VOETSTAPPEN IN'N ANDERE WERELD
DE PONTIANAK
Q V1LMA
In een oude Tong Tong (van 15 juni 1969) las abonnee R. M. Wormer een kort stukje,
genaamd "Tjoelik, tjoelik!" waarin een lezer schreef dat hij in het boek "My India",
geschreven door de beroemde tijgerjager Corbet, gelezen had over de "cheirail", een
soort demonische figuur die in alle opzichten leek op wat de inzender vroeger had
gehoord over de ons welbekende "pontianak". Hij vroeg zich af wie er meer over wist
te vertellen. Wel, antwoorden kwamen niet binnen.
Maar nu komt Wormer met de volgende, interessante citaten uit "Malay Magic" door
Walter William Skeat, Dover Publications, Inc. New York. Het is toch wel wat anders
als de z.g. griezelverhaaltjes van de TV
De Langsuir
Het volksbijgeloof betreffende de Langsuir
is aldus beschreven door Sir William Max
well:
"Als een vrouw sterft in het kraambed, het
zij voor de verlossing of daarna en voordat
de veertig dagen van onreinheid voorbij
gegaan zijn, wordt zij naar men veronder
stelt een langsuyar, een vliegende demon.
Om dit te voorkomen wordt een aantal
glazen kralen in de mond van het lijk ge
legd, een kippeëi onder iedere oksel ge
plaatst en naalden in de handpalmen ge
stoken. Men gelooft dat de dode vrouw
daardoor geen langsuyar kan worden omdat
zij haar mond niet kan openen om te gillen
of met de armen als met vleugels te zwaai
en of haar handen te openen en sluiten
tijdens haar vlucht." 2)
De bijgelovigheden betreffende de Lang
suir eindigen hiermee echter niet want voor
wat betreft de oorsprong er van vertellen
de Selangor Maleiers het volgende verhaal:
De oorspronkelijke Langsuir (wier personi
ficatie verondersteld wordt een soort nacht
uil te zijn) wordt beschreven als een vrouw
van buitengewone schoonheid die stierf
van de schok toen zij vernam dat haar kind
doodgeboren was en de gedaante van de
Pontianak 3) had aangenomen.
2) J. R. A. S„ S. B„ No. 7, p. 28. "Lang-
suior, de bekende vrouwelijke figuur, ver
schilt praktisch niet van de bajang behalve
dat zij nog gevaarlijker is; wanneer zij onder
toezicht van een man is wordt hij soms het
slachtoffer van haar aantrekkelijkheden en
dan kan zij hem zelfs elvenkinderen schen
ken." Swett., Mal. Sketches, p. 198.
3) "Pontianak" schijnt synoniem te zijn met
"Mati-anak", dat misschien een kortere
vorm is van Mati bèranak (doodgeboren);
inderdaad begon een van de bezweringen
tegen de Pontianak die ik verzamelde met
de woorden 'Pontianak mati bèranak.".
Malay Magic
Biz. 326
Op het horen van dit verschrikkelijke nieuws
"sloeg zij haar handen samen" en zonder
verdere waarschuwing "vloog zij jamme
rend weg naar een boom waarop zij neer
streek".
Zij kan herkend worden aan haar groene
kleed, aan haar spits toelopende nagels van
buitengewone lengte (een teken van schoon
heid) en aan haar gitzwarte lokken die zij
tot op haar enkels laat vallen - alleen maar,
helaas (want de waarheid moet gezegd
worden) om het gat in haar nek te verber
gen waardoor zij het bloed van kinderen
opzuigt! Deze vampierachtige neigingen
van haar kunnen echter met succes tegen
gegaan worden als men de juiste middelen
toepast want als iemand er in slaagt om
haar te vangen, haar nagels en prachtige
lokken kort te knippen en ze in het gat in
haar nek te stoppen, wordt zij tam en is
niet van andere vrouwen te onderscheiden
wat jarenlang zo blijft. Er zijn gevallen
bekend waarin zij vrouw en moeder gewor
den is totdat zij toestemming kreeg om op
een dorpsfeest te dansen waarop zij direkt
haar spookachtige vorm weer aannam en
wegvloog naar het donkere sombere bos
waaruit zij eens gekomen was.
Een Maleier vertelde mij eens dat deze
vrouwelijke vampiers in hun wilde staat
erg veel van vis houden en af en toe ge
zien kunnen worden "zittend in groepen op
de visfuiken bij de monding van de rivier".
Wat er van zij, het schijnt merkwaardig in
overeenstemming met de volgende aanroe
ping om een Langsuir te "bezweren":
"O gij muskietenzwerm aan de mond van
de rivier
Als gij ver weg zijt, dan zijt gij scherp van
oog,
In de nabijheid zijt gij hard van hart.
Wanneer de steen in de grond zich vanzelf
opent,
Dan en alleen dan, mogen de harten van
mijn vijanden
en tegenstanders bemoedigd wordenl
Wanneer het lichaam in de grond zich
vanzelf opent,
Dan en alleen dan, mogen de harten van
mijn vijanden
en tegenstanders bemoedigd worden!
Moge Uw hart zacht worden als gij mij
aanschouwt,
Door de macht van dit gebed dat ik gebruik.
Malay Magic
Bldz. 327
De "muskietenzwerm bij de mond van de
rivier" in de eerste regel is zonder twijfel
bedoeld als een toespeling op de Langsuir
die zich bij de visfuiken ophouden.
De Pontianak (of Mati-anak) is zoals eerder
gezegd, het doodgeboren kind van de Lang
suir en zijn belichaming is hetzelfde als
die van zijn moeder, een soort nachtuil 1).
Merkwaardig genoeg schijnt het de enige
van deze spoken te zijn dat de waardigheid
bereikt van aangesproken te worden als
"Djinn" of "Geest" zoals blijkt uit de aan
roepingen die men gebruikt om ze te be
zweren:
"O Pontianak de doodgeborene,
Moogt gij doodgeslagen worden door de
aarde van de grafheuvel.
Zo snijden wij de bamboegeledingen, de
lange en de korte,
Om daarin de lever te koken van de Djinn
(Demon) Pontianak.
Door de genade van "Daar is geen God
naast Allah," enz.
Om te voorkomen dat een doodgeboren
kind een Pontianak wordt, behandelt men
het lijk hetzelfde als dat van de moeder,
namelijk een kippeëi wordt onder elke oksel
gestopt, een naald in de palmen van beide
handen gestoken en (waarschijnlijk) glazen
kralen of iets dergelijks in de mond gedaan.
1) Mr. Clifford (van Pahang) daarentegen
spreekt van dat "angstwekkende kleine
witte dier, de Mati-anak, dat beestachtige
geluiden maakt bij de graven van kinderen".
In Court and Kampong, p. 231.
Tot zover de heer Wormer met zijn citaten
uit "Malay Magic". In De Javaansche Gees
tenwereld" noemt Van Hien deze duivel
(of Natuurgeest) "Koenthianak" of Poenthi-
anak". Wat jammer dat wij van Hien's boe
ken niet kunnen uitgeven, al weten wij
zeker dat ze OP DEN DUUR een wijde
lezerskring zullen krijgen. Maar onze In
dische kooplustigheid voor boeken is zo
schrikbarend klein dat uitgevers zich al
lang niet op dit terrein bewegen. Banjak
loegie, banjak loegie...
Een uitgave van de Moesson Reeks
verkrijgbaar bij Boekhandel Tong Tong
f 5,90 0,50 porto.
Wees een BOOM, een VRUCHT
BOOM. Lever na slechts één
maal geplant te zijn vruchten voor
vele, vele jaren. Plant f 10,in
het FONDS ZESTIGDUIZEND I
18
