DE ZINGENDE KALI
Jos. van Arcken
De nar Bawor, zoon van Semar. Hij is gebo
ren in Banjumas, waar hij ook de meeste
populariteit geniet. Hij spreekt het dialect uit
die streek, en de mensen uit Banjumas be
schouwen hem als "hun bijdrage" aan de
wajang. Hij draagt het KAWUNG-motief,
een oud en geliefd patroon, dat men samen
hangend met de waardevermindering, die het
heeft ondergaan tegenwoordig veel in goed
kope uitvoering ziet.
Foto M. L. V. Rotterdam
kleine bloemsoort) zijn^ afgeleid. Truntum
betekent 'jonge blaadjes' en geeft witte
sterretjes op een donker fond te zien. In
het algemeen dragen bruiden en hun brui
degoms dit patroon op de vooravond van
hun huwelijk.
Tijdens het kortgeleden gesloten huwelijk
aan het hof van de Sunan van Surakarta
(prinses Koos Hondowijah, dochter van Su
nan Paku Buwana XII met Raden Irawan, 7
juni 1970) droegen de vader van de bruid
en met hem vele van de oudere naaste ver
wanten, zowel vrouwen als mannen, een
kain met het motief Tandjung Gunung als
ondergrond. Daarmee brachten zij op in
vloedrijke wijze hun goede wensen voor het
jonge paar tot uitdrukking.
Wanneer de bruid (en op een later tijd
stip elders ook de bruidegom) op de och
tend voor de huwelijkssluiting de rituele
reiniging moet ondergaan, draagt zij over
haar gebatikte kain een stuk witgoed dat
als sarong onder de oksels op de borst is
geknoopt. Ook de bruidegom heeft tijdens
het ceremoniële bad een stuk witgoed om
zijn lendenen gewikkeld.
Later worden deze twee stukken witgoed
met hetzelfde patroon bebatikt. Zij behoren
door de beide echtelieden in ere te worden
gehouden.
Tijdens de Javaanse huwelijkssluiting dra
gen bruid en bruidegom kains waarop het
zelfde patroon, bijvoorbeeld het geliefde
motief Sida Mukti ('sida' betekent realise
ren, welslagen, 'mukti' betekent hier gees
telijke verlossing) dat zich speciaal leent
voor deze gelegenheid.
Een andere keuze valt vaak op een Se-
mèn-variant: uitbottend loof met dierenmo-
tieven. Hoe de keuze ook uitvalt, het pa
troon moet groeikracht, nieuw leven, levens
energie uitdrukken.
A. Velthuisen-Djajasoebrata
(bekort)
Op het artikel "Reezang" in Tong Tong
van 15 juli 1971 ontvingen wij van
verschillende lezers reacties, waarvan
wij er hier enkele laten volgen. - Red.
Toen ik een jongen van een jaar of
tien was, was mijn vader als Officier
van Administratie geplaatst te Pontia-
nak, aan de Landak-rivier gelegen.
Ik was de trotse bezitter van een
kleine prauw, waarmede ik elke middag
uit spelevaren ging met onze huisjon
gen, Djohan geheten.
Van mijn vader moest ik in de parits
blijven, die Pontianak kris en kras
doorsneden, vanwege de boeaja's op
de grote rivier, ziet U?
Even natuurlijk smeerden wij 'm, als
't enigszins kon, vanuit de parits naar
de grote rivier. En zo gebeurde het op
een middag, dat ik mij languit op de
bodem van mijn prauw neerlegde, om
wat uit te blazen van het dajoengen.
Op een gegeven ogenblik kwam mijn
oor op de bodem terecht en tot mijn
verbazing hoorde ik een sonoor, diep
brommend geluid.
Verschrikt hief ik mijn hoofd op en
vroeg aan Djohan, of hij dat geluid ook
hoorde. Ja, inderdaad hoorde hij het
ook en hij wist ook de sage, die er aan
verbonden was.
De Koning van de Oceaan had een
verplichting aan de Koning van de On
derwereld, die hem elke veertien da
gen onderdak verleende. Op zijn vraag
of hij daar wat tegenover kon stellen,
antwoordde de Koning van de Onder
wereld, dat hij Sri Poetih Orla, de
beeldschone dochter van de Maanko-
ning, dan tot vrouw wenste.
Toen deze dat hoorde, verweerde zij
zich uit alle kracht tegen dit besluit van
haar vader. Zij wenste in het rijk van
haar vader, in het Licht te leven en niet
in het sombere rijk van de Koning van
de Onderwereld!
Al haar bidden en smeken gaf haar
niets en zo verdween zij voor goed
naar het Rijk van de diepe Duisternis.
En vaak hoorde men dan haar smart-
lied omhoog stijgen op het goede
ogenblik!
Inderdaad schijnt men deze reezang
te horen op het ogenblik, dat eb en
vloed elkaar raken, dat het zoete wa
ter in aanraking komt met het brakke
of zoute.
J. G. Brandon Bravo.
Voor Juwelen en Uurwerken als
van ouds naar
Laan van Meerdervoort 520
Den Haag - Telef. 33 64 41
II
Een soortgelijk verschijnsel als de
heer C. Schong beschrijft in Tong-Tong
van 15 juli j.l. en dat volgens de aan
tekening van Tjalie ook van de Ka-
poeas in Borneo bekend is, heb ik
meegemaakt op de Barito in Zuid-
Borneo. Het werd daar het „zingen van
de Barito" genoemd.
Mijn vrouw en ik voeren wel eens
met kennissen in een prauw van Band-
jermasin, dat aan een zijrivier ligt, naar
de Barito, een machtige rivier die daar
meer dan een kilometer breed is. Als
we ons stil lieten drijven, hoorden we
een eigenaardig gegons, dat duidelijk
luider werd naarmate we ons oor dich
ter bij het wateroppervlak hielden. Het
deed me een beetje denken aan het
gezoem van een bromvlieger, u weet
wel: een vlieger met een heel dun
stukje bamboe eraan vastgemaakt.
Wanneer de wind daar doorheen blies
hoorde je een zangerig geluid: „ngèè-
ngóh" of iets dergelijks. Zo ongeveer
klonk ook het zingen van de Barito.
Hoewel men in Bandjermasin niet
precies wist hoe dat geluid eigenlijk tot
stand kwam, meende men evenals Tja
lie dat het te maken had met het bin
nendringen bij eb van zout zeewater en
de vermenging van het zoute met het
zoete water. De Barito liep door een
uitgestrekte vlakte naar zee, zodat de
invloed van de getijen nog kilometers
binnenwaarts te merken was.
R. Bijleveld
Andere opmerkzame lezers menen
dat wij de vele soorten geluiden be
doelen, die door vissen e.d. gemaakt
worden. Wij bedoelen echter heel per
tinent een zingend geluid, dat nergens
anders op zee voorkomt als in som
mige wijde riviermonden.
Red.
Naar aanleiding van het artikel "Ree
zang" op blz. 11 van Tong Tong 15 juli
1971 even het volgende:
In Bandjarmasin (Borneo) heb ik een
paar maal de zogenaamde "zingende
Barito" meegemaakt.
Het over elkaar schuiven van het
zoete en zoute water, als met opko
mende vloed het zeewater tot hoog de
Barito-rivier opstroomde, heette het
"zingen" te veroorzaken.
Het was een luid gezoem in telkens
wisselende tonen, nu hier, dan daar
over het oppervlak klinkend en ook
een beetje griezelig in het water hoor
baar, als je onder water zwom.
Op het zoemen van drijfriemen in
een fabriek leek het, soms zo luid, dat
je met spreken elkaar nauwelijks ver
stond.
Het is het meest wonderlijke natuur
verschijnsel, dat ik in de tropen heb
meegemaakt.
M. J. A. Oostwoud Wijdenes
7
