•SpfS"
oWo
De Echo
dit zal aan de hoogste gezagdrager worden
gemeld. Het werd ergerlijk gevonden, dat
sommige eenvoudige Christenen, ook die
regelmatig ter kerke kwamen, in het bezit
bleken van penningen met Katholieke voor
stellingen, die ze om hun hals of aan hun
paternosters droegen. Na ingrijpen van de
Kerkeraad werden de corpora delicti aan
Mr. Cornells overhandigd, die ze als be
wijsstukken ter vergadering vertoonde. An
dere exemplaren werden in de gracht ge
smeten.
Belangwekkend is, dat Mr. Cornelis het
Maleis zo machtig was, dat men hem in
zekere zin als taalkundige beschouwde. Zo
werden hem in 1641 de Maleise boeken
(handschriften?), het bezit van de Kerke
raad, toevertrouwd (2-12-1641).
Na zijn dood worden ze weer bij hem aan
getroffen. Op 26 juni 1645 is hij bezig met
een Maleise vertaling van het „Kort Be
grip der Christelijke Religie", een boekje
voor godsdienstonderwijs, "tot welkers vol-
brenginge men Mr. Cornelis couragieren en-
de aanporren zal". Zijn werk werd dus ge
waardeerd. Daar men eens overwoog, hem
ook in de Kerkeraad op te nemen, moet hij
ook Hollands verstaan hebben. Bij taal
moeilijkheden werd zijn raad ingewonnen,
b.v. over enige lastige Meleise woorden
(12-11-1649).
Opmerkelijk is zijn kennis van het Portu
gees, waarin hij ook placht te preken. In
1642 kreeg hij als proponent de opdracht
zich te oefenen in het preken, zowel in het
Maleis als in het Portugees (1-12-42). Hij
wordt ook belast met het troosten der Por
tugese zieken in het hospitaal (8-7-58).
Een Portugese Augustijner monnik Willem
Civedo, afkomstig van de Kust van Koro-
mandel die Gereformeerd geworden, - hij
deed in febr. 1643 zijn belijdenis - zich tot
schoolmeester bekwaamde, werd bij hem
in de kost gedaan, in plaats van in het
weeshuis, waar hij tot dusverre had ver
toefd. Hij stierf reeds eind 1650. Mr. Cor
nelis was min of meer zijn mentor geweest.
Nu was de eigenlijke autoriteit op het ge
bied der Maleise taal ds. Johannes Roman,
die veel vertaalwerk, en zelfs een Maleise
spraakkunst op zijn naam had. Men was dus
in bedenking, of naast Roman nóg een taal
kundige nodig was, doch kwam tot de
slotsom, dat er naast Roman nog genoeg
werk van taalkundige en homiletische aard
voor Mr. Cornelis overbleef. (15-4-1652) Bij
zijn dood trof men in zijn nalatenschap,
behalve de Maleise boeken ook nog enige
Maleise preken aan.
Wat zijn godsdienstonderwijs betreft, zijn
catechisaties zouden vooral een sterk "his-
toriael" karakter hebben gedragen. Hij kon
dus smakelijk de Bijbelse verhalen vertellen,
een eigenschap, die uit traditie vele Chris
telijke onderwijz.ers, ook h.t.l. eigen, is ge
weest. Men achtte dit enigszins beden
kelijk, omdat daardoor de dogmatische of
leerstellige kant van het onderwijs in het
gedrang kwam. Daarom zou de broeder, het
kerkeraadlid, dat bij het examineren der
belijdeniscandidaten tegenwoordig was, e-
nige vragen te stellen, om te zien, of de
candidaten ook wel degelijk in de "ware
grond der godzaligheid" onderwezen wer
den (22-11-1648), dus wat theologisch ge
schoold waren. Geen onredelijke eis!
Ten slotte zou men de waardering voor Mr.
Cornelis Senen kunnen aflezen uit het hem
toegekende tractement of gage (gadji).
Hij begon zijn loopbaan met 8 realen van
achten, doch kreeg op 12 oct. 1634 er al 2
bij, zodat hij op 17 aug. 1637 maandelijks
10 realen genoot, t.w. 8 van het kleine
gasthuis en 2 van de diaconie. In 1643 27
april had hij proponentsfractement, 20 rea
len p.m. benevens nog 6 realen van de
diaconie. In 1646 (19 mrt.) heeft hij zelfs
65 guldens per maand en nog 10 realen
kostgeld. Daardoor kon hij het, mits met
overleg, tot zekere welstand brengen. Inder
daad heeft deze, in de vorm van grondbe
zit, hem de onsterfelijkheid bezorgd, en niet
zijn geestelijke arbeid.
Reeds vrij vroeg moet Mr. Cornelis bezig
geweest zijn met de aankoop van grond,
tot op heden op Java als de voornaamste
bron van rijkdom gerekend. Ten minste in
1641 besloot de Kerkeraad een stuk grond,
dat aan Mr. Cornelis Senen toebehoorde,
van hem te kopen, om er een school en
een meestershuis op te bouwen.
Mogelijk ter financiering van een verdere
aankoop, leende hij op 24 nov. 1642 van de
Diaconie 50 realen, waarvoor hij beloofde
maandelijks een halve reaal rente te be
talen, dus per jaar 6 realen of 12% Wij
zouden dit thans een buitensporige rente
vinden, doch eertijds dacht men daar an
ders over. Wanneer hij het stukje grond,
dat zijn naam vereeuwigd heeft, aankocht,
is onbekend, maar groot kan het niet ge
weest zijn. In 1659 waren op gronden toe
behorende aan Mr. Cornelis Senen en 4
anderen 29 Inlanders gevestigd, dus laat
ons zeggen, op elk perceel een half dozijn,
hetgeen niet bovenmatig veel is.
In 1656 werd bij zijn tuin een eenvoudige
pagger aangelegd, ter bescherming der
houtkappers. Er stond dus nog oërwoud en
men was er toen aan de grens der bewoon
de wereld. Het zal dus goedkope grond ge
weest zijn. Van een blijvende bezetting
horen we pas in 1674, toen er een deel der
troep van de Ambonees, kapitein Jonker
gelegerd werd. In 1698 lagen er 14 blanke
soldaten op "Mr. Cornelis" eiland (d.w.z.
in de Tji Liwoeng). Het fortje was vierkant
en omtuind met een bamboe-doeripagqer.
Zelfs in 1706 trof de wereldreiziger Cor
nelis de Bruyn er .nog maar een houten
pagger aan, met op elke hoek een schild
wachthuisje. De bezetting bestond uit 30
tot 40 soldaten onder een luitenant of
vendrig. De officiële naam luidde "Nieu-
wendam, bijgenaamd Mr. Cornelis, omdeft
ze ligt op de benedenste scheidslinie (zui
delijkste grens) van het voormaals uitge
geven land aan zeker proponent Cornelis
Zenen". Zelfs in 1755 heet het nog "Nieu-
wendam, in de wandeling genaamd Meester
Cornelis". Toen was intussen de houten
pagger in steen vernieuwd (1734). Thans
staat er de gevangenis, terwijl de naam
Mr. Cornelis zich over de hele stadsge
meente had uitgebreid. De Indonesische
Regering vond de naam te Hollands, en
maakte er Djatinegara van.
NAAR HET OOSTEN
VAN NEDERLAND?
Zoekt U een woning - een per
ceel bouwgrond in een nog leef
baar milieu 'in het Oosten of Zuid-
Oosten? Wij verstrekken U gaar
ne nadere informaties. Tevens
verzorgen wij eventuele verkoop
van Uw huidige woning.
Makelaardij van Dam, Dieren -
Roodbostlaan 27-35 - tel. 08330-
4982. Contacten over geheel
Nederland.
Ja, U heeft het ook gehoord, ja? Dat
de posttarieven alwéér omhoog gaan
per 1 september? Zo is er betoel zowat
elke maand ergens een prijsonderdeel
dat omhoog gaat van onze Tong Tong.
Telkens een béééétje maar: vijf cent,
vijf procent, een dubbeltjeje voelt
het niet. Zeggen rijke mensen. Maar
Tong Tong is arm en voelt het wél.
Nee het leven valt niet mee. Gelukkig
maar dat we zo koppig zijn, ja? Daar
om poekoelen we nog steeds teroes.
Echt benieuwd hoe lang nog!
Zoals U weet hebben de Nederland
se dagbladen onlangs te horen gekre
gen dat ze door de overheid gesubsi
dieerd worden omdat ze zó weinig
gelezen worden dat ze eigenlijk niet op
eigen benen kunnen staan. Koh lekkerr!
Zo krijgt Het Vrije Volk maar even
tjes 2.027.275 zo maar voor niks doen
en zelfs de lezers voordurend tegen de
haren in strijken! Je moet maar boffen!
Aan de andere kant hebben ook wel
de mensen gelijk die "altijd al voor
speld" hadden dat Tong Tong het toch
niet halen zou, want wat voor zin heeft
dit blad als Indië tóch voorbij is en de
Indischman uitsterft?
Aan deze mensen zou ik willen vra
gen: "Wat voor zin heeft de echo ei
genlijk? Dat is toch ook "alleen maar
een na-klank na een echte stem?" Ja,
mijn waarden, maar het was een stem
die zich bewust was van ruimte. Eens
leefden onder de honderdduizenden In-
dischgasten een paar duizend, die zich
bewust waren van de wijdheid en
schoonheid van Berg en Dal. Zij riepen
met bezielde stem. En wat wij nu
horen in Tong Tong is de edho van die
bezielde stem.
Door de hele Natuur sinds alle tijden
schalt het va-n de echo's. Van de stem
van de priendjak en van de kapodang,
van de tjelepoek en van de serèak, van
het hert en van de tijger, van de rotan
zoeker en van de vrouw die haar kind
je roept. Allemaal "alleen maar" echo's.
Of heeft de Schepper er toch een
bedoeling mee? Vraagt de echo om
bezinning en verdieping? O, lezers van
de Tong-Tong-echo, jullie zijn met dit
blad ook brokjes Natuur, brokjes Eeu
wigheid. Bezin U over dit bestaan met
Tong Tong. En vind vrede in Uw hart.
T.R.
7
