-iA
BENOWO, OELIHK, BENTJEE
"DE
KRONTJONG - GITAAR"
door
ROSALIE GROOSS
9,90 0,90 porto.
10
Toen ik nog kind was (omstreeks de
eeuwwisseling) speelden deze dieren
in mijn wereldje een rol, deels of ge
heel echt, omgeven met legende of
bijgeloof. Wie kent ze ook?
De Benowo.
Wie weet iets van dat beest. Ik ken van
deze vogel slechts zijn geluid. Voor de
Javaan is dit beest een onheil-voor-
spellende bode. Het geluid, dat hij
voortbrengt is bijna het gekakel van
een hen. Het gekakel van de hen is
niet onaangenaam. Het geluid van dit
beest nadert het geluid van een slang:
kok-kok-kok-kok en steeds sneller. Ein
digt dit geluid op kèk, dan betekent
dit: dood. Blijft deze achterwege, dan
is het zware ziekte.
Zoals ik hierboven reeds schreef: ik
heb deze vogel nog nooit gezien. Wel
heb ik mij laten vertellen, dat dit een
zwarte uil is, ter grootte van een raaf.
De Oelihk-Oelihk.
Dit is een vogel met een naarstig ge
luid. Dit geluid bezorgde ons als kind
menigmaal angst, want dat betekent:
er is een dief. Met een kloppend hart
schoven we ons hoofd over de rand
van het bed, om zo verder langzaam
aan te kunnen loeren onder het bed,
of hier de dief zich had verstopt. Eerst
ons hiervan overtuigd hebbende en ons
veilig voelende, sliepen we in. Het ge
luid kan men hiermee vergelijken:
Oeliek-Oeliek-Toewoe. Verdere herha
ling heeft niet plaats. Deze vogels sla
pen in lage struiken. Bij de geringste
verstoring door mens of dier, die tegen
de struik aanloopt, vliegt hij op met
zijn hoorbaar protest. Men zegt, dat
dit een uil is.
Maar, als hij een uil is, dan is versto
ring door aan de struik of stam te ko
men, niet nodig. Reeds bij het ontwa
ren (een uil is een nachtvogel) van de
verstoorder moet hij opgevlogen zijn.
Van sommige Indische vogels.
Iedere tropen-bewoner zal de "Piet
van Vliet" wel kennen. In de T.T. is de
naam van dit beest wel genoemd.
Het klagend geluid, dat dit beest voort
brengt, is voor velen afschuwelijk. De
ene keer is 't minder, maar de andere
keer is zijn klagend geluid zeer intens.
Poept zo'n vogel op 't erf in de om
geving van een huis, dan wordt dit als
een komend onheil beschouwd. Niet
alleen sommige Indische families, maar
ook Chinezen zijn hiervoor gevoelig.
Ze haten deze vogel. Al zijn de Java
nen onverschillig, men hoort hen toch
zeggen over deze vogel: "De Piet van
Vliet (doro darèg) is een gemene vo
gel. Vanwege zijn valsheid is hij door
Allah gestraft, daarom is hij ook ruste
loos. Die is te lui, om eigen eieren uit
te broeden en de jongen te verzorgen.
////iift
Hij gooit andermans eieren uit het
nest, alleen, om zijn eigen eieren erin
te kunnen leggen. Slechte mensen
hebben haren in 't hart, maar de doro
darèg heeft veren in het hart. Een
Indischman, die beweerde een Piet
van Vliet geschoten te hebben, enkel
en alleen, om het hart te onderzoeken,
vertelde dat hij in het hart van het
beest haartjes vond.
Zelf heb ik niets gezien en daarom zeg
ik: "Ik weet het niet."
De Prendjanhk.
Deze kleine druktemakers zijn niet
groter dan een grote nagel van je
grote voetteen. Ze worden beschouwd
als voorboden van bezoekers, voor
hen, die ver van buren wonen. Het zijn
vrolijke dieren, die graag worden ge
hoord: de Javaanse nabootsing van het
geluid is: blek-ke-njek, blek-ke-njek-
kenjek, dat is het kauwen van de sirih
- dus toch bezoek.
Bentjee.
De Bentjee is het mannetje van de
gemmahk.
De gemmahk is een hoendervogel niet
groter dan een vuist; eerder iets klei
ner. Heeft de vorm van een hen, maar
koddiger. Ze nestelen en broeden in
het gras, net als de kievit. Ze slapen
ook in het gras. Wordt het beest in
zijn nachtrust verstoord door mens of
dier, dan vliegt hij even op met 2 x
uitstoten van het geluid: "Ntjee, ntjee",
waarna hij zich weer op de grond neer
zet en verder de nachtrust voortzet.
Ook dit beest wordt beschouwd als de
aankondiger van gevaar in de nabij
heid: dief - tijger - zwijnen - loewak.
Kokohk beloohk; de Javaanse visuil.
Vele vogels heb ik in mijn jeugd ver
zorgd; mpriet, glatik, tjoetjak - tjoetjak
rawa - koetilang - perkoetoet en nog
veel meer, tot de kakatoe en beo en
pauw, kalong toe. De pauw, die vrij
rond liep en niet vergat om zijn
baas, als hij thuis kwam, te begroeten.
Ook in huis werd hij geduld. Als ik
vermoeid thuis kwam en op mijn divan
lag, sliep het beest voor de divan net
zo lang, als hij zin had om te blijven
en ging dan daarna weer naar buiten.
Als de tafel gedekt was, mocht hij in
de eeetkamer.
De Indische pauw is forser en plomper
(ruwer) gebouwd dan de Europese
pauw. Ook de kleuren zijn harder.
Vanwege zijn grote en vooral lange
hals, was alles, wat op tafel lag en
voor hem eetbaar was, b.v. tempeh,
tahoe, ook ballen gehakt, niet veilig
voor hem. Was hij eenmaal in die
kamer, dan was het lastig om hem eruit
te krijgen. Met zijn slome gang sloop
hij tussen de poten van tafel en stoelen
en hoe snel men ook was, hij was niet
te pakken. In zo'n geval, waren er twee
man nodig, om hem uit de kamer te
krijgen. Tijdens de kippenziekte werd
ook dit beest besmet en is met ver
schillende kippen doodgegaan.
R.D.
DE ZEVEN HEILIGE BERGEN
VAN MIDDEN-JAVA
In het boekwerk "Iwan de Verschrikkelijke",
(leven en werken van dr. P. V. Stein Callen-
fels, door B. D. Swanenburg) las ik de vol
gende regels, die ik letterlijk overneem:
"En wat het vulkanisme betreft, de 7 heilige
bergen van Midden-Java vertonen alle zowel
het bewijs van nog actief vulkanisme, als
van monumenten uit de Hindoetijd.
Behalve de Karoendangan van het Oenga-
ranmassief met Gedong Sanga (9 tempel
tjes) zijn het DIKYANG (betekenend "Go-
denverblijf", thans verkort tot DIËNG, de
SOESOE-N-DARA (een naam die "Maag-
denborst" betekent, aan de vorm van de
berg ontleend en thans samengetrokken tot
SINDORO) de SIMBWI (is gelijk: "gat",
thans SOEMBING, de MARAPWI ("Vuur
berg", thans MERAPI, de DOEMALOENG
("wilde zwijnenberg, geheel omgedoopt tot
MERBABOE en de SAPTASRENGGA
"zevengebergte", thans MOERIA.
Vooral voor Midden-Java-ers m.i. wel inte
ressant om er nota van te kunnen nemen.
Botja Semawis
moesson
Op zoek naar de oorsprong en
geschiedenis van de krontjong.
190 pagina's (plm.)
