de voorverkoop van f. 21,
voor f. 9,50 en f. 6,p. st.
soul, country, jazz, beat etc.
ook goedkope series krontjong.
Wij verwachten circa 15 Juli weer een nieu
we zending platen import uit Indonesia.
Wacht niet te lang, snel uitverkocht.
13
