BRONDONG
restaurant
Iwijnands Wh cecii
Ik gaf hem daarop een enorme schrobbe
ring, dreigde met alles en nog wat en liet
hem tenslotte wegvoeren naar de bijge
bouwen van mijn kantoor. Ik was van plan
hem daar een nachtje te laten doorbrengen,
eten te geven enz. en hem pas de dag daar
na naar huis te sturen. De flesjes nam ik
met veel misbaar in beslag. Zie zo daar
kon in ieder geval niemand meer mee te
grazen worden genomen.
Omdat ik er verder diep in mijn hart van
overtuigd was, dat die obat verband hield
met de door mij waargenomen verwondin
gen van de bivakwachter en de bevolking
in het algemeen bekend was met het ge
bruik of misbruik van dat goedje, besloot
ik de flesjes voor onderzoek op te sturen
naar de Dienst Volksgezondheid in het
voormalige Batavia. Ik deed er een uit
voerig relaas bij. Enige maanden daarna
was ik stom verbaasd toen ik op mijn rap
port een brief kreeg van het Hoofd van één
of ander laboratorium, waarin werd gezegd,
dat de „obat parhoedamdam" volstrekt on
schuldig was. Althans contact daarmee op
de menselijke huid zou beslist niet die ge
volgen hebben als door mij waren waarge
nomen. De vloeistof bevatte kippenbloed,
faecaliën, peper, haren van een bepaalde
rups, bamboeharen en nog zo enkele vol
komen onschuldige zaken. Tableau voor
mij!
De derde en laatste maal deed zich enige
jaren na het gebeurde op de Blang voor. Ik
diende toen als voorzitter van de rapats
(inheemse rechtbanken) in de Bataklanden.
Ik had in de omgeving van Balige aan het
Tobameer het Parhoedamdamvolkje leren
kennen. Het leefde min of meer geïsoleerd
in kampongs tussen de overige meest
christen Batakbevolking. Het volkje was
steeds in stemmig zwarte kleding gestoken,
was wat schuw, keerde zich af van de
meer moderne samenleving, geen bioscoop,
geen autobussen, kortom iets Staphorst
achtigs in het Batakland. Toch hadden deze
overigens ordelijk levende mensen gedu
rende of kort na de eerste wereldoorlog
een klein opstandje - we zoudén het tegen
woordig een protestactie of confrontatie
hebben genoemd - veroorzaakt, waarbij een
bestuursambtenaar, ik meen de controleur
Roos, was omgekomen. Zijn graf heb ik in
Siborong-borong gevonden.
Ik zat in de pasangrahan van Balige te
werken toen ik werd gehaald door de zeer
gehaaste controleur van Balige om naar het
huis te gaan van een overleden nogal in
vloedrijk Bataks dorpshoofd. Onderweg
vertelde hij mij het volgende verhaal.
De overledene lag in een doodskist op
gebaard in een grote binnenkamer. De pan-
dita had de uitvaartdienst geleid en gebeden
voor de rust en het zieleheil van de ge
storvene. De familieleden waren ter weers
zijden van de doodskist opgesteld. Aan de
ene zijde de stamgenoten van zijn weduwe,
aan de andere kant die van de dode. Tus
sen beide stammen heerste een bepaalde
vete, verband houdende - hoe kan het ook
anders - met vrijages van het jonge volkje.
Dit opstel leent er zich niet voor dieper in
te gaan op de aard, het ontstaan enz. van
deze hofmakerijen. De daaruit voortsprui
tende ruzies konden zeer hoog lopen. Ik
had iets dergelijks al eerder in de Gajo-
landen meegemaakt. Die ruzies déar had
den echter - en dit was het verschil met de
Bataks - veel ernstiger gevolgen. De Gajo's
sloegen, aangevuurd door de meisjes, met
klewangs op mekaar in. Resultaat vele
doden en grote aantallen gewonden, waar
de dokter soms dagen werk aan Had.
Verder hoorde ik van mijn collega, dat
één van de familieleden ter ene zijde had
waargenomen, dat één van de familieleden
ter andere zijde tijdens de dienst een bam
boe blaaspijpje naar de mond had gebracht
en met een krachtige ademstoot, over de
lijkkist heen, een wolk poeder in zijn rich
ting had geblazen. De blazer had zijn expe
rimenten tweemaal snel achter elkaar uit
gevoerd.
Plotseling begon een ieder aan de ge
troffen overzijde te krabben, nog eens te
krabben en te gillen van de jeuk. Het feest
was meteen afgelopen; men had zelfs geen
tijd meer om de dader af te ranselen en het
hele dodenfeest met de kostelijke maaltijd
van babi goeling werd een totale flop.
Het resultaat was verder, dat er al een
man of tien in het kleine lokale zendings-
hospitaaltje waren opgenomen. Zij vertoon
den vuurrode zwellingen over het hele li
chaam en om hun het krabben te beletten,
waren hun handen dik gezwachteld.
Men had niets van de kostelijke spijzen
genuttigd. Van vergiftiging door bedorven
voedsel was derhalve geen sprake. Er wa
ren ook geen vlooien en de Duitse zen
dingsarts piekerde zich suf over een moge
lijke andere oorzaak.
De man van het blaaspijpje had ik voor
verhoor laten ophalen. En hier kreeg ik
voor de derde maal te horen, dat er obat
parhoedamdam in het spel was. Thans
evenwel in poedervorm. Het had iets weg
van boemboe kedelé voor de lontong. Op
zijn aanwijzing trokken wij naar een par
hoedamdam dorpje om de fabrikant van het
goedje eens aan de tand te voelen. Hij was
de doekoen of zo U wilt de medicijnman
van de nederzetting. Hij bezat een Verkade
beschuitblik vol van dit poeder, dat ik na
tuurlijk heel voorzichtig confisceerde.
Hier had ik nu het onomstotelijk bewijs,
dat de ontzettende jeuk direct was veroor
zaakt door deze obat-parhoedamdam. Het
spreekt vanzelf, dat ik, met een nogal
triomfantelijk gesteld rapport, de DVG het
goedje andermaal voor onderzoek aanbood.
Wie was verbaasder dan ik, toen ik weder
om een brief van het laboratorium ontving
waarin met geleerde frasen stond dat het
poeder totaal onschuldig van samenstelling
was en het uitgesloten was, dat het het
door mij omschreven letsel kon veroorza
ken. Het was op muizen etc. - maar niet op
mensen! - uitgeprobeerd. Samenstelling: ai-
weer bamboeharen, rupsen, etc.
Vreemde dingen, lezer, ik laat aan U de
conclusie.
H.
De Soendanees zegt: "Borondong".
U kent dat snoepje wel, hier noemt
men dat naar het Amerikaans Pop
Corn, de zoete, dus Candy Pop. Vindt
u dat ook zo lekker? Nu, anders ik dan
wel.
Vroeger, daar ginds in Bandoeng,
meestal 's avonds zo tegen 89 uur,
dan komt hij langs, met zijn venters-
zang. Een compleet melodietje, hoor.
En de woorden zijn:
Borondong - borondong garing droge
pop-candy
Katjang aja-borondong aja
pinda's en popcandy's heb ikj
Aljeuk-Akang (zusters-broeders)
Koering galeuhan (koopt toch van mij)
Borondong
HOLLANDSE en INDISCHE KEUKEN
Hoogstr. 12 - Den Haag - Tel. 600712
Dir. M. WIJNANDS
v/h Grand Hotel Makassar
De borondong kocht je niet los, als
pinda's, maar ze waren tot ballen ge
vormd, zo groot als een grote sinaas
appel zo ongeveer. En ze kostten, toen
in mijn jeugdtijd 11/2 cent per stuk, 2
stuks voor een benggol (21/2 cent); je
kocht dan gelijk 4 voor 5 cent. Maar
10 stuks voor 8 cent.
Heel veel later maakte ik mee, dat
ze 1 benggol per stuk kosten, maar
dat was vlak voor de Jappentijd.
Na de oorlog, tot dat wij hierheen
vertrokken, heb ik dat vertrouwde
brondong-liedje gemist, maar brondong
werd ook niet meer langs de huizen
gevent.
Terwijl ik hierover zit te mijmeren,
mijn rechterhand dit neerschrijft en
mijn linker af en toe een duik neemt
in de zak met Popcandy (een familie
zak, hoor), bepeins ik, hoe men toch
wel aan de benaming brondong of
borondong komt. En ik bepeins, dat
het best van roffel kan komen. Bij
voorbeeld:
een roffel slaan op de trom of op de
deur, door een ongeduldige of een
kleine dwingeland, die de gesloten
deur open wil hebben.
Of op een venster van de uitverko
rene door de geliefde. Of het bran
den van de djagoeng(koren) en ook
wel koffiebonen. Dat geeft toch ook
zo'n roffel geknetter in de droge wad
jan (Chin, braadpan).
Weet u wel, met nieuwjaar, daar
ginds, steken we ook wel vuurwerk af,
slierten, bundels tegelijk en dat noe
men we dan "Passang mretjon bron-
dongan", dit in tegenstelling tot ètjèr-
ran (per stuk).
En als op school, de hele klas tege
lijk, om e.o.a. euvel er flink van langs
krijgt en uitgefoeterd wordt, zeggen
we daarna thuis of tegen elkaar: "Wah
zeg, de hele klas door de juf of me
neer: di Brondong", daarom zijn wij te
laat thuis" bijvoorbeeld.
Ook wel "die brondong op je bil, met
de rottan", is niet mis te verstaan.
Als één van u allen, lezers van Tong-
Tong, misschien een andere herkomst
van Brondong, de Ind. naam voor
"Popcorn-candy" weet, als je blieft,
vertel het ons dan, ook in ons blad.
Want, wat u hier leest, ziin slechts
overpeinzingen, bij het schrijven over
en snoepen van "Borondong" van
Pim
13
