ONS DIERBAAR JAVAANS
GOEDE REIS
1e beeld:
3e beeld:
Velen van ons, oud-lndischgasten en
die uit Midden Java in het bijzonder,
hebben beslist geen of heel weinig
aandacht geschonken aan deze inheem
se taal, die rondom ons, toen we nog
in normale omstandigheden in dat land
leefden en werkten, werd gesproken
en gehoord. Want, het ging alles zo
automatisch en het was immers zo
logisch! Maar nu we al vele jaren weg
zijn uit Indonesië en we soms weer
denken aan die tijd, klinkt de Inheemse
taal uit Midden-Java ons toch wel an
ders in de oren. Hoe ik er toe gekomen
ben iets over deze "na-klank" te schrij
ven zal ik U in het kort vertellen.
Slechts 14 javaanse woorden wil ik
hierbij gebruiken, anders wordt het
misschien te "taai of saai".
In de maand mei '72 j.l, hadden we
logees uit Redwood City (San Francis
co); het echtpaar Fred Waller Diemont.
Fred en ik kennen elkaar sinds we op
ons 6de jaar dezelfde lagere school
bezochten in Salatiga, omstreeks A.D.
1910 en onze ega's leerlingen waren
van de eerste meisjesschool uit dit
zelfde bergstadje. Na de lagere school
vervolgden we onze studie op de T.S.
en hierna werkten we samen bij de
Stadsgemeente te Salatiga. Na een
tijdje verlieten we deze stad voor baan
tjes elders en kwamen we (onafgespro
ken) te werken bij de B.P.M. en in de
suiker waar we samen slabhtoffer wer
den van de crisis in de suikerindustrie.
Tawanans van Dai Nippon zijn we ook
geweest. Na de bevrijding en in Hol
land gestrand, werd Fred geplaatst bij
de Gemeente Schiedam en ik bij de
Gemeente Harderwijk. Zonder dat we
't elkaar hebben verteld emigreerden
we in hetzelfde jaar 1961 naar de
U.S.A. en hier in het nieuwe vaderland
zijn we weer bij elkaar gekomen. Won
derlijk! Zo zaten deze "rasechte mid
den Javanen" in b.g. maand mei weer
gezellig te babbelen over toen froeher
en ouwe sapie's uit de slokan te halen
en natuurlijk ook hartelijk te lachen om
echt leuke en goede moppen van jela-
jerotTot we op een dag op 't idee
kwamen om wat te praten.in de Ja
vaanse taal. En of het vlot ging! Toen
herinnerden we ons ook weer, dat in
Midden-Java enkele plaatsnamen be
halve in gewoon (laag) Javaans, ook in
't Hoog-Javaans worden uitgesproken
en dat is het typische hiervan. Hier
volgen enkele van die plaatsnamen met
de bijbehorende verklaringen. H. J.
Hoog Javaans en L. J. Laag Javaans.
(Onze drukkerij heeft geen speciale
leestekens voor precieze uitspraak -
Red.). Tegal - Tegbal (L.J.) - Teghil
(H.J.)
Djocja - Jookdjo (H.J. L.J.)
Salatiga - Sölötigö (L.J.) - Sölötighen
(H.J.)
als jeugdige opnemer bij het boswe
zen, werd vroeger mijn vader tijdelijk
overgeplaatst van Salatiga naar Blora)
Blora - Mblóró (L.J.) Mblónten (H.J.)
18
Ambarawa (Willem I) - Mbahröwö (L.J.)
- SitieraWie (H.J.); dit wat betreft
plaatsnamen. Hier volgen enkele per
soonlijke voornaamwoorden.
Vrouw/echtgenote - Bódjó (L.J.) - Istrie
(H.J.) Moeder - Mbok of Bioeng of Bi-
ang (L.J.) - lboe (H.J.).
Kind - Botjah (L.J.) - Laree (H.J.).
Zó is, "Een kind uit Semarang"; Bot
jah Semarang (L.J.) en Laree Semawis
(H.J.)
Horen/luisteren - Kroengoe (L.J.) - Mi-
rêng (zachte e) H.J.)
Herdersjongen - Botjah Angon (L.J.)
- Laree Angèn (H.J.).
Teak/Djatie'hout - Kajoe Djatie (L.J.)
- Kadjeng Djatös (H.J.)
Water - Banjoe (L.J.) - Tó-jö (H.J.).
Eén (telwoord) - Sidjie (L.J.) -Se- toeng-
gal of Se-noenggal (H.J.).
Twee (telwoord) - Lóró (L.J.) - Kalih (H.
J.), terwijl hetzelfde woord Lörö (L.J.) -
Gêrah (H.J.) betekent pijn hebben of
zich ziek voelen.
Degene die graag hierover wil corres
ponderen, kan zich in verbinding stel
len met Hr. F. E. Waller Diemont-494
Cypress-Redwood City California
94061, U.S.A.
H. Hamar/FIorida
Wij allemaal zullen deze aparte
vreugde kennen vooral in een ander
land met een geheel andere taal om
opeens klanken uit het geboorteland te
horen. Ook Friezen of Vlamingen zul
len dit genoegen kennen. Verreweg de
meeste lezers van ons blad kennen
geen Javaans, maar zullen met het
handjevol woorden in dit opstel graag
kennis maken.
Overigens: liever geen discussies
over het Javaans n.a.v. dit verhaal voor
Tong Tong (zoals Hamar zelf ook be
grijpt), want zoals de ervaring ons
reeds lang geleerd heeft: over de taal
raken Indischgasten nooit uitgedebat-
teerd! - Red. T.T.
Van zeer veel lezers hebben wij een
"goede reis" en "spoedig beterschap"
toegewenst gekregen. Uit deze brieven
bleek vaak duidelijk dat men de ach
tergronden van mijn hoge bloeddruk
goed gegist had. Wij vonden daarom
dat de hierbij gaande brief van Noor
denbos "spreekt namens velen" en om
die reden een plaatsje verdient in
Tong Tong.
T.R. en L.D.
Het bericht van uw ziekte in T.T. 24
(1 juli) brengt me in herinnering in hoe
veel opzichten ons beider lot gelijkend
is, tot op het noodlot! Waarschijnlijk
lijden we aan hetzelfde euvel van de
"ergenis". Kijkt men naar links of naar
rechts, het ziet er "ergerlijk" uit. Het is
"erg".
We hebben van huis uit een gevoe
ligheid ontwikkeld voor wat scheef zit,
voor halve waarheden, die we even
erg vinden als grove leugens. Om maar
te zwijgen over eigenbaat en eigen
dunk.
Wat is het, dat ons zo ter harte gaat?
De dokters mogen ons al aldomet en
hygroton voorschrijven - voortreffelijke
pillen - en zoutloos diëet - ook heel
goed - zo nu en dan een beetje sam
bal (mag best). Maar de psychische
factor en de geestelijke factor is on
aangeroerd. Ikzelf heb jarenlang ge
graven in 't verleden, op zoek naar
verdrongen agressies, woede, erger
nissen, schuldgevoelens.
Dit graven, deze terugblik, kan zeer
zinvol zijn. Er kan veel nog over zijn,
veel als een zwaar brok en onverzoend
"waarvan 't bloed kookt", op de maag
liggen.
Mijn ervaring heeft geleerd, dat wat
ons bedrukt, niet alleen 't verleden
hoeft te zijn, maar net zo goed iets
onbekends - iets toekomstigs - kan
zijn. Deze onbekende factor X stuwt
tegen de drempel v.h. bewustzijn, 't
ik verweert zich. Onbekende energie
staat tegenover 't ik - en de hoge
bloeddruk wordt hier door gedeeltelijk
verklaard. Ik spreek nu in beelden; zo
als ik ze heb gezien in verloop van tijd.
er is een barst in de aardkorst.
Kennelijk door een druk van bin
nen uit. Er is werking "onder de
oppervlakte" (v.h. bewustzijn.)
2e beeld:
zoals paddestoelen ook de grond
opzij duwen, om tot licht te komen,
zo barst de grond in een stervorm
open.
wat kijkt er uit de aarde? Een glan
zend donker bol oog van een
rund. Kennelijk: het bol aardoog
v.h. onbewuste, 't Uza-oog was
een stieroog, dat heilig was bij de
Egyptenaren. 't Horus-oog was ook
bekend! Dit was 't zonne-oog aan
de horizon. Dit proces is vrij on
bekend. Ik ken slechts één psy
choloog, die dit proces beschreef.
Carl Jung in zijn vele werken be-
sdhrijft dit geboren worden van
het transcendentale Iets In de
mens.
Niet alleen frustraties van 'tverleden,
maar ook "goddelijke" "wil" kan de
moderne mens dwars zitten, iets toe
komstigs kan ons met onrust vervullen.
De tijden zijn er naar, dat X geboren
kan worden.
Zie die hoge bloeddruk als een mo
gelijkheid tot bezinning. Bezie de reeds
afgelegde weg. Deze weg is zinvol;
onze ziekte kan leiden tot opluchting
en ontdekking!
Niet, wat we weten beheerst de
wereld, maar wat we nog niet weten
evenzeer! Hoe vaak ben ik niet over
tuigd geworden van een "zin" in deze
lees verder volgende pag., ie kolom onderaan
