*2* RUEB
BELEVENISSEN VAN EEN RECHTER IN VOORMALIG
NEDERLANDS-OOST-INDIE (III)
DOOR MR. M. J. A. OOSTWOUD-WIJDENES
Westers perfectionisme en formalisme
geschikt voor Indië?
■I
Dier Contra Machine
oooooooooooooooooooooooooooc
o
o
Die leken soms alleen maar komiek inplaats van geschikt voor een
samenleving, die voor meer dan 90 uit inheemsen bestond,
waarvan een groot deel naar ons begrip nog zo uiterst primitief was.
Op een tocht door het eiland Semaoe, gelegen vóór de vissebek
van het eiland Timor, maakten eens drie europese ambtenaren in
gezelschap van de Radja van Koepang met gevolg in 1930 kennis
met een volkje van nog heel beperkte ontwikkeling, nog geen uur
varen van de gewestelijke hoofdplaats af. Ze konden, die
Semaoeërs, boven het getal 10 moeilijk tellen en rekenen; hadden
weinig begrip van gewicht en verdeelden ook grappig volgens de
gewichtigheid-van-personen een aantal klappernoten, toen hun
werd verzocht om die gelijkelijk onder de Radja, zijn Rijksbestier
ders, een tolk, een Bestuursambtenaar, een politieopziener en
een rechter te verdelen. Onder andere dachten ze ook, dat de
nacht véél langer duurde (ofschoon niet ver van de evenaar af),
dan de dag en wel omdat de zon 's nachts door de dichte aard-
massa heen moest dringen om telkens weer in het oosten de
luchtige hemelreis te kunnen beginnen. En een stevige man van
de Hèlong-stam, die eenzaam ongeveer midden op het eiland
woonde, in een kurkdroge streek van voornamelijk koraal-erosie-
zand, had als 'huis' (met alleen een achterwandje) een dakje van
lontar-blad op zes boomtakken als paaltjes. De woning stond op
een oppervlakte van krap-aan 2 bij 2 meter! Het voltrekt énige
bezit van de man bestond uit de doek, die hij om de lendenen
droeg, verder uit een kistje, waarin een goede sarong en wit baadje
als 'feest'-dracht, een slaapmat, een pan, een dikke, holle bamboe
als watervat, een patjoel (spade) en zijn mes. Ziedaar alles! Maar
zijn landgoed had geen grenzen en zon had hij dagelijks. Hij
leefde van door hem in de schrale grond tussen koraal-pieken in
geplante ma's en lombok, en won, ook voor ruilmiddel, zelf zout
uit zeewater. Dat moest hij een kwartier-lopen vér in zijn bamboe
koker telkens halen en dan liet hij het in de zon verdampen in
open tnidacna-schelphelften. Tientallen daarvan vormden, vanuit
de verte gezien, een blinkend-wit 'bloemen'-veld. Voor zoet water
moest hij een vol uur vér lopen!
Wanneer zo'n povere sterveling als justitiabele gedacht wordt
in de sfeer van het voor hem geldende Rechtsregelement der
Buitengewesten, dan is dat al een grap op zich zelf. Was ook op
Timor niet tekenend-primitief, dat tot in de gewestelijke hoofdplaats
Koepang bijna-blote Beloenezen met kraaltjes, door hen zelf ge
maakt, konden betalen, als zij in de europese zaken kwamen win
kelen. En toen, in het binnenland, hun Nederlandse rechter eens
op een excursie een papieren rijksdaalder als koelieloon aanbood,
lachte de koelie alsof hij voor de gek gehouden werd! 'een stukje
papier als betaling; wat was dat voor flauwe mop.
Op de veel meer ontwikkelde grote eilanden, Celebes, Borneo en
zelfs op Java en Sumatra kwamen hier en daar zulke eenvoudige
zielen en toestanden heus óók nog voor. In de Toradja-landen op
Celebes werden bij dodenfeesten nog tal van karbouwen op
Het gebouw waar de Landraad van Tandjong Balei (Oostkust van
Sumatra) zitting hield.
bloedige wijze geofferd wanneer het een belangrijke dode betrof,
die hoog en (na afbraak van de stellages) onbereikbaar in een
steile rotswand werd bijgezet in vooraf gehakte diepe, vierkante
gaten. Op het feest voor een eenvoudige dode, die maar in 'n grote
rotsklomp op de sawah 'begraven' werd, zag de toevallig langs
komende Landraadvoorzitter, dat uit het enige offerdier, een nog
levende karbouw, wild en om strijd door de genodigden zo groot
mogelijke stukken vlees gesneden werden! Trots glunderend, zelf
ónder het bloed, kwam een jochie langs, die een flinke lap vlees,
nog bloedend, met beide armpjes tegen zijn blote buikje gedrukt,
huiswaarts brachtDat was in 1937! Over middeleeuwse fat
soensregels bij schaking van een vrouw op Celebes, en over
geloofsvoorschriften bij de koppensnellerij op Borneo, zal later
nog wef verteld wordenDe eerstvolgende rechts-verhalen
spelen op Sumatra. Daar kon b.v. in 1927 de Radja van Porsea nog
blij gemaakt worden met een leeg kwattarepen-blik. En verrukt van
het onverwacht bezoek, hem door twee Bestuursambtenaren en de
Landraadvoorzitter gebracht, gaf Zijne Majesteit bij het afscheid
één van zijn (mogelijk vele?) bij-zonen aan de oudste Controleur
cadeau! Elders, in een gehuchtje, verloren in de eindeloze bossen
op Sumatra's oostkust tegenover het eiland Roepat, kwam dfe
Landraadvoorzitter van Tandjong-Balei (op tournee met het ge
westelijk vaartuig vastgelopen op een zandbank) eens een kijkje
nemen. Bij binnenkomst werd hem het eerst gevraagd, of hij een
meneer van de belastingen was; (dit dank zij het sporadisch
contact met de europese cultuur.) En op de vraag: "Wie is hier
de oudste inwoner?", kreeg hij ten antwoord: "Die is al dood."
Een omheininkje met prikkeldraad heette daar de telefoon'
Denk U zulke mensen weer eens onderworpen aan onze perfec
tionistische en formele rechtsregels, vanuit Holland voorgeschre
ven!
Sikko Kapenga stuurt ons uit Ameri
ka een merkwaardig krantenberichtje:
een groot bedrijf van vrachtauto-onder
delen, geplaagd door eindeloze dief
stallen waar zelfs de vernuftigste me
chanische alarmsystemen niet tegen
opgewassen waren, kocht ten einde
raad vier ganzen, die nu als anachro
nistische wezens rondwaggelen tussen
de beton en staal constructies, waar
honderden trucks staan opgesteld.
Ondanks deze omgeving voldeden
de ganzen prachtig aan de gestelde
verwachtingen en toen men na zes
weken kwam informeren hoe het met
de diefstallen stond, kon de directeur
14
tevreden zeggen: "Nog steeds geen
één diefstal!"
Aan de steeds toenemende diefstal
len, inbraken en insluipingen in Holland
denkende, vragen we ons af: zou het
niet de moeite waard zijn hier om ook
een gans in huis te nemen?
ABONNEES AMERIKA
Tong Tong niet ontvangen of
beschadigd en U wilt gauw een
ander exemplaar? Bij Roy Stee-
vensz, 11543 Buell str., Santa Fe
Springs, California 90670 kunt U
er om vragen.
Naar Den Haag schrijven duurt
lang!
O
O
O
O
O
O
O
Fred. Hendriklaan 141
Den Haag - Tel. 070-559919
Postrekening 1369940
TOSHIBA ELEKTRISCHE RIJSTKOOKPAN
1 liter f 67,50 1,8 liter f 77,50
6 maanden garantie. Bestellingen onder
rembours f 2,50 extra of per giro: geen
porto-kosten.
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOC)
BUNGALOWS EN VILLA'S IN SPANJE
In Castelldefels (20 km zd Barcelona), be
schikken wij over vrijstaande bungalows.
Breed zandstrand. Vele mogelijkheden voor
trips en wandelingen.
Juli en augustus nog boekingsmogelijkheden;
buiten deze maanden aanzienlijk lagere
prijzen.
BREENVILLA, Apartado 90, Castelldefels
(Barcelona). Tel. Barcelona 3652811.
