De film "De Stille Kracht"
KIMM Indische spekkoek
POEKOEL TEROES POT
op Pasar Malam A'dam stand 103
Stort 12,op giro 158225 en
U ontvangt een spekkoek van ca.
500 gram, in speciale verpakking,
franco thuis.
"KIMM", Joh. Verhulststraat 98,
Amsterdam-Z. Tel. 020-72 84 61
De TV-film "De Stille Kracht", waar
door de pers kennelijk toch wel
nieuwsgierig naar is uitgekeken, is
after all toch onzeker en weifelend be
sproken. Men wist kennelijk niet of
men de roman aansprakelijk moest
stellen, de bewerking door Walter van
der Kamp, de min of meer onwennige
weergave door de artisten of de fil
mische kwaliteiten. Het werden dus
over de hele linie brokkelige commen
taartjes met een onzeker pluimpje hier
en rissen lege gemeenplaatsen daar.
Wat uiteraard iedereen was opgevallen
dat waren de "Indische accenten",
"want", zegt Nico Scheepmaker in de
Haagse Courant en daar heeft hij ge
lijk in, "blauw-praten werkt bijzonder
aanstekelijk op Nederlanders". In feite
is het zo dat dit van Indischgasten de
enige bijzonderheid is, die iedereen
opvalt en 99 van de 100 prikkelt tot
spotten. Zo in de geest van Rijk de
Gooyer-lolligdoenerij met "Tovellijst",
ja? Toch twijfelen wij er geen seconde
aan of Scheepmaker's voorspelling is
intussen bewaarheid: "op menig kan
toor en menige fabriek zou het "Soe-
dah" en "Te erg toch" niet van de
lucht zijn."
Tja, wat kan je anders doen als je van
het leven in Indië (goed of fout) toch
geen lor begrijpt? Behalve dat het na
tuurlijk fout was omdat het immers
koloniaal was. En wat dat was, weet
natuurlijk iedere suffert op elk kantoor
en in elke fabriek van haver tot gort!
Tot excellentie v.d. Stoel toe!
Verder heeft dus het uitwijden over
de al dan niet bestaande verdiensten
van "De Stille Kracht" weinig zin. Je
lijmt tóch maar allerlei banaliteiten aan
mekaar, zoals Van Bueren in de Volks
krant tot tweemaal toe praat over de
zuivere sarongplooien zoals ze door
de intussen (vermoedelijk tegen wil en
dank) tot expert in Javaanse cultuur
gebombardeerde Indra Kamadjojo wa
ren gegarandeerd. Even quasi geleerd
als het praten over de belangrijkheid
van het strikje in het lint van een
Volendammer muts
Laat ons wel wezen: de dag na de TV-
uitzending stond bij ons de telefoon
niet stil, o.a. óók over de Indische
accenten, maar dan op een veel des
kundiger manier: residentskinderen
spreken niet zó krom; dochter en zoon
spreken niet verschillende accenten;
al dat krompraten was totaal onsamen
hangend maakwerk, zoals je niet hoort
in Banjoewangi. Dit was heel typerend
voor alle critieken: ze kwamen kenne
lijk van mensen die op een bepaald
terrein levende persoonlijke ervaring
hadden. Een resident doet niet zus;
een Javaan doet nooit zo, enz. enz. Al
die telefoontjes vormden samen eigen
lijk één bonte staalkaart van wat wij
elders in dit nummer het stempel van
"Kilroy was here" noemden: klets niet
over stijl en over wie er fout was en
waarom (Couperus of v.d. Kamp), maar
ik was daar zélf en constateer dat er
gelogen werd. Basta!
Niemand mag overigens over die ac
centen veroordeeld worden. Ik ken op
mijn woord alleen maar één Neder
landse journalist die hier wérkelijk be
grip van heeft, en dat is Dick Hillenius,
maar die heeft de accenten ook be
naderd van de werkelijk enige en
authentieke hoek: die van de heriedi-
teitswetten en de dwang van de genen.
De rest raaskalt maar wat. Maar je
doet het tóch voor Jan met de pet, die
op alles applaudiseert, dus een open
doekie zit er altijd wel bij.
Wat in deze hele materie overigens in
alle opzichten uitermate lachwekkend
is, is de goedkope bereidheid om
(zonder enig begrip en systeem) over
Indische accenten te praten, die ieder
een "in elk kantoor en elke fabriek"
kent, terwijl de hele Hollandse tele
visie aangestampt vol van de ergste en
vaak ordinairste accenten zit (om van
de over-geaccentueerde schutting
woorden maar te zwijgen) die niemand
hoort, of ze nou worden uitgekraamd
door leden van de Raad van State,
fractievoorzitters en ontelbare letter
kundigen en andere culturelen! Her
haal: dat ziet en hoort niemand als
accent, maar o wee als de Indischman
ook maar éven uit de Hollandse toon
tjes en teentjes valt, dan wordt dat met
een brede grijns en stomme spotlust
breed uitgemeten. Daar lust élke jour
nalist emmers vol pap van. H'm! Cul
tuur!
Jammer is natuurlijk dat die arme Cou
perus in deze persverslagen en enorm
veel andere critieken letterlijk is ge-
batjokt en gevierendeeld in hier een
plukkie dat men snapt en dan daar
weer een plukkie, maar zonder enige
samenhang of levend observeringspa-
troon. Ja, ook Albert Vogel met zijn
"De Man met de Orchidee" maakte
alleen maar een tjaptjay van brokjes
opinies van anderen, overgoten met
het sausje van de nostalgie en een
bijsmaakje van perversie. Terwijl on
danks het illustere Boekenbal niemand
in de gaten heeft dat het denkpatroon
van Louis Couperus een waarde is, die
zich in de afgelopen decennia ont
wikkeld heeft en het werkelijke leven
in Nederland benaderd heeft tot een
actuële realiteit die mede tekenend is
voor de hele beschaving. Anders ge
zegd: Couperus was zijn tijd (rond de
eeuwwisseling) driekwart eeuw voor
uit! En pas nu begint die maatschappij
"to catch up with" Couperus' levens
stijl.
Ondanks veel teleurstelling en in ette
lijke gevallen gerechtvaardigde onver
zoenlijke critiek op de film wil de
Indische TV-kijker niet verwerpen en
veroordelen, maar is dankbaar voor
een stukje soms geheel onbewust be
naderde sfeer, al was het alleen om de
"traagheid en loomheid" en de "stil
heid", welke twee waarden gewoon
weldadig en écht aandoen in deze
moderne tijd nu alle, herhaal ALLE,
films lawaaierig en twistziek zijn tot je
het twee etages lager of hoger horen
móet. Geef ons de bedaardheid, stilte
en "actieloosheid" van De Stille Kracht
maar, want ongeweten heeft men hier
een essentie van het Oosterse Leven
vastgelegd.
Hiermee heeft Walter van der Kamp
getoond van oprechte goeden wille
geweest te zijn om Couperus en zijn
Indische tijd te begrijpen, wat niet van
de pers-recensenten gezegd kan wor
den.
T.R.
Hieronder laten wij, onder hartelijke dank
zegging aan alle schenkers, de verant
woording volgen van de giften die zijn
binnengekomen voor het reservefonds voor
Tong Tong over Maart 1974.
A.A. 25,A. Burg 10,F. Boeckholtz
10,W. Boverhof 10,A. M. Bouwer-
Vons 10,J. de Beer 3,L. C. Biegel
4,P. B. Buis Sommer 15,A. W. Bor
25,P. v. Benthem 14,H. v. Brink-Eweg
24,K.S. v. Daim 7,50; Mej. J. L. Droop
25,A. E. v. Dongen 14,G.M.R. Dunn-
wald 5,N. Douwes 14,K.S. v. Dalm-
v. Loon 7,50; Mej. S. Elink Schuurman 6,50;
Mw B. v.d. Ende-v.Huffel 11,L.C.F. de
Graaff 25,Mw A.J.H. Groenewegen 4,05;
H. J. de Groot 10,Mw R. Grooss 166,78;
P. v.d. Horst 4,75; Mej. F. E. Herrebrugh
10,W. A. Hesselink 25,E. Intveld
50,W. Intveld 300,J. C. Juncker 8,
J.W.L. Kleevens 10,50; W. Koning 5,J.B.
Loveriks 10,Mw N. Lugten 14,Mw J.
B. Leunissen 14,L.J. 12,A. Mariouw
10,M.C.M. v. Maarschalkerwaart 20,10;
Mw B. M. Naberman 7,50; N.N. 2.75; N.N.
10,—; N.N. 6,—; L.F. Ost 10,—; E. G. Ouds
hoorn 14,Mw J. Oostwald-Stada 10,
Mej. A. H. Overdijkink 10,E.M.O. v.
Pohlreich 10,R. Pitters 4,50; Mw M. W.
Roobol-Popp 10,F. Sausele 20,Ch.
Simon 14,S. Snel 12,50; E. H. Same-
thini 15,M. Sirag-Nobel 10,M. Sie-
bers 100,Ch. W. Vieane 5,—; A. v. Velt-
hoven 10,Mw W. P. v. Vliet-Holland
25,W. J. Veerman 4,Mej. L. Vogler
100,Mw H. A. Wessels-Bol 10,S. v.
West 15,Mw N. H. Wichers-Bleckman
10,—; Mej. M. Webb 25,—; Ir. J. v. Zijll de
Jong 56,
Binnengekomen in Maart 1465,93
9
