Een Merkwaardige
Indische Familie (I)
Een onderzoek naar Douwes Dekkeriana in het krantendepot van de Koninklijke
Bibliotheek.
Toen afgelopen zomer Bpk. Margono Djojohadikusumo zijn belangwekkende
"Notities uit vergeelde papieren" opende met een reeks herinneringen over
Ernest F. E. Douwes Dekker was ik op zoek naar brieven die door Guido M. G.
Douwes Dekker, een jongere broer van Ernest, omstreeks 1901 zouden zijn
geschreven voor een Nederlands-Indisch dagblad. Deze brieven betroffen Guido's
reis naar Zuid-Afrika, waar hij evenals Ernest (zie Margono's artikel in Tong Tong
van 15 juni jl.) aan de zijde van de Boeren aan de Anglo-Boerenoorlog heeft
deelgenomen.
De nasporingen werden gedaan op verzoek van Dr. C. de Jong, verbonden aan
de Universiteit van Zuid-Afrika te Pretoria, met wie ik in contact was gekomen
tijdens een bezoek in 1969 aan die universiteit.
Reeds in juni 1973 had Dr. de Jong in
het maandblad NUZA (Nieuws uit Zuid-
Afrika) een artikel gepubliceerd onder
de titel "DRIE BROERS DOUWES
DEKKER ALS VRIJWILLIGERS IN DE
ANGLO-BOERENOORLOG", nader
hand door hem uitgewerkt in een uit
voeriger bijdrage onder dezelfde titel
in "Historia", XIX, 1 (1974). Mogelijk
zal het lezers van Tong Tong interes
seren hiervan kennis te nemen en met
toestemming van de schrijver laat ik
hier de aanhef volgen van dat artikel
in "Historia" aangevuld met de slot
passage uit NUZA om te diennen als
inleiding op het verslag van mijn vond
sten in een volgend artikel:
"Onder de Nederlandse vrijwilligers,
die in de Anglo-Boerenoorlog 1899-
1902 hebben gestreden aan de zijde
der Boeren, waren drie gebroeders
Douwes Dekker uit Nederlands Oost-
Indië. Hun vader heette Auguste Henri
Edouard, hun grootvader Jan Douwes
Dekker. Deze was een broer van Edu-
ard, die in de Nederlandse letterkunde
bekend is geworden onder zijn schrij
versnaam Multatuli en onder andere
de "Max Havelaar" heeft gepubliceerd.
Jan was drie en een half jaar ouder dan
Eduard. Hij is in 1816 op Ameland ge
boren, werd zeeman en scheepskapi
tein, later welgesteld tabaksplanter op
Java. Hij was getrouwd met Marie
Bousquet (1836-1910), een schrandere
vrouw, en zij kregen zeven kinderen.
Hij is in 1864 te Grissee overleden.
Zijn oudste zoon was Auguste Henri
Edouard, geboren te Amsterdam in
1850, overleden te Batavia in 1924. Hij
was muzikaal, tekende en schilderde
en publiceerde enige artikelen, waar
van een ter verdediging van Multatuli;
hij was een der beste schakers van
Nederlands Oost-lndië. Hij is in 1870
getrouwd met Louise Margaretha Neu
mann, geboren te Pekalongan in 1844
en overleden te Batavia in 1899. Zij
was een dochter van een Duitse immi
grant en van een Javaanse vrouw.
Auguste was agent van de Neder-
landsch-lndische Escomptobank te Ba
tavia en na zijn pensioenering makelaar
in effecten. Hij had de eigenaardige
gewoonte aan elk van zijn vier kin
deren1) drie voornamen te geven, waar
van de eerste en de derde dezelfde
beginletter hadden. Zij heetten in volg
orde van leeftijd:
Julius ("Jules") Alexander Johan, ge
boren te Soerabaja op 20 mei 18682),
overleden te Batavia op 7 augustus
1940 3);
Ernest Frangois Eugène, geboren te
Pasoeroean op 8 oktober 1879, over
leden te Bandoeng op 7 augustus 1950;
Guido Maximiliaan Gustaaf, geboren
te Batavia op 20 oktober 1883, over
leden te Schoorl op 9 maart 1959.
Niet alleen in Nederland, ook in Neder
lands Oost-lndië liep de geestdrift voor
de zaak der stamverwante Boeren
hoog, toen de oorlog tussen de Repu
blieken en Groot-Brittannië op 11 ok
tober 1899 uitbrak. De drie zoons van
Auguste Douwes Dekker schaarden
zich onder de vrijwilligers, die naar
Zuid-Afrika trokken om de Boeren met
de wapens bij te staan. Bijzonderheden
MOESSON
Indisch Familie Archief geeft (en
vraagt) informaties over Indische
geslachten. Kosteloos.
Vreelandsestraat 14, Den Haag,
tel. 070 - 33 57 86.
S.v.p. zelf geadresseerde, ge
frankeerde enveloppe bijsluiten!
ANAK KOMPENIE IS HERDRUKT
Weer verkrijgbaar bij Boekhandel Tong
Tong, f 9,90 f 1,30 porto.
hoe alle zoons uit dit ene gezin hiertoe
kwamen en hoe hun familie reageerde,
zijn mij niet bekend. Volgens de fa
milie-overlevering zijn zij met het laat
ste geld van hun vader naar Zuid-Afrika
gereisd. Auguste was namelijk kort
tevoren getroffen door een "Krach",
zoals men destijds een scherpe koers
daling op de effectenbeurs noemde.
Het is weinig waarschijnlijk, dat er bui
ten Zuid-Afrika een tweede gezin is
geweest, waarvan alle drie zoons als
vrijwilliger aan de zijde der Boeren
hebben gestreden.
Voorzover vrijwilligers zelf geen her
inneringen hebben gepubliceerd, zijn
wij meestal slecht over hun avonturen
in de oorlog ingelicht. Dat geldt ook
voor de drie Douwes Dekkers. Het
meeste weten wij thans van de oudste,
Jules, omdat hij in 1938 een korte op
somming van gevechten, waaraan hij
heeft deelgenomen en van de officie
ren onder wie hij heeft gediend, heeft
gezonden aan de Regering van de Unie
van Zuid-Afrika; zijn doel was het ver
krijgen van de oorlogsmedaille in 1920
ingesteld voor strijders aan de zijde
der Boeren in 1899-1902. Hij heeft deze
inderdaad ontvangen. Jules heeft zich
na de slag bij Dalmanutha - de laatste
geregelde veldslag - aangesloten bij
het verkennerskorps, opgericht door
Danie Theron en ettelijke tochten onder
Christiaan de Wet meegemaakt. Zijn
deelname aan de harde sluipoorlog
(guerilla) anderhalf jaar lang dwingt
onze bewondering af. Hij is gewond,
hersteld en in februari 1902 gevangen
genomen bij Boshoff in de Vrijstaat.
Als krijgsgevangene is hij naar
Ceylon 4) gestuurd en kort na zijn aan
komst vrijgelaten omdat de vrede was
getekend. Hij is teruggekeerd naar
Java.
De tweede broer was Ernest, de be
gaafdste en bekendste van de drie,
spoedig na de Boerenoorlog actief als
Indonesisch nationalist en linksgezind
agitator. In 1945 heeft hij de Indone
sische naam Setiabudhi aangenomen.
Ook als letterkundige en organisator
van onderwijs heeft hij zich geweerd.
Over zijn leven is veel gepubliceerd,
maar de episode van de Boerenoorlog
is weinig bekend. Hijzelf heeft ze
slechts terloops met weinig woorden
vermeld. Mogelijk vond hij deze episo
de niet roemrijk genoeg voor een anti-
koloniale strever.
Hij heeft slechts meegedeeld te heb
ben gestreden onder de generaals
Koos de la Rey en S. P. du Toit. Hij is
in 1900 gevangen genomen - waar en
16
