Die andere
Tong Tong
BIJ DE VOORPLAAT
Uw brieven
2
Toen ik in 1972 met Tjalie in Indonesië
was, maakten we natuurlijk ook een
herinneringstocht naar Kediri waar we
in 1948 werkzaam waren voor de Re-
gerings Voorlichtingsdienst,
Geen spoor van de herinnering aan
angst of levensgevaar waar iedereen,
van welke partij ook, toch wel aan
blootgesteld was. Alleen een blijde
herkenning van alles wat voor ons in
Indonesië altijd een stukje van ons
leven (of onze dood zoals U dat wilt)
is geweest.
Weet je nog dat we hier gesniped zijn?
Weet je nog dat we hier altijd nasi
rawon kwamen eten, de lekkerste van
heel Kediri (een warong vlak bij de
grote Brantasbrug, staat er nog)? Weet
je dat hier een tankval was zo groot
dat je geloofde dat ze van plan waren
een zwembassin te graven maar van
gedachten waren veranderd? Weet je
nog dat onze kokki in de mess iedere
dag sajoer van water, en laboe sijem
maakte met tjeplok in olie gebakken?
En dat we ons desondanks ongans
aten? Weet je ook nog hoe trots we
waren bij de opening van onze eerste
openbare bibliotheek aan Doho en dat
je iedere dag de duurdere boeken na
telde. Na een maand was er nog niets
weg van de boeken, maar wel alle
tafelkleedjes.
Lief Kediri met zijn heerlijke passer,
die toen stalletje voor stalletje open-
bloeide naarmate het leven veiliger
werd. Met de knalgele tahoe Kediri en
de romig-witte plakken brm waarvan ik
zoveel kon eten dat Tjalie er gewoon
niet meer naar wilde kijken, zo be
roerd werd hij ervan.
Alles was er weer. De wegen nu ge
asfalteerd, de kampongs en dessa's
vredig soezend in de hitte en een dikke
laag stof, want we waren er in de
droogste maand van het jaar. We lie
pen op blote voeten de prachtige
Klenteng binnen en staken een wie-
rook-stokje bij het altaar.
Dan, op de weg terug naar Surabaya
via Modjokerto ontdek ik ineens dat
om de zoveel kilometer, bij elk kam
pongcomplex een gardoehuisje met
tong-tong staat. Witgekalkt huisje, keu
rig, met een grote ruwhouten tong
tong, de pentongan netjes opgehangen.
Daar spelen kinderen, elders zitten een
paar verkopers in de schaduw van het
afdak. De muren zitten natuurlijk vol-
geklad met areng-tekeningen, woorden.
Ik zie het in een flits door het auto
raampje.
De tong-tong bestaat nog steeds, on
danks radio, luidsprekers en kranten.
Praktisch, direct, spontaan, het waar
schuwende geluid. In Bali zag ik een
prachtige bewerkte tong-tong in een
boom hangen. 3 Meter boven de grond
wel te verstaan! De waarschuwer
moest er dus voor klimmen, dus wel
bezield zijn van ernstige bedoelingen.
Dus geen ruitje-Brandalarm-indrukken-
voor-de-gein en dan wegwezen, maar
doelbewust de boom in. Ik weet niet,
misschien hing dat aparaat er om sym
bolische redenen, maar de tong-tong
in Indonesië is nog steeds in gebruik.
Rogier fotografeerde bij een politie
post in Tjiawi de tong-tong die U op de
voorplaat ziet. Neen, U ziet het goed,
een lege zuurstofcylinder, de hemel
weet waar vandaan gehaald, opge
heveld en met het volste vertrouwen
voor houdbaarheid met een stukje ka
bel bevestigd aan een balk. Klaar,
functioneel, zo'n cylinder geeft wel
niet het vertrouwde houten geluid,
maar hij is een tong-tong of op z'n
minst een Teng-Teng!
Het leven gaat gewoon door en de dag
vult zich met de dingen die bij dat
leven behoren. Je volbrengt die dag
net zoals je vroeger het bord haver-
mouth leegat omdat Ma met stemver
heffing zei: "En je eet het óp hoor!"
Zo heb ik die eerste dagen na Tjalie's
weggaan mijn werk als een dagelijkse
portie "havermouth" verstouwd en ge
merkt dat ik bij de laatste hap een
soort blijde vermoeidheid kon ervaren.
De echte ontspanning is echter altijd
's avonds gekomen, als ik, met de hon
derden brieven die dagelijks binnen
stroomden, me kon terugtrekken.
Ik wil dat U weet hoe ongelooflijk uw
brieven, uw woorden me opgebeurd
en getroost hebben. Lange brieven,
kleine volbeschreven kaartjes, 4, 5
woorden soms, maar allemaal als koel
water op een gloeiende brandwond. U
heeft mijn verdriet gedeeld zoals kin
deren uit een gezin het verlies delen
van een gestorven vader of moeder.
U heeft met uw brieven meer gedaan
dan troosten alleen, want in uw ge
negenheid, bewondering voor Tjalie lag
ook het verlangen besloten mij te be
trekken in uw vertrouwen in Tong-Tong.
U heeft mijn hand gedrukt, mijn tranen
gedroogd en mij door die eerste af
schuwelijke, holle dagen heengehol-
pen.
U allen zou ik persoonlijk willen be
antwoorden, spreken, bedanken en ik
ben stellig van plan in de komende tijd
We kozen deze foto uit voor de voor
plaat, opeens getroffen door de trieste
overeenkomst met onze Tong-Tong. Ik
weet dat U Tjalie's tekst hier zult mis
sen en bij elke voorplaat in de toe
komst. Maar de voorplaat zal er ZIJN
en onze Tong-Tong zal er zijn met de
24 pagina's, waarvan toch altijd het
grootste deel geschreven zal zijn door
U.
Want het is en blijft Uw Tong-Tong,
Uw blad, ook al lijkt het in deze eerste
droeve tijd maar een kille metalen
cylinder. Hij functioneert, de wereld
door, overal waar mensen zijn als U
en ik.
En ik hoop dat er in de ogenblikken
dat U onze Tong Tong openslaat, U
zich even zorgeloos kunt ontspannen
als de kinderen op deze foto.
Ook al is gardoewachter Tjalie er niet
meer, er zullen anderen zijn die de
tong-tong zullen laten klinken. Als
waarschuwing, als een blijde konde,
of als een simpele mededeling dat we
geleefd hebben en BESTAAN. Wie zou
het anders doen?
L.D.
uw brieven te herlezen en me opnieuw
moed te laten inspreken als het me te
zwaar wordt. We ontmoeten elkaar
nog wel, op papier of persoonlijk.
U heeft Tjalie zo hartroerend bedankt
met deze brieven aan mij en mij ge
troost zoals hij het gedaan zou hebben.
Dit moet U weten.
LILIAN
ONAFH. IND. TIJDSCHR. 18e JAARG. No. 21
Opgericht en geleid door Tjalie Robinson 1911-1974
Pr. Mauritsl. 36, Den Haag - Telegramadres: Tong
Tong Den Haag - Tel. 070 - 54.55.00/54.55.01 - Post
giro 6685 of A.B.N. Den Haag Rek. No. 51.56.15.730.
Uitgave: Publ. en Handel Mij Tong Tong B.V.
Directie: L. Ducelle
Administratie: Th. M. A. Scheulderman
Redactie: J. H. Ritman, Ch. 1. A. Manders, G. H.
Bartman.
Verschijnt de 1ste en de 15e van iedere maand
Prijs per nummer f 1,75. Abt. Nederl. (en E.E.G.-
landen behalve Engeland) kwart, f 9.half).
f 18,jaar f 36,Abt. Europa: jaar f 39,—.
Buiten Europa: jaar f 44,(zeepost)
Abt. (per jaar en per luchtpost): Australië en
Nw. Zeeland f 80,Indonesië f 65,Z.-Afrika
er, Z.-Amerika f 65; Canada en Ver. Staten
f 55,Maleisië, Singapore en India f 65,
Suriname en Antillen f 55,
ZOEKT OP BASIS VAN DE NUTTIGE ERVARIN
GEN IN DE GORDEL VAN SMARAGD NIEUWE
INTERESSEN IN NEDERLAND TE WEKKEN VOOR
DE TROPENGORDEL.
ALLE ABONNEMENTSGELDEN ZIJN BIJ
VOORUITBETALING VERSCHULDIGD.
ADVERTENTIES KUNNEN ZONDER OPGAAF VAN
REDENEN GEWEIGERD WORDEN.
