OERWOUD MENS
De Maestro van de
Sumatraanse Jungle (II)
Onze Kalong
de bekende vliegende bond,
maar de onbekende
gymnast
NOMINA SUNT ODIOSA
1. Het oerwoud is als een mooie vrouw,
die men kan liefhebben, maar nooit geheel
begrijpen, nooit geheel doorgronden.
Er blijft altijd nog iets ontoegankelijks, er
blijft altijd nog een verhullende sluier.
2. Bij het binnentreden van het oerwoud
valt, vroeg of laat, onze beschaving als een
kleed op de grond en laat de mens naakt
achter.
De wet vervaagt dan tot een flauw gerucht,
en de enige orde die dan geldt is die der
natuur, die van klauw en tand, van pijl en
speer, van koorts en chinine, als bescher
ming tegen het allergevaarlijkste en meest
bloeddorstige dier, de anopheles-muskiet.
3. Wij blijven allemaal maar touristen in het
oerwoud, vreemdelingen in het land der
boomreuzen en wouddieren.
Dat is wat wij ook zijn in het leven, slechts
touristen op dit ondermaanse.
Voor een tijdje kruipen wij over de aarde
rond, nieuwsgierig en altijd zoekend naar
dat wat wij toch nooit vinden: volledig geluk.
Soms keren wij weer terug tot de natuur en
misschien leren wij eerst dan iets begrijpen
van de zin van het leven, althans wanneer
wij niet hardleers zijn.
4. Hij wilde voor hij stierf nog eenmaal de
stilte van het oerwoud "zien".
In de middaghitte, wanneer alles verstild
schijnt. Er valt dan niets te horen, en dan
kan je als het ware die stilte "zien", niet
alleen aanvoelen.
Dan lijken de bladeren als bevroren aan de
takken te hangen, die eveneens roerloos
blijven, alsof ze van steen zijn. Niets kan
dan deze geluidsbarrière doorbreken.
J. C. Hazewinkel
dadap serep schaduwboom. Groenbe-
mester
tembelehan Lantana mexicana
badjing klein soort eekhoorn (klapperrat)
djangkrik krekel
tonggeret cicade
Dapat tuan? =Heb je 'm meneer?
sajur lodeh toespijs bij de rijsttafel.
Groente met santen gekookt, lombok, timpe,
etc.
gula aren suiker verkregen door het in
dikken van het vocht uit de bloemstengels
van de arenpalm.
senang tevreden
haram onrein, verboden. Het Nederlandse
woord "harem" is hiervan afgeleid. De
harem, verboden voor "onbevoegden
bledos ontploffen
gadis Lampung de Lampongse maagd
paitan gras grassoort (pait bitter)
De longen zijn niet geraakt Longwonden
geven bloed dat vermengd is met lucht
belletjes, schuimig bloed,
golok kapmes, waarvan het vooreind
breder is dan van achteren,
djongkok op de hurken zitten.
Ilmu Arabisch woord voor wetenschap,
kundigheden.
Bovendien heeft dit woord nog de beteke
nis gekregen van spreuk of formule, waar
mee men iets buitengewoons kan tot stand
brengen. Het woord Ilmu komt o.a. voor in:
Ilmu hikmat-perang krijgskunde
Ilmu kira-kira de rekenkunde
Ilmu tabib de geneeskunde
Ilmu pasti de wiskunde
Mijn moeder sghreef in haar mémoires
over onze jeugd in Palembang over
deze maestro. Wij waren in 1923 in
een nieuwe, volgens haar tekening ge
bouwde grote woning met etage komen
wonen met een enorme tuin er omheen.
Daarin kon zij één van haar dromen
verwezenlijken: een volière bouwen
voor wilde vogels, die vrij in en uit
zouden kunnen vliegen. (Zij had een
tangan dinging voor alle soorten die
ren). Zij schreef (ik citeer haar eigen
woorden): "Mijn grootste hoop had ik
gevestigd op de Indische nachtegaal,
de tjoetjoek-rawak, ongeveer te ver
gelijken, wat kleur en vorm betreft,
met de Hollandse zanglijster, doch
met een veel wijder dragend geluid".
Inderdaad, al gauw wipten deze binnen
om zich te goed te doen aan het
klaargezette lekkere eten. Wonderlijk
vlug voelden zij zich ook thuis in die
volière en daarom deed ik trouw om
half 7 's avonds, als de schemering in
viel, de deur ervan dicht en op slot,
zodat ze er dan veilig binnen bleven,
's Morgens om half 7 deed ik het hok
weer open en zij konden weer vrij in
en uit vliegen en tot mijn grote vol
doening gingen zij er ook nestelen. En
zowaar had ik er na korte tijd tot ver
bazing van de omwonende buren twee
paar tjoetjoek-rawaks bij plus nog koe-
tilangs, verscheidene glatiks, prietjes
en tekoekoers. De jonkies van al die
wilde vogels hebben wij zien groot
worden en ze waren zelfs mak, zodat
wij genoten van al dat vrolijke leven,
maar niet in het minst van het hoogste
lied, dat de Indische nachtegalen ons
bij het ontwaken deden horen en ver
der de ganse dag tot de avond viel."
Hierbij teken ik aan, dat mijn moeder
altijd zelf de vogels voederde. Toen
zij met mijn zusje voor haar gezond
heid naar Bandoeng moest, hebben
deze tjoetjoek-rawaks niet gezongen.
Zodra zij echter weer terug was, deden
zij hun "Hooglied" weer horen. Grappig
is, dat de Heer Bartman tjotjak-rawa
zegt en wij tjoetjoek-rawak. Ik heb wel
eens meer gemerkt, dat wij, die alleen
maar in Palembang zijn opgegroeid (en
geboren) woorden anders uitspraken
of schreven
E. C. Amiabel
Dat geldt voor alle delen van Indo
nesië, maar zelfs ook voor alle delen
van Holland. Let maar op hoe uiteen
lopend vele Nederlandse woorden in
vele delen van Nederland worden uit
gesproken. Als men voor elke uitspraak
een geschreven woord zou hebben,
zou het Nederlandse woordenboek
tienmaal zo dik zijn als nu! - Red.
Tegen de avond vliegen de kalongs
meestal gezamelijk van hun slaapboom
naar hun vruchtbomen. Hun behoorlijke
vlucht haalt vaak de 1 1/2 m. 't Is daarom
zonder meer duidelijk, dat ze in hun
vruchtbomen niet van de ene rijpe
vrucht naar de andere kunnen vliegen.
Dat doen ze dan ook door hangende
aan hun achterpoten met de klauwtjes
aan hun vleugels (voorpoten) van de
ene naar de andere tak te klimmen om
zodoende de ene rijpe vrucht na de
andere op- of aan te vreten. In één
nacht kan een groep kalongs al je rijpe
mangga's wegvreten, tenzij je met een
tjies en een 5-steens sentollop (Ever-
ready) de beesten een plotselinge stop
tussen de roodlichtende ogen plaatst.
Dat deed ik vaak in Bonthain, waar
wij op 't erf een oude gandri-djawa
boom hadden (Gandri Mangga, dja-
wa lekker); in dit geval was 't een
mangga-idjoe (mangga-goerih) mang
ga lali (vergeten) djiwo (ziel), volgens
zeggen de enige in heel Zuid-Celebes,
in elk geval de enige in mijn ressort.
De volgende dag bracht de kebon
een rèntènggan kalongvlees naar het
Veldpolitie kampement, waar 't wel
snel in paniki ritja werd veranderd.
Tot nu toe heb ik er nog altijd spijt
van nooit eens een portie van dat ty
pisch Menadonese gerecht te hebben
gevraagd (gieloh griezelig, idioot ge
woon) en die Menadonees dorst blijk
baar ongevraagd geen portie te sturen
naar de Tuan Dokter. Sajang betul.
O.H. Kiliaan
(Namen zijn hatelijk)
Is 't je weieens opgevallen, dat vele
Indische families prachtige namen dra
gen? Zoals: de la de L' von in
alle Europese soorten, soms een hele
mond vol, zodat je je er door verslikt.
Maar hier bij me heb ik een notitie
boekje, waarin ik uit een boek over
schreef, dat tussen 1840 en 1865 onder-
volgende namen in Indië waren:
Guustaaf de Moerloze
Elisabeth Baai-Baai
Christoffel Hemelbode
Jacobus Viezerik
Hendrika Regenworm
Herman Willem Duytendief
Weduwe Mijntje Bokkenkeutel
Simon Petrus Rottekies
Joseph Stinkert
Jacoba Martina Uyewind
Adriana Maattepell (met 2 I's)
Jan Koenraad Rolmeter (met 1 I)
Geertruida Kuyken (met een y)
Pieter Cornelis Kuiken (zonder y)
Als je zoiets leest, dan moet je on
willekeurig lachen, maar gelukkig
mochten ze die veranderen.
Als ik me niet vergis stond dit in een
boek van Victor Ido (Hans v.d. Wall).
Kan dat? (We weten het niet. - Red.)
19
