DE KALANGS
Radio baanbrekers lil
<:L0(e weet
N.a.v. het stukje „Indische radio-baan
brekers" in Tong-Tong nr. 2, 16e jaargang
het navolgende:
Het is gezien het jaar waarin Dr. De
Groot met de Malabar langegolfzender een
rechtstreekse verbinding met Nederland tot
stand bracht een prestatie van grote orde
(vandaar het standbeeld op het zg. „blote
billenplein").
Dr. De Groot overleed 1927 aan boord
van een schip varende in de richting Hol
land, ter hoogte van Suez.
De heer A. C. de Groot waarover in het
artikel sprake is, is een neef van Dr. De
Groot en later zoals u in het artikel
heeft kunnen lezen ook bij de PTT werk
zaam geweest.
De eerste zendproeven op 300 meter
door amateurs vonden in Indië omstreeks
1925 plaats, men sprak toen nog van korte
golf i.p.v. middengolf. (Zender de Bont,
roepletters XXP, en A. C. de Groot, roep
letters GHR).
Toen deze oorspronkelijk weinig gebruikte
scheepsgolf zeer bruikbaar voor de omroep
bleek, werden de amateurs verbannen
naar een nog lagere golflengte, de zg. ul
trakortegolf, waarvan de autoriteiten inder
tijd helemaal geen verwachtingen hadden.
Enkele namen en roepletters van Indische
stations beneden 100 meter omstreeks
1927/1928: Oldeboom (PK-O); Hilling (PK-
7); Hauschilt v. Bemmel (PK-2); A. C. de
Groot (PK-1); Krijgsman (PK-5).
In 1929 werd van gouvernementszijde of
ficieel vergunning hiervoor verleend en
dienden de amateurs in Indië de officieel
met de IARU overeengekomen landen en
districtsletters te voeren.
PK-1 (West-Java); PK-2 (Midden-Java);
PK-3 (Oost-Java); PK-4 (Sumatra); PK-5
(Borneo); PK-6 (Celebes); PK-7 (Nieuw-
Guinea). De roepletters van A. C. de Groot
werden toen PK 1 PK.
Talloos zijn de voorbeelden van ukg-
verbindingen, door vakmensen voor onmo
gelijk gehouden, doch door amateurs in de
Oost overbrugd. Ik kan de verleiding niet
weerstaan om ter illustratie er één te noe
men.
Dhr. v. Oord (PK5VO) was in de jaren
dertig werkzaam in het Barito-bekken. Ge
bruikte zijn eigen amateur-apparatuur om
aan te tonen dat werken met ukg-zenders
efficiënter was.
Stel u voor, een veldgeoloog, in het hartje
van Borneo bezig met metingen, diende
evenals zijn tientallen andere collega's zijn
rapporten naar Balikpapan te zenden, al
waar centraal werd beoordeeld of men op
de ingeslagen weg door zou gaan of beter
een andere kant op kon gaan. Doordat
alles per prauw en schip moest worden
vervoerd, duurde het wel 14 dagen, voor
het rapport in Balikpapan aankwam. Als
dan bleek, dat men op de verkeerde weg
was, duurde het nog weer eens 14 dagen,
voor de geoloog dat kon weten en had dan
inmiddels bijna een maand voor niets ge
werkt. Toen dan ook de heer Van Oord de
eerste rapporten van een veldgeoloog hoog
aan de grote Dajak Rivier doorseinde en
twee uur later bericht terug ontving, was
het duidelijk wat er moest gebeuren op
het vlak van de communicatie. Toch heeft
men de heer Van Oord een week of acht
laten pionieren, door heel Oost-Borneo,
vóór men toegaf. Over progressiviteit ge
sproken!
Het Comité ,,Radio(zend)amateurs voor
malig N.O. Indië" stelt zich niet alleen tot
N.a.v. de desbetreffende vragen in Tong
Tong heeft onze abonnee in Amerika R. M.
Wormer uit boeken de volgende weten
schappelijke gegevens opgesnord en gefo-
tocopieerd:
„De Rassen v. d. Indische Archipel", door
Prof. Dr. J. P. Kleiweg de Zwaan.
Volgens Flower zouden Java en Soematra
de eenige groote eilanden zijn in den Ar
chipel, waar geen Negrito's voorkomen.
A. B. Meyer en Gigliogi x) echter meen
den, dat de Kalangs op Java tot de Ne
grito's moeten worden gerekend. Vaak zijn
inderdaad de Kalangs beschreven als
menschen met kroeshaar, donkere huid,
lange gestalte en grove gelaatstrekken,
eigenaardigheden die ertoe hebben geleid
de Kalangs aan de Negrito's verwant te
achten. Dit moet echter wel voor onjuist
worden gehouden. Zoo goed als zeker mag
men de Kalangs in Java niet als een van
de overige Javanen afzonderlijk ras opvat
ten, maar heeft men in dit volk te zien een
Javaansch bevolkingssubstraat, waarin Vóór-
Indische invloed door atavisme sterk be
waard is gebleven.
Altona 2) acht hen identiek aan de Can-
dala's, de paria's der Hindhoe-maatschap-
pij; zij zouden niet anders zijn geweest
dan eene lagere volksklasse, waarin nog
vele niet-Javaansche Oostersche elementen
voorkomen.
Ook de Badoewi's op Java zijn wel voor
Negrito-elementen gehouden. Anderen weer
meenden ook in Timor, Flores, Solor, Lom-
blem, in Adonara, Soemba, Soembawa,
Boeroe, Ceram, Pantar, Celebes en Djilolo
Negrito-elementen te mogen aannemen. Zij
zouden verder ook voorkomen in Vóór-
Indië, Indo-China, Ceylon en Formosa. In
hoeverre en of überhaupt deze opvatting
is de juiste, is nog niet geheel zeker en
zal eerst door nadere onderzoekingen kun
nen worden uitgemaakt. Dat er in Borneo
en Celebes Negrito-elementen leven, lijkt
wel zeer onwaarschijnlijk. Zélf heb ik in
Soematra en in Nias geen Negrito-elemen
ten bij de bevolking opgemerkt, terwijl vol-
doel om jaarlijks een reünie voor ex-PK's
te organiseren, doch is daarnaast druk be
zig om gegevens te verzamelen over het
radio-amateurisme in v.m. N.O. Indië, waar
na deze schriftelijk zullen worden vastge
legd. De eerste brochure hierover zal
voorjaar 1972 verschijnen; indien dhr. A.
Segond van Banchet hiervoor interesse
heeft gelieve hij zich met het secretariaat
in verbinding te stellen.
Verder nog enkele kanttekeningen:
Het superheterodyne-principe is een uit
vinding van de Amerikaan Amstrong.
Hierover is in Indië in 1930 door S.
Kostijurin (PK 1 SK) tesamen met de PTT-
ambtenaar Peltser een boekje over uitge
geven.
Dhr. S. Kostijurin was van oorsprong
een genaturaliseerde Wit-Rus, werkzaam
bij de PTT in Bandoeng. Of Kostijurin des
tijds op de TH-Delft heeft gestudeerd is
d.z.z. niet bekend.
J. E. M. v. Drunen (PK 1 AE)
Secretaris Comité Radio(zend)-
amateurs N.O. Indië.
Zie „het draadloos ontvangstation voor
den amateur" door J. Korver, uitgave
Sythof - 1919, bladzijde 133: „5 juni
1918, het station te Bandoeng voor het
eerst in Nederland waarneembaar ge
hoord".
gens Prof. A. W. Nieuwenhuis 3) althans
in de jagerstammen van Borneo (de Poe-
nan's van Midden-Borneo de naburige
Beketans, de Boekat's en Ukit's, in Zuid-
Borneo de Olo-Ot en de Boekit's) geen
spoor van Negrito-bloed is te herkennen.
Daarentegen heeft de bekende anthropo-
loog Dr. H. ten Kate 4) als zijn meening
uitgesproken, dat de West-Timoereezen een
gemengd Melanesisch-lndonesisch ras voor
stellen, tot het ontstaan waarvan waar
schijnlijk zoowel Negrito's als Papoea's
hebben bijgedragen.
x) Studi sulla Razza Negrito. Archivio per
l'Antropologia e la Etnologia, vol. VI
1876.
2) T. Altona: Over den oorsprong der Ka
langs. Tijdschrift voor Indische Taal-,
Land- en Volkenkunde, deel LXII, Afle
vering 2, 1923.
3) De jagerstammen in Borneo's Oerwou
den. „Indië" 1920.
4) Verslag van een reis in de Timoergroep
en Polynesië. Tijdschrift van het Kon.
Nederl. Aardrijkskundig Genootschap,
deel XI 1894.
Geïll. Encycl. van Ned. Indië van Gonggrijp.
Kalangs. Deze stam leidde vroeger op
Java een zwervend bestaan. Tegenwoordig
wonen zij op de hoofdplaatsen Jogjakarta
als timmerlieden en kooplieden en te Soe-
rakarta als hoftimmerlieden, met dien ver
stande dat ter laatstgenoemde plaatse on
der kalangs worden verstaan alle hoftim
merlieden dus ook de gewone Javanen wel
ke dit beroep uitoefenen. Van de afstam
ming der kalangs, die zich in niets onder
scheiden van de Javanen, is met zekerheid
niets bekend.
De heer Wormer vraagt zich min of meer
terecht af, waarom zoveel mensen in het
wilde weg informeren, terwijl men in Ency-
clopaedieën van Indië zo goed terecht kan.
Echter: in Nederlandse bibliotheken zijn
veel minder informatieve boekwerken over
Indië dan W. denkt. Ook wonen vele lezers
in dorpen met helemaal geen bibliotheek,
maar tot slot: wij plaatsen vele vragen en
antwoorden om de interesse van onze
lezers te stimuleren.
Van het bestaan in voorhistorische jaren
van de Orang Kalang getuigt ook het be
staan van een legende, door Van Hien in
zijn „De Javaanse Geestenwereld", opge
nomen in deel I. Volgens deze legende
zou de orang Kalang zowel een everzwijn
als een hond tot voorouders hebben.
In elk geval worden met orang Kalang
niet en nooit de Badoejs bedoeld in Ban
tam.
Toto Bernardus Wenno, per adres Vic's
Viking Restaurant, Djl. Thamrin 31, Djakarta,
zou gaarne in kennis gesteld worden met
het adres van Margaretha Loomans. Goede
sobat "toen ze nog samen in Temanggoeng
op school ging tot 1943/4".
Wie weet het adres van Emilia (of Melli)
van Polanen Petel? Haar nichtje is bij een
ongeluk ernstig gewond geraakt en zoekt
contact met haar en/of de grootmoeder Nji
Atjih bin Nood. Contact opnemen met re
dactie TongTong.
15
