BOEKBESPREKING
moesson
ücrip socroohardjo
18
VAN DE ANDERE KANT BEKEKEN
Onlangs is bij Martinus Nijhoff in Den
Haag een klein boekje verschenen
onder de titel "Herinneringen van een
vrijheidsstrijdster". Schrijfster is Ros-
witha Djajadiningrat, dochter van de
bekende politicus en regent van Bata
via in de nederlandse tijd: een indone-
sische aristocrate dus, wier vorming en
levenshouding grotendeels bepaald
was door de in haar kring als regel
bezochte nederlandse scholen. Het ge
schrift, een dagboek behelzende haar
ervaringen als verpleegster in het re
publikeinse kamp gedurende een perio
de van vier maanden in 1947 is dan
ook in het Nederlands geschreven.
Met het dagboek van Margono vormt
het een document humain waarin de
zaken nu eens van republikeinse kant
worden bekeken. Opnieuw komt de
onbevangen lezer tot de conclusie dat
aan beide zijden mensen vochten, wie
niets menselijks vreemd was.
Mensen, met hoge idealen bezield of
levend volgens de laagste instincten,
met alle schakeringen daartussen.
Hoogst ophelderend zijn haar reacties,
wanneer zij ontdekt dat niet alleen de
gehate Blanda's zich aan wreedheden
te buiten gaan, maar dat aan republi
keinse zijde precies hetzelfde gebeurt.
"Oh, hoe kunnen ze zo wreed en hard
zijn. Moet ik dan nu nog met die haat
in mijn hart lopen voor die Hollanders?
Nu nog, nu ik weet dat onze jongens
hetzelfde doen?" schrijft Roswitha na
dat zij de stoffelijke resten heeft ge
zien van nederlandse soldaten gruwe
lijk verminkt door de TNI. De begrips
vernauwing die optreedt in dergelijke
conflictsituaties, waarin de behoefte
onontkoombaar is om de eigen partij
te zien als edelmoedige strijders voor
recht en vrijheid en de tegenpartij als
een stelletje schurken wordt hier over
tuigend onthuld.
Roswitha ontdekt ook nog andere din
gen: de revolutie is niet alleen een
politieke zaak maar ook een sociale:
zij wordt door een belangrijk deel van
haar omgeving gewantrouwd, omdat zij
aristocratisch bloed in de aderen heeft
en met een grotere vrijmoedigheid dan
de indonesische meisjes, die haar col
lega's zijn, haar mannelijk gezelschap
kiest. Wantrouwen en afgunst gaan
tenslotte zo ver dat de republikeinse
militaire politie haar een langdurig ver
hoor afneemt op het vermoeden, dat
zij een nederlandse spionne isOp
de laatste dag van haar verpleegsters
loopbaan zal zij dan ook schrijven:
"Veel heb ik hier geleerd".
Het frisse en in vele opzichten onthul
lende boekje is door mr. Moh. Roem
van een Ten geleide voorzien en door
onze gewezen ambassadeur te Jakarta
mr. H. Scheltema van een voorwoord.
Hij schrijft o.a.: "Terwijl de schrijfster
een extra en hoogst persoonlijk dimen
sie toevoegt aan de geschiedschrijving
over die periode van strijd en geweld
getuigt zij tevens van de eigenaardige
gebondenheid die beide volken ook in
de moeilijkste tijden hebben gekend".
Zo is het. Dit boekje, evenals de citaten
uit Margono's dagboek, geschreven
door "de andere kant" kan alleen maar
bijdragen tot het besef, dat de hoog
oplaaiende beschuldigingen en verwij
ten van beide zijden eigenlijk lood om
oud ijzer waren. Aan beide zijden zijn
diepe wonden geslagen. Gelukkig dat
die nu geheeld zijn of althans minder
pijnlijk geworden, zodat deze en der
gelijke publicaties zonder heftige emo
tionele stoornissen kunnen worden ge
lezen. Tot beter begrip!
JHR.
Roswitha's boekje is verkrijgbaar bij
de boekhandel Tong Tong. Prijs 4,75
plus 1,50 porto.
ALI EN NINO
Bij de uitgeverij De Harmonie in Am
sterdam is verschenen de nederlandse
vertaling van "Ali en Nino". Kurban
Said, pseudoniem van Essad Bey, is de
schrijver. Hij is als Jood geboren in
Bakoe en overgegaan naar de Islam.
Het is, meen ik, niet de eerste neder
landse vertaling van dit boek: ik her
inner mij het voor de oorlog al te
hebben gelezen en dat zal dan wel in
een nederlandse uitgave zijn geweest,
maar dat weet ik niet zeker meer. Hoe
dit zij, deze vertaling uit het Engels
van Elsie Hoog brengt een van de
fijnste boeken die ik in geruime tijd
gelezen heb nu opnieuw onder de aan
dacht. Het verscheen in 1937 voor het
eerst en wel in het Duits, zoals blijkt
uit een korte biografie van Jenia Cra-
man. Deze roman heeft dus wel een
grote omweg gemaakt om het neder-
lands publiek te bereiken. Maar, om
weg of niet, deze vertederende liefdes
geschiedenis van twee uit totaal ver
schillende levenssferen stammende
mensen met als knooppunt de stad
Bakoe aan de Kaspische zee en de
omstandigheid dat zij elkaar al op de
schoolbanken ontmoeten is van een
ongewone bekoring. Ali, Islamiet en
afstammeling van een eeuwenoud Per
zisch geslacht, staat met het gelaat
gewend naar Azië. Nino, het Geor
gische prinsesje Christin, en tot in haar
diepste wezen Europees. Nochtans vol
trekt zich het wonder: deze twee men
sen vormen een ontroerend-innige
band, die slechts door de dood wordt
verbroken.
In het tweede deel van het boek kan
men geschiedenis leren zonder ge
schiedenisboekje: het conflict dat het
eind betekent van Azerbeidzjan als
zelfstandige islamitische staat speelt
zich nu af via de reacties, de gevoe
lens en de beweegredenen van leven
de mensen en niet volgens papieren
data. Het einde van Ali, de ik-figuur uit
deze roman, voltrekt zich met de wet
matigheid van een Griekse tragedie:
er is geen andere uitkomst mogelijk
wanneer de Russen Bakoe bestormen.
Maar het boeiendst blijft voor mij de
zeer subtiel beschreven ontwikkeling
van de liefde tussen een jongen en een
meisje en later van een man en een
vrouw, ondanks schijnbaar niet te over
winnen verschillen in achtergrond en
mentaliteit. Een ons, indische mensen
niet onbekende situatie.
Als gezegd: een fijn boek. Warm aan
bevolen.
JHR.
Ali en Nino kost f 14,90 plus porto bij
de Boekhandel Tong Tong.
"OERIP SOEMOHARDJO"
door Rohmah Soemohardjo-
Soebroto
Verkrijgbaar bij Boekhandel Tong
Tong, uitgave Moesson-reeks.
Prijs nu slechts f 5,
Een boek, waarvan J.H.R. in Tong
Tong zegt:
"het geeft een^ boeiend beeld
van het leven van een Javaanse
familie, sterk georienteerd op
Nederland, maar nochtans Indo
nesisch
