Pasen in het TjimahUkamp
Bij velen van de honderden, die het
hebben meegemaakt, zullen de Paas
dagen in het Japanse burger interne
ringskamp in Tjimahi in 1945 in de
herinnering zijn blijven voortleven. Dat
is dit jaar dertig jaar geleden.
Enige dagen achter elkaar gingen om
twee uur in de middag de deuren open
van een loods van hout en bilik, midden
in het kamp, om rond tweehonderd ta-
wanans binnen te laten. "Bankje mee
nemen" was aangekondigd, ledereen
had zo langzamerhand wel iets om op
te zitten, in het kamp in elkaar geknut
seld van afvalhout. Zitgelegenheid ont
brak namelijk in de loods.
Als het geklos van de kampklompen
verstomde omdat de zaal vol was en
de deuren dicht gingen, werd er op
het podium nog voor het laatst ge
stemd, aangegeven dpor de dirigent en
de solist Szymon Goldberg
Ja, de tawanans waren toegestroomd
voor een concert. Om Goldberg het
Vioolconcert van Beethoven te horen
spelen! Begeleid door de hongaarse
gebroeders Szabo en verder wat ama
teur musici uit het kamp. Sommigen
hadden, - en dat was natuurlijk een
goede gedachte geweest - hun eigen
instrument mee naar het kamp geno
men. Verder waren er in het kamp nog
wat instrumenten, waarvan niemand
wist hoe zij daar gekomen waren.
De zaal was blijkbaar voor onze mili
tairen, die er in vredestijd gelegerd
waren recreatieruimte geweest, waar
door een piano was achtergebleven
alsmede een huis-orgel, dat blijkbaar
ter opluistering van kerkdiensten was
gebruikt.
Ofschoon aan de piano hier en daar
een snaar ontbrak en bij het orgel en
kele registers het niet deden, was dit
voor de bewerkers van de partituur
geen bezwaar geweest om dankbaar
gebruik te maken van het geluid, dat
de beide instrumenten nog konden
voortbrengen. Die bewerking moet o-
verigens op zichzelf al als een huzaren
stukje op muziekgebied worden erkend.
Want wat was er verder nog om de
orkestrale begeleiding te verzorgen?
Van blazers was nauwelijks sprake. De
strijkers beperkten zich tot een alt en
twee gewone violen. En was er een
cello? Mij is dat ontschoten. Dit was
in ieder geval de wonderlijke combina
tie die "het orkest" vormde. Met zo'n
ensemble moesten de gedachten van
de componist wel een veer laten. En
alleen al deze moeilijkheid zou niet met
redelijk resultaat overkomen zijn, in
dien wij niet over de bekwame be
roepsmusici hadden beschikt. Zij waren
als buitenlanders vrijwillig het kamp in-
gegaan.omdat zij zich niet wilden scha
ren onder hun landgenoten, die als
onderdanen van "bevriende naties"
van Duitsland hun vrijheid konden be
houden. Juist zij noemden zich "vrij"
door internering te verkiezen. Zij had
den in deze situatie wel enige voor
rechten boven de zuiver vijandige bur-
f
HET KRUIS
DOET PIJN
EN HET VERBLIJDT,
HET IS STERVEN
EN TOCH HEERLIJKHEID I
P. Jüch-ArnoldS
gers. Zo beschikte Goldberg over
muziekpapier en schrijfgerei. Hij be
hoefde geen corvee te doen teneinde
zijn handen te sparen.
De instrumenten werden bewaard in
een afgesloten kamer bij de wacht.
Een tawanan was aangewezen om bij
gebruik de instrumenten uit te delen en
na de toegestane tijd weer veilig ach
ter slot te brengen.
Natuurlijk waren er onder de tiendui
zend geinterneerden meer liefhebbers
voor dit buitengewone evenement, dan
er in het zaaltje gingen.
Kampcommandant De Villeneuve had
met zijn secondanten Loa Sek Hie voor
de ruim 800 Chinese geinterneerden
en de Britse consulaire ambtenaar
Creighton die de Britse onderdanen
vertegenwoordigde van de Japanners
weten gedaan te krijgen, dat het con
cert enige malen mocht worden her
haald.
En zo weerklonk dan in die Paasweek
elke middag Goldberg's prachtig viool
spel en het wat onwerkelijke timbre
van "het orkest" in de doodstille, over
volle zaal en in de eveneens stille om
geving. De bilik wanden lieten het ge
luid natuurlijk grif door en ook buiten
luisterden velen. Typisch voor de vrij
willige discipline, die er toen in zo'n
kamp mogelijk was: zij die niet luister
den vermeden in de buurt van het
recreatie-gebouwtje te komen.
Hoe vreemd waarschijnlijk de bege
leiding van het orkest moet hebben
geklonken tegenover de solist, die ui
teraard de partituur volledig kon vol
gen, uit het hoofd overigens: ook vi
sueel zou het optreden nu eerder ri
dicuul lijken. Het zal wel een unicum
in de geschiedenis van het vioolcon
cert blijven, zoals solist en "orkest"
toen waren uitgedost.
In de herinnering is blijven hangen, dat
Goldberg nog over een werkelijk wit
hemd beschikte en blauwe shorts
droeg. Maar de medespelenden
Door hun dagelijks corveeën waren de
hemden valig verkleurd, versleten en
opgelapt met resten van anderskleu-
rige nog verder versleten kledingstuk
ken.
En de beenbedekking was tot het uiter
ste minimum gereduceerd. Lange broe
ken bestonden natuurlijk al lang niet
meer: de pijpen waren verkocht, ge
ruild tegen eten of gebrujkt voor repa
raties.
De broodmagere armen, waarmede de
viool werd vastgehouden, de stokach
tige benen, eindigend in de kampklom
pen - waarmede Goldberg eens in zijn
leven bij deze gelegenheid de maat
aangaf - het was pathetisch maar werd
natuurlijk zo niet ervaren.
Integendeel: het contrast tussen de be
grensde armoedige omgeving en
opeens een briljant gespeeld vioolcon
cert was de kern van wat in de her
innering is blijven hangen.
Deze indruk noopt ertoe er nóg weer
eens aan te denken, nu het dertig jaar
geleden is. Het vioolconcert van Beet
hoven gespeeld door een vermaard
violist onder absurde omstandigheden.
Een unicum, ja, maar voor degenen die
er bij geweest zijn, om niet te vergeten.
Kr.
Thans dirigent en solist van het Ne
derlands Kamerorkest.
DANK ZIJ DEZE GIFTEN
St. Char. Fds. Tjalie Robinson 250,
F. J. v.d. Veer, Huizen 50,C. A. de
Liser de Morsain, Den Haag, 15,
H. M. v.d. Made, Utrecht 25,H. L.
Zwartjes, Rotterdam 10,J. J. Croes
Soesterberg 10,D. I. Wirschuleit,
Geertruidenberg 10,L. G. J. Ver-
dooren, Den Haag 30,J. Ingenluyff,
Santpoort 25,W. H. Morren, Den
Haag 20,M. L. Balsem, Hengelo
50,P. G. G. J. Lubbers, Bussum
25,I. R. Bons, Amsterdam 15,
Th. A. Bons, Amsterdam 10,L. E. A.
Huguenin, Voorburg 25,O. Berg-
v.d. Veen, Voorschoten, 50,
Onbekende gulle schenker die ik langs
deze weg bedanken wil 100,
Totaal f 720,—
kon Mevr. Kwak, Loevesteinlaan 869,
Den Haag deze pakketten verzenden:
Ujung Pandang 3, f 38,Solo 3,
38,Medan 4, 64,Probolinggo
5, f 90,—; Klaten 2, f 20,—; Kendal 1,
10,Japara 3, 46,Surabaja 2,
28,Sindangiaya 5, 66,Ban
dung 4, 64,Jakarata 6, 92,
Semarang 1, 18,Menado 4,
56,Bogor 4, 64,Padang 2,
20,—.
Totaal f 714,
Er ié voor alle partijen reden voor
dankbaarheid en voldoening!
4
