OUD SEMARANG (Slot)
Hieronder vervolgen wij het artikel over Oud-
Semarang, dat ter gelegenheid van het 100-ja
rig bestaan van de "Locomotief' in 1951 in
dit dagblad verscheen.-Red.
Milor's en Seizoenen.
Voordien stak men elkaar de ogen uit met
schitterend opgedofte milors. De Resident
had natuurlijk de mooiste, maar iemand als
de heer Warnecke wenste daar niet voor
onder te doen. Toen de Resident met vier
paarden verscheen zette hij er zes voor.
Deze Warnecke was trouwens ook in an
dere opzichten een merkwaardig man.
Uit Europa herinnerde hij zioh dat een jaar
daar vier seizoenen had. Dit vond hij blijk
baar zo prachtig, dat hij dit in Semarang
ook wilde invoeren. Op een uitgestrekt ter
rein, achter Pasar Boeloe, omgeven door
kampongs, liet hij een geweldig huis bou
wen, bestaande uit vier paviljoens, vertoon
den door gaanderijen. Was het in Europa
zomer, dan woonde hij in paviljoen A; werd
het herfst dan verhuisde hij naar paviljoen
B; om met de winter over te gaan naar C
en met de lente in D te belanden.
Dit huis, gedeeltelijk vervallen en gedeelte
lijk (thans) als Javaanse school in gebruik,
kan men vinden, wanneer men op de weg
naar het vliegveld, het eerste wegje linksaf
inslaat en zodoende door de pasar Boeloe
gaat. Het weggetje, na pasar Boeloe, heeft
thans een andere naam, maar stond vroeger
bekend als Gang Traperduli, hetgeen als
verbastering van: Tidah verduli" niet onaar
dig reflecteert op 's heren Warneckes be
kendheid bij de bevolking.
Er waren trouwens meer figuren met zon
derlinge eigenschappen, zoals de grote
spoorwegman, die "zijn" zwart-groene vlag
op het hoofdkantoor in top liet waaien, ten
teken dat hij aldaar aanwezig was. Wanneer
hij in zijn auto zat, woei voorop ook een
zwart-groen vaantje met zijn initialen W.C.
Een zoon van een zeer rijke Javaanse groot-
grond- en huizenbezitter, (zelf een beschei
den persoon, Tasripin), Amatassan genaamd
wilde in vertoon niet achterblijven en liet
op de portieren van zijn wagen zijn (verkor
te naam) ATA in goudbrons, omgeven door
2 palmbladeren aanbrengen. Het huis van
Warnecke kan men ook zien, wanneer men
langs de Dr. de Vogelweg naar beneden
rijdt, namelijk over het Kali-sari sportveld
heen. Langs deze kali liep de gelijknamige
weg en daar kon je kennis maken met een
ander brokje Semarangse historie. Daar
liggen nl. op de oever van die kali, vlak bij
het miniatuursluisje, een aantal grote cirkel
ronde stenen, waarop nu vrouwen de was
doen. In het centrum van die stenen was
een vierkant gat. Deze stenen nl. vormen
de restanten van de kruitmolen, die destijds
leger en schutterij van materiaal voorzag
en ver buiten de bebouwde kom moest wer
ken.
Het schietterrein lag uiteraard ook buiten
deze kom en de namen der drie straten,
die in eikaars verlengde lagen: Seteran,
Peloran Doewet, zijn in feite verbasteringen
van Schietterrein, Pelor kogel) baan en
Doelwit. (Anderen willen in Seteran een
verbastering zien van "Zusteren", maar bij
mijn weten heeft er noch een familie van die
naam er ooit gewoond, noch is er ooit een
klooster of internaat geweest, dat "zuste
ren" herbergde - d.J.).
Het is vreemd, dat men bij de algehele ver
andering der straatnamen, die vorig jaar
(1950) plaats vond, aan deze verbasteringen
burgerrecht heeft verleend, terwijl alles wat
direct aan de Nederlandse tijd deed denken,
radicaal werd opgeruimd. In de meeste ge
vallen kunnen wij de redelijkheid daarvan
wel inzien, al ontgaat dus soms de logica,
maar wij betreuren het toch dat op die ma
nier ook de naam van Tillema uit het stra
tenboekje is verdwenen. Die toch was een
man aan wie ook de Indonesische gemeen
schap zeer veel te danken heeft. Hij zorgde
voor de Volksgezondheid en de kampong
verbetering en met een beetje historische
zin had men hem toch wel in het stadsplan
kunnen eren, in plaats met ons op te sche
pen met een serie Gadjah Mungkurs, waar
niemand wijs uit kan. Dit echter terzijde.
Nu wij het toch over verbasteringen heb
ben: Nog niet zo lang geleden kon men
tegen een sado-koetsier en later de betjak
voerder zeggen: "Pigi Sentilling" en hij
bracht U naar de Pieter Sijthofflaan en/of
Hoogenraadslaan. Met enige fantasie be
luistert men in "Sentilling" een verindone-
siering van het Nederlandse "Tentoonstel
ling".
Daar staan wij namelijk op het terrein, waar
In 1914 Semarangs Initiatief een grote In
ternationale tentoonstelling in het leven riep
die zich niet alleen uitstrekte over het vlak
ke terrein, maar ook de daaraan grenzende
heuvels in beslag nam.
Het was een enorm gedurfd plan, groot van
opzet, dat stellig nog succesvoller zou zijn
verlopen, wanneer niet in augustus 1914
de wereldoorlog was uitgebroken, zodat na
vier maanden het feest moest worden be
ëindigd. Men praat tegenwoordig druk over
Holland Festival en Festival of Britain, maar
Semarang wist in 1914 al festivals op touw
te zetten die klonken als een klok. Alle vol
keren van de Archipel waren op deze ten
toonstelling met eigen paviljoens vertegen
woordigd. De paviljoens waren vanzelfspre
kend uitgevoerd in eigen stijl. Er was een
Atjehpaviljoen, een Batakpaviljoen, een Mi-
nangkabau-paviljoen, enz. Enige indruk van
de omvang der tentoonstelling kan men krij
gen, wanneer men zich realiseert de opper
vlakte die het Openlucht-museum in Arnhem
in beslag neemt. Semarang occupeerde een
terrein dat ongeveer vier maal zo groot was.
Dit terrein was welwillend afgestaan door
Oei Tjong Ham en ten gerieve van de be
zoekers, die zich door de uitgestrektheid
wellicht zouden laten afschrikken, liet men
er een miniatuurtreintje rijden met een baan
van 8 km lengte. Nog lang heeft men bij de
tennisbanen aan de Sportlaan een rudiment
kunnen zien van de monumentale ingang
dezer tentoonstelling. Het schijnt echter
thans verdwenen te zijn. Wij hebben het
tenminste niet meer kunnen vinden.
Westerse kunst.
De oorlog bracht zoals gezegd een eind aan
deze tentoonstelling, vooral omdat het inter
nationale tourisme, waar men op had gere
kend, eensklaps uitbleef. Dit had ook ten
gevolge, dat buitenlandse toneelgezelschap
pen, opera's en operettes, die alle voor
deze gelegenheid naar Semarang waren ge
trokken om de festiviteiten luister bij te zet
ten in onze goede stad strandden, overi
gens tot groot vermaak van haar inwoners
en later tot nut en ontspanning ook van an
dere plaatsen in Indonesië, omdat men wel
gedwongen was in de Archipel te blijven
tourneren.
Zo ging Indonesië de eerste wereldoorlog
in met een summum aan Westerse kunst.
Oud-lndisohgasten zullen zich uit die dagen
stellig nog herinneren de grote Duitse Ope
rette van Poldi Reiff, die nog twee jaar in
Indonesië rondzwierf en zich toen oploste.
De tenor van het gezelschap werd ambte
naar in Semarang en nog lang heeft hij bij
dilettanten-opvoeringen de stad van zijn
kunnen doen genieten.
De Pyramides.
Wanneer men bij de tennisbanen aan de
Sportlaan de moeite neemt even naar bo
ven te kijken naar de dichtstbijzijnde heu
vels, dan ziet men daar iets wat met de
tentoonstelling niets te maken heeft, maar
dat toch ook wel even vermeld mag wor
den, namelijk een tweetal vrij grote pyra
mides naast enkele kleinere. Hoe die daar
gekomen zijn hebben wij niet kunnen uit
vinden. Wèi weten wij dat er een aantal
matrozen begraven liggen, hetgeen op zich
zelf al vreemd is, omdat men doorgaans
elders in de stad ter aarde werd besteld.
De heuvel met deze pyramides, thans moei
lijk te benaderen, was vroeger een ideaal
terrein voor de Semarangse jeugd, die daar
zijn lust tot indiaantje spelen kon botvieren.
Oei Tjong Ham-tuin.
Er is nog een andere heuvel, die in dit arti
kel vermelding verdient en dat is, die men
ziet aan de rechterhand bij Kintelan, wan
neer men langs de (nieuwe) H.B.S. naar
boven rijdt. Het is een afgeplat geval met
bovenop een statige boom en voor de aan
dachtige toeschouwer enkele stenen banken
Dit is de beroemde picknickheuvel van wat
eens de grote Oei Tjong Ham-tuin was.
Voor oud en jong vormde dit park één van
de fraaie uitgangsgelegenheden van Sema
rang. Men trok er 's morgens heen met eten
en drinken en bleef er de hele dag. Hartjes
met pijlen snijden in de stam van de boom
behoorde uiteraard tot de geliefkoosde be
zigheden van de bijna volwassenen en voor
de rest amuseerde men zich met rond te
wandelen door de prachtig aangelegde rots-
tuin of het voeren van de gurahmè's in de
even prachtige vijver, met middenin een
muziekkoepel.
Met Indonesisch Nieuwjaar kwam daar ook
de Indonesische gemeenschap zijn hart op
halen. De tijd ontbrak ons om te kijken wat
er van deze lusthof over is. Vermoedelijk is
er veel verwaarloosd, aangezien b.v. de ui
terst zorgvuldig geknipte bomen en boom
pjes grote zorg vereisen en ook de vijver
wel niet meer intact zal zijn. De wildernis
12
