VOETSTAPPEN IN'N ANDERE WERELD
OVER VLEERMUIZEN EN EEN SPOOK
18
Binnen de ruime voorraad van fijnge-
nuanceerde Indische reukimpressies, is
er één, zo uitzonderlijk, dat ik de hoop
moet opgeven, die ooit weer te onder
gaan. Daartoe zou immers moeten her
rijzen, dat gelukkige samenstel van
kampoengs, pendopo, aloen-aloen, vil
la's, kantoren en sociëteiten, wel on
derhouden, fris gekalkt, blakend van
welstand - tezamen dat merkwaardige
binnenplaatsje vormend, dat Soebang
heette.
De reiziger, die de Noordhelling van
de Prahoe afzakte, dook pardoes in dit
aardse paradijs van lommerrijke lanen,
wijde grasvlakten en gladgeschoren
bamboehagen, waarachter de bouwsels
schuil gingen.
"Wat ruik ik hier toch?" - "Wacht maar.
Kom vanavond een kop thee drinken,
dan zal het je duidelijk worden."
Daar zaten wij na kantoortijd heerlijk
uit te blazen in een van de grote tuinen;
de kinderen schommelend in de éne
hoek, wij in de andere - ons uitstrek
kend in onze tuinstoelen; het hoofd in
de nek, starend naar de wolkenloze
hemel, van een blauw, dat al iets van
het nachtelijk duister vergaarde.
En dan opeens was die rust verstoord
door getjirp - een vogel? - gepiep -
nee sterker: gekrijs, zó snerpend, zó
alles doordringend, dat ieder gesprek
stokte. De stemmen verstomden en
verbijsterd blikte men omhoog.
Daar zijn ze! Hoog in de lucht. Een
wolk van opeengepakte vleermuizen
wentelde, draaide, kwam terug en joeg
dan Noordwaarts of de duivel hen op
de hielen zat.
De eerste zwerm was nauwelijks uit
het zicht, of een tweede nam zijn plaats
in, amper tijd voor een drietal rondjes
boven ons stadje, om daarna hals over
kop de achtervolging van het eerste
eskadron in te zetten.
Zo volgden ze elkaar, minstens een
dozijn wolken, steeds indrukwekkend
van afmeting en samengesteld uit een
nog indrukwekkender aantal individu
en. Was de laatste vlucht vertrokken,
was de lucht weer vrij van het angst
aanjagend gekrijs, dan viel de stilte
samen met die van nacht - dan was de
zon ondergegaan, en blonk het Zuider
kruis als vertrouwde wachter aan de
hemel.
Waar kwamen zij vandaan - waar gin
gen zij heen, dat heir van millioenen?
Het antwoord op de eerste vraag kan
ik zonder voorbehoud geven. Die op
de tweede moet een veronderstelling
blijven, zij het een zeer aannemelijke!
Kan men namelijk een vleermuis wild
rijker jachtvelden toewensen, dan het
immense areaal van sawah's ter weers
zijden van Tjipoenegara's beneden
loop? De lucht stond er stijf van de
deinende muskietenzwermen. Op ieder
uur van dag en nacht vond de vleer
muis er "zijn tafel gedekt". "Zijn bedje
gespreid", dat wist hij te liggen in het
hart van Soebang.
Hier naast het complex van werkplaat
sen, garages, magazijnen en laborato
rium staat, geisoleerd en verborgen
door bomen en bamboes een goedang,
een kolossale ruïne van vier muren
en een dak. Het glas in de grote ramen
is sinds mensenheugenis ter ziele,
maar spanten en beren blijken onver
woestbaar. Beter onderkomen voor
onze gevleugelde vrienden laat zich
niet denken. Overdag is het inwendige
overdekt met een wriemelende laag
een halfgod, roerloos als een tem
pelbeeld, zo zit hij daar in mysterieuze
schemer, en slaat met licht geneigd ge
laat en mijmerend oog zijn danseressen
gade
uit: De Serimpih's
"Kraton" door Johan Fabricius
f 3,90 incl. porto
zwartbruin leven, waar grote vleugels
of soms hele individuen uit losschieten,
om direct daarna weer op te gaan in de
krioelende zacht piepende massa.
De atmosfeer is verzadigd van vocht
en schier bedwelmend beladen met een
penetrante lucht. Geen wonder. We
waden immers in een grijze brei- kos
telijke mest, waar de administrateur
van de onderneming Soebang, best
raad mee weet. leder jaar is de oogst
minstens dertig grobaks vol - een por
tie concentraat, waar grote arealen
ipoekans (zaadbedden) van profiteren.
De goedang - een ruïne temidden van
zoveel welgeordendheid! Hoe laat zich
dit rijmen?
Ter verklaring draaien wij de klok een
eeuw terug, keren weer naar de tijd te
rug, toen de grootmogendheden van
het Gedong Gedeh (Het grote Huis) de
verre reis naar Batavia ondernamen
per koninklijke karos, getrokken door
een zesspan van schier volmaakt ge
lijke kleur en tekening, met op de bok
de Hoogste in de Lande, Pieter Hof
land in eigen persoon, geflankeerd
door tijgerwelpen "uit eigen tuin" -
toen zoonlief, Monsieur Ie Prince de
Pamanoekan 2) per eigen jacht naar
Monte Carlo stevende, het uitverkoren
reisdoel van vele grootgrondbezitters
met geldelijke zorgen om daar hun
redding te zoeken en steevast hun
ondergang te vinden.
Een dergelijke staat konden deze he
ren zich veroorloven, niet dankzij de
nauwelijks bekende kina, hevea, sisal
of cassave. Nee, naast de tjoekee padi
3) vormde koffie hun bron van inkom
sten. Steunde de stenen Hofland niet
op baaltjes Arabica? 4). De ontwerper
van Soebang's standbeeld had kenne
lijk begrip voor materiële zaken!
Edoch, de koffie-blad-vol-schimmel
kwam en vaagde van héél Java plus
Verre Oost de Arabica weg, met uit
zondering van enkele "eilandjes" op
Idjen en Yang.
De Assamthee nam haar plaats in en
alles wat aan koffie herinnerde, ver
dween. Waarom bleef die onooglijke
loods midden in Soebang staan?
"Stil, zeg het zachtjes! Aja djoerig,
gan! 5)
"U weet toch, dat hier een ronggeng 6)
is omgekomen. Werd zij vermoord? Sst!
Haar ziel vindt geen rust en waart in
en om de goedang rond. Wee degeen,
die haar verstoort. Hem wacht onheil."
De telefoon rinkelt. Of ik maar naar
het Head Office wil komen. Mijn baas
wacht. "You see, the godown 7) moet
weg. Wij hebben de grond nodig. En
dan die stank! Awful! Wil je ervoor
zorgen, dat de vleermuizen verdwij
nen".
Planmatig wordt de massamoord voor
bereid en uitgevoerd. De American
Cyanamid levert enkele vaatjes venijn;
de benkei construeert een apparaat
om het giftige gas in de goedang te
blazen.
Op de fatale dag dicht men nauwgezet
gaten en ramen. De poorten, die steeds
zo gastvrij open stonden, vallen dicht.
