AMBON
"Een ereschuld ingelost"
7
echter enigszins overdreven. Doch dat de
22-jarige Dezentje met één slag de groot
ste der landhuurders was geworden, staat
wel vast.
Deze transactie legde de grondslag voor
zijn onmetelijk fortuin. Immers, hij bracht
het tot meervoudig millionair.
Met zijn opgezetenen kon hij het uitstekend
vinden. Eens zou hij een weddenschap heb
ben aangegaan, om binnen een maand tijds
een kapitaal huis in Salatiga te bouwen,
en wel alleen met hulp van zijn eigen volk
en materiaal, van zijn landerijen afkomstig.
Hij won de weddenschap, want in vier
weken was het huis kant en klaar. Zoiets
kan men alleen voor elkaar krijgen, als
de kleine man echt wil meewerken.
Een later bouwsel was de aanleg van een
syphon in de djurang Gandool op de onder
neming Bangak, welke in 1903 nog functio
neerde.
Johannes Augustinus is drie keer gehuwd
geweest, en wel het eerst met de reeds
genoemde mejuffrouw Bode in 1816. Twaalf
jaar later stapte hij opnieuw in het huwe
lijksbootje met Henriette van den Berg. Zijn
laatste gade was de befaamde Sölose
"prinses" raden aju Tjondro Kusumo, alias
Sara Helena, met wie hij in 1832 in het
huwelijk trad.
In het geheel zou hij 27 kinderen hebben
gehad, hetgeen, als zij allen wettig waren,
gemiddeld op negen stuks per moeder zou
neerkomen. Dit is onwaarschijnlijk veel, zo
dat er nog wel wat natuurlijke spruiten
tussendoor zullen hebben gelopen. In 1903
zou zich dit kroost tot een 300 nakomelingen
hebben vermenigvuldigd en inderdaad kwam
de naam Dezentje in de Vorstenlanden nog
al eens voor.
Tinus' militaire daden hebben het sterkst
tot de verbeelding van het nageslacht ge
sproken. De Senopati van Ampel, de leger
aanvoerder van Ampel heette hij in de
volksmond, waardoor hij voor de Javanen
bijkans als een der hunnen was geworden.
Heette ook de stichter der Mataramse dy
nastie niet Senapati? Men ziet hem op zijn
Javaans gewapend een steigerend tos be
stijgen. In zijn brede gordel draagt hij dan
twee bijzondere krissen, kjai Slamet en kjai
Putut, die nog steeds erfstukken, poesaka's
der familie waren en voor welke de sunan
Paku-Buwono IX van Sura-Karta vergeefs
een bedrag van 26.000 zou hebben gebo
den. Voorts voerde hij de beroemde piek
kjai Matjan (tijger). Aldus uitgerust bestreed
hij de machtige rebel, de ratu Serang, die
hem met zijn "vuurpijl" bestookte. Deze
aan de oude verhalen herinnerende strijd
wend door de Javanen in liederen bezongen.
Eerbiedig noemden de Javanen hem Bapa
Besar (grote vader) of Seraji Ampel. Voluit
wordt hij genoemd: Teenees Dezendjee, Rie-
der Nederland Leo. De Javanen beschouw
den hem dus niet als drager der Militaire
Wiiliems-Orde. Tot zijn spijt is de grote
Tinus ook nooit met dit ridderkruis gesierd
geweest, immers, het was een militaire
orde, destijds alleen bestemd voor echte
soldaten. En Dezentje was een vrijwillig
aanvoerder, een condottiere, die op eigen
houtje meevocht. Vandaar dat "slechts" de
orde van de Nederlandse Leeuw met de
zinspreuk Virtus Nobilitat (Deugd Adelt)
zijn knoopsgat sierde - een hoge onder
scheiding overigens. Hiermede prijkt hij op
zijn portret in Bronbeek, het Militair Invali-
dengest'icht bij Arnhem, als enige "burger"
tussen zo vele militairen.
Reeds tijdens zijn leven werd hij dus ge
ëerd. Bij officiële gelegenheden zou hij
steeds aan de rechterhand van de Sunan
hebben gezeten! Alle groten van die tijd,
zoals generaal de Koek, de resident Nahuys,
kolonel de Stuers waren zijn gasten op het
weelderige landhuis te Ampel. Zijn luitenant
was er een zekere Lucardie, d»ie in oorlogs
tijd zijn manschappen drilde, maar als de
vrede 'in het land was, optrad in de rol van
hoofdopzichter over zijn vele ondernemin
gen, zijn factotum. Ook deze zou iemand
geweest zijn, die voor geen gevaar, hoe
groot ook, terugdeinsde.
Merkwaardig is, dat het respect voor deze
Dezentje zich niet tot zijn vrienden beperkte,
doch ook bij zijn tegenstanders werd aange
troffen. Er wordt verhaald, dat terwijl de Ja
vaanse rebellen gewoon waren elke strijder
voor het Gouvernement, hetzij Javaan of
Nederlander, terstond na gevangenneming
af te maken, voor de pradjurits (krijgslieden)
van de hoge heer van Ampel een uitzonde
ring werd gemaakt. Slechts hun hoofdhaar
werd afgeschoren, waarna zij werden vrij
gelaten. Zo nodig kregen zij nog reisgeld
mee! Het zou n.l. ongeluk aanbrengen, als
de krijgslieden van de Senapati van Ampel
Nadat door de brand bij de Drukkerij
Henkes-Holland N.V. het manuscript,
de gecorrigeerde drukproeven en fo
to's verloren gingen van het door het
"Comité 15 augustus 1970" uit te ge
ven Herdenkingsboek, kunnen wij U
thans meedelen dat inmiddels de scha
de in zoverre is hersteld dat de door
de brand veroorzaakte vertraging zal
kunnen worden beperkt tot enkele
maanden.
Ir. G. S. Vrijburg
Juist verschenen in de serie
"In Oude Ansichten":
door Dr. H. J. de Graaf, 14,90
1,50 porto.
Verkrijgbaar bij Boekhandel
Tong Tong.
In deze serie verschenen reeds
eerder: Batavia - Vorstenlanden -
Marine - Nederlands Indië, alle
f 19,90
afgemaakt werden. Inderdaad bestaat er
een aanwijzing, dat dit verhaal niet gehéél
op fantasie berust.
Ten slotte heeft de grote Tinus voor zijn
troepen kazernes of kampementen laten
bouwen, n.l. een op zijn landgoed Ampel
en een ander te Solo. Dit laatste bleef
onvoltooid, daar de dood hem tijdens de
aanleg in 1839 verraste. Overigens is het
een raadsel, wat de landheer Dezentje in
vredestijd nog met een kampement in Solo
moest doen. De grachten en de ophaalbrug
waren n.l. reeds klaar. Wilde hij soms met
deze eigen residentie concurreren met de
kraton van de Sunan, de dalem van prins
Mangku-Negara of de benten-g van Toewan
R'éstdèn?
Een in het jaar 1927 genomen groepsfoto van administrateur en geemployeerden van de Suikerfabriek Tjebongan in fogja, onder wie ook
twee telgen van de familie Dezentje. (Zie ook het artikel "Oude Vorslenlandse families in het Jogja'se, T.T. 1 Maart 1972)
Staande v.l.n.r.: de eerste drie employees buitenafdeling, naam onbekend; de l'Etang, tuinempl.; fabrieksempl., onbekend; weegbrugger, onbe
kend; Staeder, ie machinist; Dezentje, 2e machinist; André, ass.-boekh.; Benschop, tuinempl. buitenafd.; Aartsen, ass .-chemist; empl. buitenafd.,
onbekend; Rebbens, ass-chemist; Langeveld, ass.-boekh.; Hooff, railbaanopz.; Manuel, magazijnmeester; Stovée, ass.-tuinempl. buitenafd.; empl.
buitenafd., onbekend; empl. buitenafd., onbekend; Gosal, 3e mach.;
Zittend, v.l.n.r.: VC'allaardt Sacré, 2de mach.; v. Nouhuys, hoofdtuinempl. Kladjie; Dezentje, hoofdtuinempl. buitenafd.; D. f. Guleen, secr.-boekh.;
I ogelzang, le geempl., onder-adm. na vertrek van G. F. Enger adm.; G. F. Enger, hoofdadm.; J. Bender, tuinempl.; na vertrek van Enger le
empl.; Jolly, le mach.; J. Wessels, chef-chem., fabricagechej; de Blij, tuinemplRevius, tuinempl. (Foto Hr. J. Wessels)
