BOEKBESPREKING
INDISCHE VERHALEN
VOOR HOLLAND
behoeve waarvan belangrijke bedra
gen moesten worden geïnvesteerd. Om
drossen te voorkomen werd een z.g.
Poenale Sanctie ingevoerd, die enkele
jaren vóór het uitbreken van wereld
oorlog II werd afgeschaft. Men zal zich
herinneren, dat hierover heel wat te
doen is geweest.
Al werd om opportunistische redenen
wel eens het tegendeel beweerd, toch
moet erkend worden, dat de cultuur
maatschappijen zoveel mogelijk in het
werk stelden, om het de koeliebevol
king naar de zin te maken. Er werd
niet alleen voor verstrooiing gezorgd,
maar ook werd grote aandacht gewijd
aan haar gezondheid. In dit verband
noemen wij alleen het feit, dat onder
bezielende leiding van prof. W. A. P.
Schüffner in Medan het eerste Patho
logisch Anatomisch Laboratorium van
het Hospitaal van de Deli-Maatschap-
pij tot stand kwam, dat in korte tijd
internationale bekendheid verwierf in
wetenschappelijke kringen. Van het
geen daar ter bestrijding van allerlei
tropische ziekten is ontdekt en ver
richt, profiteerde in de eerste plaats
de inheemse bevolking.
Om echter dichter bij huis te blijven
dienen we nog met ere de heer P. W.
Janssen te noemen, omstreeks de
eeuwwisseling directeur van de Deli-
Mij, in Amsterdam. In de periode, waar
in de Nederlandse arbeidende bevol
king terecht naar betere sociale voor
waarden en levensomstandigheden
snakte was de heer Janssen een pio
nier op cultuurgebied, dat niets met
de teelt van Deli-tabak uitstaande had.
Hoewel de Deli-tabak hem de middelen
verschafte om werkzaam te zijn in het
belang van de minderbedeelden.
Immers, de heer Janssen behoorde in
1896 tot de oprichters van de N.V.
Bouwonderneming Jordaan, welke er
toe leidde dat omstreeks 1913 een
aanvang kon worden gemaakt met de
afbraak van krotten en het onbewoon
baar verklaren van kelderwoningen.
Dientengevolge begon tussen 1913 en
1925 de oude Jordaan te verdwijnen.
In het twee jaar geleden verschenen
gedenkschrift van de stichting "Ons
Huis" te Amsterdam kan men o.a. le
zen, dat ook de heer P. W. Janssen tot
de oprichters heeft behoord en zich
bereid had verklaard het nodige kapi
taal te verschaffen. Men ziet, dat om
streeks de eeuwwisseling wel eens
"kapitalisten" verweten werd niets o-
ver te hebben voor de verbetering van
de misstanden onder de arbeiders
klasse, dit verwijt geldt allerminst de
oud-Deliaan Janssen, die - bescheiden
op de achtergrond blijvend - een stu
wende kracht was op sociaal gebied.
Ter staving van deze opmerking mo
gen wij citeren, hetgeen de oud-pre
dikant J. A. Tours in het "Algemeen
Handelsblad" schreef in 1903 bij het
overlijden van de heer Janssen, na
melijk:
"Wat de overledene gedaan
heeft als Directeur der Deli-
Maatschappij; welk een invloed
Machmoed Perkasa Alam, sultan van Deli die
Nienhuys steunde bij zijn pioniersarbeid.
hij als zodanig op de tabakshan-
del heeft geoefend; wat hij in
Friesland in het belang der land-
ontginning, ten voordele van de
kleine boerenstand tot stand
Als ik zo 18 jaargangen Tong-Tong
doorblader, overspoelt me een gevoel
van trots, echt waar: wat is er veel en
goed geschreven. Over honderden za
ken, door honderden mensen. Gewone
mensen wel te verstaan, geen literaire
buitenbeentjes, geen knappe journalis
ten, maar zomaar "schrijvers" uit de
tropen. "Wat doet U man?" "O, hij is
schrijver!" Blijkt hij schrijver eerste
klas bij de Landraad. En die schrijver
eersteklas wordt later werkelijk Schrij
ver in Tong-Tong en hij vertelt over
zijn leven zoals niemand anders dat
kan. Omdat hij immers ZIJN leven en
ZIJN land is geweest?
Deze gedachten kwamen bij me op
toen ik Margaretha Fergusons "Hol
lands-Indische verhalen" (nieuw, uitg.
Leopold) doorlas.
Wat is nu eigenlijk haar Indië geweest,
haar leven? Een reeks tot waargebeurd
promoveerde kwade dromen, die mij,
als echte Indische, geen spoor van
herkenning met mijn leven daar ver
tonen. Wat vreselijk om zo te hebben
moeten leven! Neem het "Paradise
Lost". 10-jarige Rina komt bij vriendin
Maartje op bezoek en de kamer die
zij betreedt wordt beschreven als een
"geurend hol vol verrukkingen". Wat
is geurig? Sambel goreng oedang,
akar wangi, melati? En wat zijn de
verrukkingen voor een 10 jarig kind?
De verrukkingen van het Paradijs raakt
ze in ieder geval kwijt als blijkt dat de
heeft gebracht; wat hij ter prac-
tische oplossing van het moeilij
ke woningvraagstuk voor de ar
beidende stand heeft verricht;
wat hij ter behartiging van het
vrijzinnig godsdienstig leven van
ons volk, met medewerking van
de Protestantenbond, heeft vol
voerd, wat hij gedaan heeft om
allerlei instellingen van openbaar
nut op krachtige wijze te steunen
- we denken aan kerken en pas
torieën, ziekenhuizen en sana
toria, die geheel of ten dele aan
zijn mildheid hun ontstaan te
danken hebben - dit alles, om
het voornaamste slechts te noe
men, zal bij een beschrijving van
het thans geëindigde leven een
afzonderlijke vermelding verdie
nen".
De heer P. W. Janssen, die de leeftijd
van 82 jaar bereikte, was tot dit alles
in staat dank zij de Deli-tabak, waarvan
de eerste partij nu 100 jaar geleden
in ons land aan de markt kwam!
Jacq Vréke t
(Hollandse) vader van Maartje zeer
onvaderlijke gevoelens heeft ten aan
zien van haar prille onschuld.
Wat een afschuwelijk land, wat een
vreemde mensen bewoonden Indië.
Een land vol kleffe situaties, waarin
een glas stroop met glibbertjes (waar
om wordt er nooit gesproken van se-
lassi, agar-agar of kolang kaling?) en
een gajoeng water verkoeling brengen,
maar verder gaat alles en iedereen
gebukt onder geestelijke frustraties.
Eén groot drama waar de platvloers
heid van bierdrinkende Hollanders on
vermijdelijk de flutterigheid van In
dische vrouwtjes aantrekt.
Vrouwen, d.w.z. vrouwen die de pen
vlot hanteren, zijn altijd zeer gefasci
neerd door deze abnormale, afschu
welijke tijd. Het is pijnlijk het te moe
ten bekennen, maar ik begin zo lang
zamerhand een weerzin te ontwikkelen
tegen die kampverhalen. De ziekelijke
zucht tot het WILLEN herinneren van
alles wat kwalijk en dus mensonterend
was, met een overduidelijke toon van
"guttegut dat het mij nou juist moest
overkomen!" maakt dat ik eerder ont
stemd dan ontroerd raak bij het lezen
van alles wat toch wel echt gebeurd is.
Margaretha Ferguson heeft werkelijk
getracht "echt" te schrijven, maar ze
slaagt nergens ook maar echte span
ning of echte bewogenheid te brengen.
Het is allemaal zulke oude boterkoek,
terwijl je gewoon snakt naar de knap
perigheid van een verse kwee sem-
prong.
"Hollands-Indische verhalen" heet de
bundel, voor mij zijn het Indische
verhalen voor Holland.
Lilian Ducelle
19
