Nes Dézentjé
l restaurant
wijnands v/h cecn
Een van die typische kringetjes van artisten, waarvan Ernest Dezentjé zoals ook hier altijd
het middelpunt was. V.l.n.r.: Elly, die de laatste jaren voor Dezentjé zorgde en een zuster is
van Alice, 2de van rechts, vrouw van Djuprijany. Verder Willem Halewijn, thans wonend op
Kasteel Genhoes, Ernest Dezentjé, Julius Staupe, thans helaas overleden. 'Alle drie kunstschilders
hebben in Indische kringen wijde bekendheid. Verder: Alice, portretschilderes, Satrya Djuprijany,
aangenomen zoon van Dezentjé, landschapschilder, zet het atelier "Bttmi Pelukis" voort op
Djl. Surjo 16, Kebajoran Baru.
Net toen ons vorige nummer op de pers
ging, kwam het bericht door van het over
lijden van de Indische schilder Ernest Dé
zentjé. Hij werd 87 jaar en tot het laatste
uur was zijn ijverige hand met schilderen
bezig.
Het bericht van de dood van Nés zal
Holland wel volkomen onberoerd laten.
Indische schilders zijn in Holland nooit
voor vol aangezien - en ze hebben het te
horen gekregen ook! In de rijen der wereld
beroemde "-isten" zal men tevergeefs zoe
ken naar Indische schilders: de impressio
nisten en expressionisten, de kubisten en
de realisten, de naturalisten en de surrea
listen, enz. enz.
Ze hielden gewoon van de Indonesische
natuur en gaven die naar hun beste ver
mogen weer. En deden dat op simpele,
directe en eenvoudige wijze. Dusdoende
maakten zij naar de uitspraak van de Ne
derlandse schilderkunstige kritiek "plaat
jes". Waaronder zij verstonden onechte, op
gesmukte prenten.
Ik heb nooit goed begrepen hoe men
tot deze wijsheid gekomen was tot ik op
een normale dag (dus grauw en regenach
tig) op Scheveningen rondwandelde en een
normale collectie ansichtkaarten zag van
Scheveningen. Die dus in de zomer ge
maakt waren en prent voor prent heerlijk
zonnige taferelen gaven met prachtig blau
we luchten en zeeën. En alles blakend van
zonnepracht en vrolijkheid. Dus op die dag
(en op élke regenachtige, grauwe dag) on
echt, een onwerkelijk plaatje.
Toen kon ik eindelijk dit domme misver
stand thuisbrengen, dat nochtans maatge
vend is geworden voor heel (dom napratend)
Nederland. Alleen Indischgasten hebben
begrijpelijkerwijs nooit iets onnatuurlijks en
onechts gezien aan Indische landschappen,
in Indië geschilderd door Nederlanders, In
do's en Indonesiërs. Want daar in Indone
sië is alles normaal wat men elke dag in de
natuur waarneemt.
Ik heb alleen éénmaal een kunstcriticus
van een Indisch schilderstuk iets aardigs
horen zeggen. Dat was van een schilderij
van Charles Sayers van een macabere
(maar aangrijpende) dodendans van vrou
wen in zwart in de Batak landen. Maar dat
was ook zéér ongewoon on-lndonesisch
met zijn in zwart gehulde gedaanten!
Zoals onze lezers weten zijn alle Indische
schilders in Holland altijd afgekraakt ge
weest en Nes was dus geen uitzondering.
Maar ook een andere Indische schilder van
formaat, Walter Spiess, is om enkele zeer
uitzonderlijke schilderijen alleen maar uit
gelachen hier. Wij bedoelen de schilderijen
met "vertikaal perspectief", waar dus van
uit een plateau of een bergwand neerge
keken werd op een dorpje in de diepte.
Alleen wie in Indonesië gezworven heeft
ver van de dure hotels in de afgelegen stre
ken, kent dat beeld uit ervaring.
Een zeer bekoorlijk, een boeiend en in
trigerend beeld dat je uit ervaring kennen
moet, dus niet kent in plat Nederland, maar
waarover je niet kan theoretiseren uit boek
jes, zoals hier zoveel "kunstenaars" doen.
Ik heb verder alleen éénmaal een Indonesiër
die kunst zien verwerken, o.m. ook met
~"perspectief naar boven toe, dus van vulka
nen van de voet af gezien. Een bijzonder
moeilijk werk, maar waardoor men ook
heel uitzonderlijke schilderijen krijgen kan.
Om kort te zijn: schilderen in Indonesië
is iets, wat men daar moet doen, vele jaren
lang, als men o.a. ook de "glare" in het
licht (veroorzaakt door de humiditeit; in
Holland iets onbekends) leert te "bevech
ten". Hoe dan ook, het spreekwoord "wat
de boer niet kent, dat vrèt hij niet" geldt
blijkbaar ook voor kunstenaars, die zich
maar een verwaten oordeel uit de verte
hebben aangematigd over Indische schil
ders, dat nergens op gebaseerd is.
Nes Dézentjé mag dus ondergebracht zijn
in de kategorie Nederlandse kunstschilders,
wat de vaderlandse schilderkunst betreft
heeft hij in vergetelheid geleefd en is in
vergetelheid gestorven. Zoals trouwens
zoveel Nederlanders van uitstekende kwa
liteiten in het vaderland spoedig vergeten
waren, als ze ooit naar juiste waarde ge
schat waren bij het leven.
Maar daar heeft het altijd aan geman
keerd. Altijd is het Nederlandse leven in
Indië gemeten geweest met de maatstaven
van een jaloers klein (burgerlijk) volkje,
dat nooit iets aardigs heeft kunnen zeggen
van zijn landgenoten onder de tropenzon,
zichzelf gaarne stellend als alleenzaligma
kend voorbeeld.
Gelukkig zijn er andere mensen geweest
die zelfstandiger opinies gehad hebben
over het werk van Nes. En heel wat
kandjeng besars hebben als "afsluitcadeau"
van een mooie carrière in de Oost een
schilderij van Nes naar Holland meegeno
men. En het was President Soekarno die
in zijn vele diplomatieke contacten geregeld
schilderijen van Nes cadeau deed van de
natuur van het land, waar zij hun ambassade
hadden.
Hoe dan ook, dankzij al dit nationale
kunst-egoisme is de Indische schilderkunst
nooit het vaderland kunnen binnendringen,
noch op exposities, noch in musea, noch op
de eenvoudigste uitstallingen van schilder
werk. Elke boerensloot, elk brokje hei, elk
winterlandschapje verdrong zonder erbar
men elk berglandschap, elk bamboebos of
sawah met 'n keiharde systematiek die ach
teraf alleen verbaast door zijn grondigheid.
Zelfs het Tropisch instituut heeft geen In
dische schilderijen, al mag het dan blij zijn
geen afgekloven haringen of vette vrouws
personen in onsmakelijke houdingen te
hoeven te exposeren, die bij de een of an
dere piasserij "bekroond" zijn.
Van het naturalisme kan overigens naar
waarheid gezegd worden, dat als andere
stijlen en manieren al lang vergeten zijn,
de echte natuur zelf altijd zijn waarde be
houden heeft en de rustige regaliteit van
een berglandschap of een sawah-vallei de
eeuwen door zal blijven boeien. Het doet
goed te weten dat daardoor de naam Nes
Dézentjé tot de onvergetelijken zal blijven
behoren.
T.R.
HOLLANDSE en INDISCHE KEUKEN
Hoogstr. 12 - Den Haag - Tel. 600712
Dir. M. WIJNANDS
v/h Grand Hotel Makassar
12
