BELEVENISSEN VAN EEN RECHTER IN VOORMALIG
NEDERLANDS-OOST-INDIE (V)
DOOR MR. M. J. A OOSTWOUD-WIJDENES
De Droomfiets
Het was in Lamongan, eind 1924, dat een eenvoudige tani of
landman: Soemitro, jaren lang zuinig geleefd en goed gespaard
had. Daardoor zag hij zich eindelijk in staat om de mooiste droom
van zijn leven te verwerkelijken: Hij kon een fiets kopen! En hij
kocht een dure; een pracht-exemplaar! Een weelde van blinkend
nikkel met witte, geribbelde rubberbanden. Opgetogen en trots
door het dorp peddelend spoedde Soemitro zich van de sepéda
(rijwiel)zaak naar huis, zette zijn kostbaar bezit buiten tegen het
tuinhek; stormde zijn woning binnen om zijn gezin te roepen ter
bewondering van zijn droom-rijwiel, en toen ze buiten kwamen
was de fiets foetsie!Gestolen!Ja Allah! gegapt, zeg!
Stel je voorNog geen kwartier had Soemitro zijn sepéda
'bezeten', het voorwerp van zijn lang en vurig verlangen; tien
tellen had hij er géén gebruik van gemaakten nu was de
droom eensklaps afgelopen, in het niet vervlogen
In alle staten van ellende snelde Soemitro naar het politiebureau.
En gaf de misdaad aan. Direkt daarop kwam de heilige Hermandad
in aktie. "We zullen hem wel te pakken krijgen, Soemitro." Ze
kenden hun klantjes wel zo'n beetje en wisten gewoonlijk ze
te vinden
Denk U Soemitro's omslag naar oplaaiend geluk eens in, toen hij
geen uur later al bericht kreeg, dat de dief gesnapt was en de
fiets weer terecht! Soemitro sprong een gat in de lucht en rende
weer naar het politiebureau om zijn dierbaar bezit opnieuw in
ontvangst te nemenMaar, hoho!, nee néé wacht even, 'Trö.
Dat gaat natuurlijk zó maar niet. Je zuult een poosje geduld moeten
hebben. Je fiets is nu een stuk van overtuiging geworden in de
strafzaak van Pa Kasri, de dief. Die zit voorlopig in de 'boei'."
'Nou moe!', dacht Soemitro, 'Da's óók een mop!' en hij vroeg:
"Hoe lang moet ik dan wachten?"
"O, ga maar gerust naar huis", was 't antwoord; "Want de zaak
moet eerst bij de Landraad in behandeling komen. Zo lang wordt
je fiets in het kantoor van de Djaksa bewaard."
"Wat is dat!?Móét dat?"
"Ja. Dat begrijp je toch. Alleen bij rechterlijk vonnis kan over de
teruggave aan de rechthebbende worden beslist."
"Rechthebbende? Maar 't is toch duidelijk genoeg, dat ik de
eigenaar ben!
"Jawel, jawel, maar de politie is nu toch in de zaak betrokken. Wij
mogen niet over een stuk van overtuiging beschikken."
"Maar als u er nou géén zaak van maakt
"Nou, zeg. En de dief dan? Die zit al knijp."
"Laat maar los! Kan me niet schelen. Als ik m'n sepéda maar weer
terug heb."
"Man wees nou redelijk. Je snapt toch: dat gaét niet. Wacht nu
kalm af. Je krijgt je fiets heus terug. Bij vonnis."
"Zeg dan: hoe lang kan dat wel duren?"
"Dat hangt er natuurlijk van af, of er veel zaken zijn. En ernstiger
zaken gaan natuurlijk vóór. Och, gewoonlijk duurt het maar kort...,
een maand of drie hoogstens."
"Een maand of drié!?", kreet Soemitro ontsteld. "Drie maan
den?En wie zorgt in die tijd voor mijn fiets?"
"Wat valt daar nou aan te zorgen? Die staat ongebruikt en veilig
bij de Djaksa opgeborgen; achter slot en grendel." En als de
beteuterde eigenaar nog treuzelt met weggaan, troost de wacht
commandant hem met: "Kom, wat zijn drie maandjes. Dan héb je
je sepéda weer. En 't kan best nog korter duren."
"Hoeveel korter?"
"Zeur niet, jö. Wat weet ik daar van? Het loopt naar de poeasa;
(de vastenmaand, aan het eind waarvan met de Islamitische
nieuwjaarsdag de inheemsen er graag op z'n paasbest uitzien,
wat in de statistieken geregeld tot de hoogste toppen in de
diefstal-curve leidde.) - "dan komen er wat meer perkara's binnen
dan anders. Maar van jouw fiets is het natuurlijk een bekentenisje;
dat neemt nooit zoveel tijdRéken nu maar op drie maanden;
dan kan het nog wel meevallen."
'Nog meevallen?' Elk tijdsverloop was voor Soemitro een ontzet
tende tegenvaller. Hij bleef aarzelen met weggaan. "Is daar nu
niets aan te doen?", vroeg hij schuchter. "Ik heb de fiets van
morgen nog gekocht en die is toch van mij!"
"Die is van jou; ja, ja; maar ga nu alsjeblieft naar huis, want d'r
is eerlijk niks aan te doen. Wet is wet! En heb een beetje geduld.
Langer dan vier maanden duurt het vast niet."
,iK"
De schrijver van deze artikelenreeks, Mr. Ooslivoud Wijdenes, op
bezoek bij de Regent en Raden Ajoe van Grisee, 192b.
Bij alle verwarring valt het Soemitro toch op, dat zijn maximale
wachttijd nu al verlengd heet. Maar hij vertrouwde de zaak niet
helemaal, 't Was toch te gek: Zó heb je een fiets en zó wordt die
je door de politie weer afgenomen 'Wet is wet', ach wat!: De wet
wil toch geen onrecht!Hij vroeg de Toewan Kontrolir, het
Hoofd van plaatselijk Bestuur, te spreken.
"Soemitro," zei deze, "het is reglementair heus in orde; je fiets
zit a.h.w. in de strafzaak vast. Maar als je per-sé vóór de be
rechting van de diefstalperkara je rijwiel terug wilt hebben, dan
zou je een verzoekschrift-op-zegel aan de Directeur van Justitie
te Batavia moeten sturen. Dat is voor jou een moeilijke en ook
wel lange wegNee, ik kan je werkelijk niet zomaar aan je
sepéda helpen. Daartoe is ten slotte alleen de Landraad competent."
Omdat een 'verzoekschrift op zegel' Soemitro veel te geleerd was
en zijn begrip van Recht hem verbood om lijdelijk te wachten, reisde
hij de volgende dag per trein naar de 'competente' Landraad te
Grisee, het in de heuvelen 'verscholen' plaatsje, waar op Java voor
het eerst de Islam gepredikt werd door Malik Ibrahim. Daar wilde
Soemitro de 'toewan besar Presidên' om hulp vragen. In Lamongan
hield namelijk die dag de Landraad van Grisee geen zitting Maar...
helaas in Grisee-zelf nét óók niet! Tja, dat kwam ongelukkig uit.
Want daardoor was de president, die in Soerabaia woonde, af
wezig en zou Soemitro, als hij beslist hém wilde spreken, per
trein of autobus nóg verder van huis moeten. Op de griffie was
wel de griffier, in Grisee ook woonachtig' en die vroeg: "Waarover
gaat het?" - "Over mijn Fiets," zei Soemitro en hij deed het hele
verhaal van zijn droevige ervaring.
"Nou, daar zal de president nog niet veel aan kunnen doen, sobat;
want dan moeten toch eerst de stukken van de zaak hier binnen
zijn. Maar ehwil je liever de president-zelf spreken,... morgen
is hier wel zitting en dan zal daarvóór of daarna de voorzitter je
wel kort te woord willen staan. Kom dan morgen maar even terug.
'Even' terug?Jawel; maar' het betekende voor Soemitro eerst
weer drie kwartier sporen terug naar Lamongan en dan de
volgende dag weer drie kwartier heen naar Grisee! Apa bole'h
boeat (Wat er aan te doen); dat moest hij er maar voor over
hebben.
Zuchtend stapte hij 's middags op de 'snel' terug naar Lamongan.
En 's anderen daags vóór dag en dauw boemelde hij naar Doedoek-
sampeian, daar overstappen, en dan boemeldeboemel dóór naar
Grisee of Gersik, in de kalkheuvels tegenover Madoera. Heel wat
geld en tijd had hij zo al op hoop van zegen besteed!
Gelukkig vond de machtige Kandjeng Toewan Besar Perésidên
Landrad even tijd om hem aan te horen. Maar: "Soemitro, je bent
tevergeefs gekomen;", aldus minzaam de rechter, "vóór ik de
zaak in handen krijg en dan nog vóór de berechting ervan kan ik
niets voor je doen. Ik heb de processtukken uiteraard zó gauw
na het gebeurde nog niet ontvangen. Zó vlug bereikt mij geen
enkel geval. Ik wil de kwestie wel in het oog houden voor een
mogelijk snellere behandeling, maar je zult toch denkelijk wel een
maand of twee, drie te wachten hebben. Na het vooronderzoek
komen de stukken hier in Grisee eerst nog bij de Assistent-
8
