0Oót en ^ÏOeót
Denken buiten tijd en ruimte
In de Tong Tong van 15 sept. las ik onder "Eigen Vonken": Oost is Oost en
West is West...
Deze zin heb ik ook vaak in gesprekken gehoord, maar het voornaamste wat
achter deze zin volgde, werd meestal weggelaten, want schreef Kipling het
niet zo?:
Oh, East is East and West is West, and never the twain shall meet,
Till Earth and Sky stand presently at God's great Judgment Seat;
But there is neither East nor West, Border, nor Breed nor Birth,
When two strong men stand face to face, though they come from the ends of the earth'.
Zoals de inzender ziet, hebben wij zijn ingestuurd citaat "bij-gecorrigeerd",
want Kipling verdient honderd procent correct gelezen te worden. Nog steeds
is deze unieke figuur in de' literatuur lang niet genoeg bekend Wie zijn bundels
weer opneemt, merkt er als Indischman pagina na pagina door geboeid te zijn.
Want hij verpersoonlijkt de hoogste opvattingen van het koloniale denken.
Wat dit citaat betreft: men heeft vaak foutief geconcludeerd dat het volgens
Kipling mogelijk zou zijn dat hele volken uit Oost en West in harmonie met
elkander zouden kunnen leven. Maar dat geloofde Kipling zelf niet. Hij spreekt
van alleen twee mannen, één uit het Westen en één uit het Oosten, die in volle
confrontatie van hun individualiteiten (dus niet: de ene imiteert de andere)
elkander de hand schudden. Dat móet mogelijk zijn, ook al kwamen ze ieder
"van de andere kant van de aarde".
Wel, dat het mogelijk (of bijna mogelijk) is, hebben een handvol Nederlands/In
dische vriendschappen ons geleerd. Al zijn op de vele eeuwen van samengaan
tussen Nederland en Indonesië het maar weinigen geweest die de grootheid
van hart en karakter op konden brengen om zulke "Oost/West-vrienden" te zijn.
Helaas zijn het politieke, religieuze en meestal bekrompen motieven geweest die
volken uit elkaar trokken. Maar dat het een gerichtheid hóórt te blijven, daar zijn
wij toch zeker van overtuigd. - T.R.
Een jongste bloemlezing uit Kipling's werk is: "A choice of Kipling's verse,
made by T.S. Eliot", uitgekomen bij Faber.
Correspondeert Lilian nog wel eens met
de heer J? Ik beschouw deze man maar
als mijn oudste zoon, alhoewel een heel
lastige en misschien vanwege het grote
verschil in leeftijd (hij is kilometers ou
der dan ik) heb ik het gevoel, dat het in
de hemel reeds is bevestigd, dat hij mijn
zoon is! Begrijp je me?! Gekkepraat hè?
Joyce
Verreweg de meeste brieven zijn vormen
van arbeid om Tong Tong sterker te maken.
Of uiteenlopende vormen van vreugde.
Maar zo tussen alle ernst door lopen soms
van die kleine fragmentjes die me (met vele
van mijn lezers) brengen op het terrein van
het super-normale. Bijna zou men ook kun
nen zeggen: abnormale. Vandaar het haast
verontschuldigende slotzinnetje. (Want wie
even boven het normale uit denkt, wordt
nogal gauw - op z'n Soerabajaans - cfok-
dokken genoemd (niet goed wijs).
Toch beweegt de schrijfster van dit frag
ment zich op een denkgebied waar elke
echte vrouw zich gemakkelijk en graag be
weegt: het terrein van het intuitieve denken.
Dat heel iets anders is dan het normale
denken. Beide vormen van denken beho
ren tot de wereld van het kennen. Intuitief
denken leert ons direct, onmiddellijk, ken
nen. Terwijl ons gewone denken behoort
tot het middellijke kennen, waarop wij ons
bewegen door nadenken of redeneren.
Eén van de gebieden waarop wij zowel
met het intuitieve als het rationele denken
het vaakst vertoeven is het gebied van de
Tijd. Normaal bewegen wij ons op dit ter
rein langs de lijn van opvolging, dus met
klokken en kalenders langs bepaalde lijnen.
Maar met het intuitieve denken, dat deze
liniaire methode niet volgt, beweegt men
zich op wat gemeenlijk genoemd wordt de
Tijdloosheid.
Waarlangs denkbeelden zich o.m. ook
"verplaatsen" via dromen of visioenen. En
waar het menselijk leven zich bevindt in
één "sfeer" zonder afscheiding door op
eenvolging. En waar dus "alles tegelijk" ge
beurt. Alleen zij, die deze "kunst" verstaan,
kunnen deze regelen volgen. Voor hen is
dus het gevoel van "moeder te zijn van een
veel ouder mens" niet gek; op zijn hoogst
alleen "super-normaal". Het is een wonder
lijk denkgebied, waarmee men zich ook op
mystiek of magisch gebied "thuisvoelt",
en volgens hetwelk een groot aantal irra
tionele en absurde gebeurtenissen en ge
voelens wel mogelijk en zelfs normaal is.
Deze westerse beschaving beweegt zich
practisch uitsluitend op rationeel gebied.
De "bewijsvoering" bijvoorbeeld, waarop
onze hele maatschappij drijft, beheerst bijna
onze hele ken-wereld. Hiermee wordt recht
gesproken en hiermee roddelen we "op
feiten". Hoe onzinnig dit is, dringt pas
goed tot ons door als we beseffen dat bij
dit laatste "feiten" worden aangevoerd door
feilbare of kwaadwillige mensen (dus ver
zinsel en geen feit zijn). In de afgelopen
kwart eeuw heeft de westerling zich overi
gens lang en breed bezonnen op de werke
lijke waarde van "bewijsvoeringen" en ver
reweg de meeste detective-verhalen zijn
geschreven rond het thema: hoewel alle
feiten logischerwijs schuld aantonen, blijkt
achteraf dat de verdachte totaal onschuldig
is. M.a.w.: al dat rationele gezwam is in
hoge mate feilbaar.
Vrouwen nu, die de gave van de intuitie
in sterke mate hebben, gaan recht op hun
doel af door een soort instinct, ingeving of
"stenvin-mij". Hoewel ook deze "methode
in discrediet gebracht is door vrouwen die
met grote nadrukkelijkheid (en stemverhef
fing) zeggen: "Ik VOEL het immers!" om
zichzelf of een ander wat wijs te maken.
Alleen aandachtige beschouwing van het'
gezicht van de spreekster leert ons dan of
zij oprecht is of onoprecht. Tussen twee
haakjes, is ook U "opgevallen bij het ouder
worden dat een serieus ontwikkelde men
senkennis veel meer waard is dan kisten
vol "zwart op wit" getuigenissen? Merk
waardig is dat bij het ouder worden (en
sceptischer worden t.a.v. veel rationeel
bewezen waarden) de mens soms meer en
meer overgaat tot het intuitieve denken.
Het is waar: hoe ouder men wordt en
naarmate men van westerse denk-dwang
af raakt, hoe wijder en wijdser terreinen
van de geest zich openbaren. En... hoe
dichter wij ons begeven in die "Andere
Wereld" van waaruit zo vaak "voetstappen"
gehoord worden, die met ons rationale
denken als "niet meetbaar" alleen maar
ontkend kunnen worden. - Red.
Nogmaals: versteende mensen
Vreemd Tjalie, erg vreemd, dat je 't
ineens hebt over versteende mensen.
Dit is n.l. een vergelijking die ik soms
op mij zelf maak, zij het misschien een
beetje anders bedoeld. Ik zeg wel eens
tegen de kleinkinderen, als ze komen
met verhalen van deze tijd: "Ik ben
jullie 'Mbah-Retjoh." - 'Mbah groot
vader/moeder, retjoh beeld.
Met de beste wil ter wereld kan ik me
maar zelden verenigen met de tegen
woordige mentaliteit. Ik voel me als
een beeld op een viersprong. Van alle
kanten komen er mensen langs; ik kan
ze niét volgen.
Boeken, t.v.-uitzendingen, je wordt er
soms kots-misselijk van. Draai om de
knop, smijt 't boek in je open vuur.
Maar je blijft triest doordenken: Kan 't
dan niet anders meer? Is er geen mo
raliteit meer? Geen romantiek? Geen
remmen? Geen grenzen, wat "pantes"
is en wat niet?
Of zie ik 't niet; omdat ik echt een
„retjoh" ben geworden. Waar blijven
toch de sprookjes die ons op moeten
vrolijken?
Plantersvrouw
Alles is ten offer gevallen aan het
rationele denken (de Godin De Rede
van de Franse revolutie), het zoge
naamde realistische denken, waarmee
alle leven "bewijsbaar" is gemaakt, zo
dat zelfs de grootste stomkop er raad
mee weet. En aangezien in democra
tische gemeenschappen de meeste
stemmen de toon aangeven (dus van
de stomkoppen), verspeelt de mens
heid alles wat subtiel, gevoelig en mys
terieus is - daarmee driekwart van zijn
bewustzijnswereld verbrijzelend. Maar
aangezien stomkoppen dit niet merken,
hobbelen wij kansloos voort met "De
Filosofie van Bartjes" - Red.
13
