De Apotheek der Natuur (slot)
10
De derde plaat toont de uitstalling
van een dergelijke winkel in de Chine
se wijk te Batavia.
Uitstallingen van uit C'hina ingevoer
de voedingsmiddelen vallen er het
meest in het oog, terwijl het reukorgaan
vergast wordt op de geuren van al deze
stoffen, van viswinkels en van een paar
openlucht-restaurants die in een ver
breed overdekt gedeelte gevestigd zijn.
In dit benauwde straatje bevinden zich
onderscheidene winkels, waar, naast
sommige voedingsmiddelen, specerijen
enz. ook "rempa-rempa" in het groot,
maar ook wel in het klein verkoc'ht
worden. Zij verkrijgen hun waren, voor
zover die van buiten Ned.-lndië worden
ingevoerd, voornamelijk via Singapore.
In de drie rijen van manden, die in
onze afbeelding op de voorgrond staan,
vindt men tamelijk uiteenlopende arti
kelen, als: stukjes kajoe tjendana-san-
delhout-; kaneel; zoethout; gadoeng
tjina; notemuskaat; foelie; peper; kruid
nagelen; koriander; kanari-zaden van
Canarium commune L.; amandelen;
parelsago; selaseh-zaden van Ocimum
spec., die met water een slijmige mas
sa vormen en met limonade stroop ge
nuttigd worden djinten, djinten poetih-
komijn-; gambir; peh khak - de vruch
ten van llficium religiosum S. et Z.-;
menjan benzoë; menjan arab, moestaki
- olibanum; gips, die bij de bereiding
van bonenkaas dienst doet; warangan -
uit China ingevoerd mineraal, hoofdza
kelijk uit arseniktrioxyde bestaande-;
atal-onzuiver loodchromaat-; troesi-ko-
persulfaat; tawas-aluin-; toendjoeng,
kedeki - ferrosulfaat-; gala gala; klom
pen was enz.
Daarachter volgen enige rijen petro-
leumblikken, gevuld met rempa-rempa,
die wij reeds op de pasar hebben aan
getroffen. Ook setanggi vindt men hier
in verschillende qualiteiten te koop;
poedervormige praeparaten, uit suiker,
reukhouten, harsen en somtijds nog
andere stoffen bestaande, die als reuk
offer bij plechtigheden gebrand worden.
Onder de blikken, ten dele haast on
herkenbaar door stof en vuil liggen
geneeskrachtige houten, basten, bene
vens reukhouten 1), opgestapeld. Langs
de muren vindt men, op de grond en
op planken, kisten met menjan, met
lijm, was borax, flessen eau de cologne,
pakflesjes met vanilline, waarvan vrij
aanzienlijke hoeveelheden verbruikt
worden in limonade, ook wel in siga
retten; voorts ol. cajeputti, rozewater,
ontvette watten enz., terwijl achter in
het lokaal en op zolder grote zakken
en kisten met voorraad van allerlei
aard, w.o. djadam (aloë) en getah ing-
goe (asa foetida), bewaard worden.
Ook hier alweer: velerlei in een klein
bestek te zamen gebracht. De zakjes,
die men boven de uitstalling ziet han
gen, bevatten een vrij uitvoerige phar-
makognostische verzameling, bestemd
tot de bereiding van een drank voor
kraamvrouwen.
Uit het boven gezegde is ons reeds
gebleken, dat de hier besproken groot
handelaren zich geenszins bepalen tot
de handel in geneeskrachtige produc
ten. Wij zien dit ook op plaat VII, waar
de winkel is afgebeeld van een Chi
nees te Djogjakarta, die voornamelijk
handel drijft in de stoffen, welke bij het,
ter plaatse veel beoefende, verven van
geweven goederen dienst doen, nl.
verfhouten en basten en was, waarvan
men dan ook grote hoeveelheden aan
wezig ziet, maar daarnevens zijn in
komsten trekt uit de verkoop van
rempa-rempa. In de omtrek van de gro
te Djogjase pasar gaat blijkbaar in
deze artikelen nog al wat om. Plaat VIII
vertoont twee dergelijke winkels naast
elkaar, terwijl er in de onmiddellijke na
bijheid nog meer gevestigd zijn.
Somstijds is aan dergelijke toko's
ook een omvangrijke handverkoop van
geneesmiddelen verbonden. Dit is bv.
het geval te Semarang, waar op de
pasar zelf weinig op dit gebied te zien
valt. Veelal zit dan een groot deel van
de dag in de voorgalerij een Indo-Chi
nese vrouw, die het vak verstaat, op
een laag bankje gehurkt, achter de uit
stalling de klanten af te wachten. Be
halve de mengsels, die zij op aanvraag
gereed maakt en aflevert, verkoopt zij
vaak ook "djamoe's" die in grote ver
scheidenheid voorhanden zijn.
Djamoe's zijn praeparaten, die niet
zozeer dienen als geneesmiddel tegen
bepaalde ziekten, als wel om het lich
aam gezond te houden en tegen kwade
invloeden te beschutten. Dit geldt al
thans voor de echte djamoe's, al ge
bruikt men het woord djamoe vaak niet
in deze eigenlijke betekenis, maar in
die van geneesmiddel. Trouwens de
grens is ook bij de werkelijke djamoe's
volstrekt niet scherp getrokken; een
djamoe b.v., die voor de ingewanden
heilzaam wordt geacht, zal ook als ge
neesmiddel kunnen genomen worden
ingeval er iets aan de ingewanden
hapert. In deze betekenis spreekt men
ook van "djampi".
Vooral in Midden-Java wordt het in
't algemeen voor wenselijk gehouden,
De door Chinezen ingerichte waroengs vallen direct op door de veel groter hoeveelheden
dte te koop worden aangeboden, terwijl ze vaak ook zowel geneesmiddelen als voedingsmiddelen
broederlijk samen etaleren. In Europa kent men dit verschijnsel ook, omdat immers vele dieet
spijzen tegelijkertijd voedend als genezend zijn.
Ook zijn er "apotheken" die diverse kruiden voor de consumptie ineens te koop aanbieden.
De kruiden zijn dan eerst vermalen en vervolgens met water vermengd of in water gekookt.
Sommige verkoopsters beschikken over drinkglazen, anderen gebruiken een halve klapperdop
als drinknap.
