LEVEN IN BRUNAI (Noord Kalimanten)
(slot)
Wie de taal kent, vangt nog wel eens een visje
Er zijn ontzettend veel Chinezen, vooral in gedai's (toko's) en handel. Ook de
gedai-kopi's. Daar vind je een enkele Indiër. Er is er eentje hier die ook een
"gedai-makan" heeft en al pratende bleek dat hij vroeger 23 jaar in Jakarta
heeft gezeten in restaurant Malabar (was eigenaar en heeft de zaak verkocht
in '50) waar we ook wel vaak aten. Het stond aan Molenvliet, het laatste winkeltje
van Hotel des Galerie aan het Harmonieplein!
Daar ik altijd Maleis spreek ben ik hier ook wel bekend. Zo ga ik elke ochtend,
weer of geen weer de hond aan het strand uitlaten, dat slechts 'n paar honderd
meter van ons huis is. Daar praat ik wel eens met de mensen die vis vangen.
Hetzij collectief met zo'n 16 man en een
groot sleepnet in 'n prauw (de vangst
wordt op de pasar verkocht en de op
brengst verdeeld) hetzij individueel;
met z'n tweetjes, een net tussen hen in,
en dan wat vis proberen te verschalken.
Is er goede vangst, dan biedt men mij
altijd wat aan, omdat ze het (blijkbaar)
zo leuk vinden als je tegen hun praat
in hun taal. Het is meestal de grotere
soort teri zeg maar (hier paso ge
naamd) en een plastic zakje vol geeft
ons altijd een fijn maaltje: asam/garam
en dan droog bakken! Na het "winter
seizoen van de zee", d.i. van nov. t/m
febr. (dan is de zee ruw en hoog en
veel zoutspray, hier Landas genaamd,
in Indië vroeger Selatan genaamd), is
het de tijd voor de bubuk udang. Dit
zijn hele kleine glasgarnaaltjes die ze
gebruiken voor de trassi (hier noemt
men dat blacan). De zee is dan heel
rustig, net een meer, en na een fikse
nachtelijke regenbui en de volgende
morgen zon, zie je gewoon hele stre
pen rood van dit spul. Men komt dan
in grote getale naar het strand met
schepnetten. Dit attribuut heb ik nog
nooit ergens anders gezien. Twee krui
selings gebonden stokken met aan een
uiteinde een soort "schoen" waarmee
men over de bodem schuift. Ertussen
in een net die in een tuit eindigd, waar
in de vangst zich verzamelt. Goeni-
zakken vol schept men op en ook daar
krijg ik vaak wat van! Heerlijk voor
Foe yong hai! Op andere tijden is het
strand vaak helemaal verlaten en zie
ik geen kip. 's Middags komen ze wel
eens vissen en Vrijdags als 't gouver
nement vrij heeft. En dan te bedenken
dat je in Europa geen stukje vrij strand
hebt! Wat een weelde dan weer hier.
Weinig Europeanen zie je. Door mijn
dagelijkse strandwandelingen 's mor
gens heb ik 'n goede collectie schelpen
opgebouwd. Als iemand nog interesse
heeft, ik heb veel dubbele!
Ja, en hoe leven wij dan hier? Laten
we vooropstellen: lain dulu, lain seka-
rang. De huizen zijn niet meer zo gast
vrij open, omdat wij hier allemaal air
conditioning hebben. Verder kun je am
per in de tuin zitten vanwege de mus
kieten die je aanvallen. Spuiten helpt
niet, en verder zegt de med. dienst
"och het zijn gelukkig geen malaria
muskieten". Maar je wordt toch lekker
ge-attaqueerd! Gezwegen (soms als
het vochtig is) van de aga's hier de
kleinste soort, sandfly's genaamd! Dat
zijn helemaal krengen. De beten jeuken
veel meer dan van muskieten. Dan heb
je ook nog tijden van de groenkop
vlieg. Ook zo'n lekker diertje dat je
kan bijten of steken. Die heb je van
klein (horzel grootte) tot hommel-groot
te. Dan de delta-vlieg, de naam zegt
het al voor de vorm.
Brunei is Indonesië niet!
De huizen: Wel, je hebt echt oud-In
dische houten huizen op palen. Je hebt
bungalow-types. En je bedienden???
Oh dat is een probleem, want zoals je
ze in Indië hebt zijn ze hier lang niet!
Een kokkie BESTAAT eenvoudig niet.
(Alleen Axel v. Hoeve als Dr. heeft er
eentje kunnen uitpikken!)
Bovendien is de Maleise bevolking niet
geschikt voor huishoudelijk werk. Maar
ze zijn wel eerlijk overal op pasars,
winkels, thuis. Je laat je wagen met
boodschappen gewoon staan, niemand
die er wat uit pakt! Veel Chinese be
dienden, meestal vrouwen die werken,
of om bij te verdienen of voor eigen
levensonderhoud. Mannen werken in
de "industrie", de olie, of bij contrac
tors of gouvernement. Maleis koken
kunnen ze niet, want hier eet men dus
veel van die curry-bedoening! Hun
"nasi kuning" is eigenlijk "nasi min-
jak". Iets wat uit blik gehaald wordt
en door de rijst gedaan wordt die daar
door een beetje geel kleurt. Een enkele
turunan van Java weet wel beter, maar
die zijn op je vingers te tellen! Neen,
het eten is hier bedroevend. Meestal
denken nieuwkomers: we gaan naar
Indonesië, maar dat is absoluut NIET
het geval. Je gaat naar een tropisch
gebied, ja, maar het scheelt hemels
breed met ons vroegere Indië! Ook de
kinderen die hier schoolgaan. Wat le
ren die van het land kennen! Er is
ook trouwens niets! Wij vroeger had
den genoeg te beleven buiten school,
en al spelenderwijze leerde je zo het
een en ander van het land, van de om
geving. Maar de tegenwoordige jeugd
is daar niet in geinteresseerd. Alles
hokt samen in de club! Sporten, bios
coop, eten. Neen, men wordt geleefd,
deze generatie. Meestal hebben ze
ook geen eigen initiatief. Vervelen zich
in de vacanties als er niets wordt ge
organiseerd!
Zoals ik in het begin zei: Brunai begint
nu waarschijnlijk door de oliecrisis
eert beetje meer bekendheid te krijgen.
Maar wat men nog misschien niet zo
weet is, dat het natuurlijke gas, waarop
men hier al jaren lang kookt, gekoeld
wordt en in grote tankers verscheept
en verkocht wordt in Japan. Het schijnt
dat dit project voorlopig het grootste
is in de wereld! En omdat er dus veel
om de olie draait is er ook veiligheid
natuurlijk. Mensen die op de olie-riks
werken dragen dus helmen. Hier op het
land ook met het uitvoeren van div.
karweitjes. Nu is die helm wel zo'n
begerenswaardig artikel, dat zelfs men
sen, die het helemaal niet nodig heb
ben ermee op lopen. De mensen hier,
Zee-Dajaks, zoals men ze ook in Brunai kan ontmoeten.
8
