HET GELUK VAN HETJAGEN
Pak Ani CD
"De jacht behoort tot het zuiverste
repertoire van het menselijk geluk"
José Ortega Y Gasset.
Jachtbelevenissen op Oost-Sumatra
Wat is het, hetgeen een bepaalde mens
zo met hoofd en schouders boven zijn
mede-mensen doet uitsteken? Niet ont
wikkeling, want Pak Ani was een on
ontwikkelde visser. Niet ras of huids
kleur, want hij was een volbloed kust-
maleier. En ook niet de religie; Pak
Ani beleed geen enkele orthodoxe re
ligie.
Naar mijn mening is het een zekere
kombinatie van waardigheid, innerlijke
beschaving en zelf-beheersing, eigen
schappen die Pak Ani in hoge mate
bezat, en die zich afspiegelden in de
uitdrukking van zijn rustige bruine
ogen.
Het was op een dag, in februari 1955,
dat ik in de namiddag met mijn vrouw
een kop thee zat te drinken op de ver
anda van ons huis te H. Over de
lange, met "schalen" (afgewerkte scha
len van de harde oliepalm noten) be
strooide oprijlaan naar het huis kwam
een eenzame figuur aanfietsen. Zonder
veel belangstelling keek ik er naar.
Waarschijnlijk een of ander familielid
van de bedienden.
Op enige afstand steeg de figuur ech
ter van zijn fiets af, zette die tegen een
oliepalm en vervolgde te voet zijn weg.
Op dat ogenblik kreeg Panda, onze
hond hem in de gaten en vloog woe
dend blaffend op de man af. Maar toen
zag ik iets dat ik nog nooit eerder had
gezien; een Indonesiër die niet bang
was voor een kwade hond! De man
stapte nl. zonder ook maar enige aan
dacht aan de verblufte Panda te schen
ken, bedaard op mij af en bleef op
enkele meters afstand beleefd staan
wachten tot ik hem zou toespreken.
Het was een man van middelbare leng
te, naar schatting 40 jaar oud. Hij had
een zwarte kuitbroek aan, waar over
heen los een net zwart jasje hing.
Schuin over de schouder had hij, ban-
doliersgewijs, zijn opgerolde sarong en
op zijn hoofd droeg hij de geknoopte
hoofddoek van de echte Maleier.
Iets in de uitdrukking van zijn gezicht
en in zijn kaarsrechte houding bracht
mij er toe' op te staan en hem te ver
zoeken te gaan zitten. Wetende, dat
een man van dit soort geen belangrijke
zaken bespreekt in het bijzijn van vrou
wen, verzocht ik vervolgens mijn vrouw
zich in huis terug te trekken, hetgeen
zij deed.
Na de onvermijdelijke inleidende kon-
versatie, waarbij gewoonlijk eikaars
gezins- en familie-omstandigheden in
extenso uit de doeken worden gedaan
en die meestal een half uur in beslag
neemt, kwam hij uiteindelijk tot het
doel van zijn bezoek.
door J. G. A. la Bastide
Zijn naam was Ani, Pak Ani, voegde hij
er glimlachend aan toe en hij was vis
ser van beroep. Zijn woning stond in
de utari, aan de oever van de Sungai
Masihi. Hij haalde zijn living uit dit
riviertje en het uitgestrekte overstro
mingsgebied. Ik kende dit soort vis
sers wel, die hoofdzakelijk 's nachts
met hun wankele sampans langzaam
over het moeras bomen om bij het
licht van een carbid-lamp vis te speren
met een drietandige harpoen.
Het is een oud en uitstervend beroep.
De jongere generatie voelt er niets
meer voor op een dergelijke moeizame
manier een uiterst sober bestaan te
leiden. Zij denken er eenvoudig niet
aan zich de niet geringe vaardigheid
met de harpoen eigen te maken; gaan
veel liever naar de stad om als betja-
bestuurder (fiets-ricksja) heel wat mak
kelijker en heel wat meer geld te
verdienen. Met zijn aangename diepe
stem en de typisch brouwende r's van
de kust-Maleier vervolgde Pak Ani zijn
relaas. Hij had familie in de delta van
de grote Sungai Asahan en enkele
dagen geleden was er een rampzalig
ongeluk gebeurd. Een neef, houthakker
van beroep, was 's nachts bij het vis
sen door een reusachtige krokodil uit
zijn sampan gesleurd en gedood. Deze
krokodil was in die streek lang berucht
en gevreesd en Pak Ani's neef was
zijn zesde menselijke slachtoffer in
twee maanden tijd.
Welnu, was het niet in de gehele
streek bekend, dat de tuan een groot
jager was, die reeds drie tijgers had
gedood? En zou de tuan het niet als
een eer en een plicht beschouwen een
einde te maken aan de ware terreur
waarin het monster de ganse bevolking
van het delta-gebied gevangen hield"?
De tuan voelde er, strikt genomen, nou
niet zo erg veel voor, daar hij kort
voor zijn buitenlands verlof stond en
het daardoor druk had, maar kon (fat-
soens-halve) natuurlijk niet weigeren.
Wij spraken een nacht af in de loop
van de volgende week (Krokodillen
moeten 's nachts met de lamp worden
gejaagd). Daarna stond Pak Ani op en
verzocht mij om mijn vrouw te roepen,
om hem in de gelegenheid te stellen
haar toestemming te vragen voor zijn
vertrek (een formaliteit).
Nog lang nadat hij weg was vroeg ik
mij peinzend af, waarin toch de ge
weldige charme van de man gelegen
was. Maar eerst later drong het tot me
door. Rust. Dat was het. Er ging van
Pak Ani een bijna tastbare gemoeds
rust uit. Het straalde uit zijn merkwaar
dig jeugdige ogen, het klonk uit zijn
diepe, brouwende stem en het was
zichtbaar in de rustige gebaren van
zijn krachtige bruine handen.
Op de afgesproken dag bracht een uur
op de motorfiets mij, voorzien van een
bij mijn vriend de politie-commandant
van H. geleende Lee-Enfield, mijn jacht-
lamp en een zeer krachtige 3-staafs
flashlight op de plaats van afspraak,
een klein gehucht aan een van de zij
takken van de Soengai Asahan. Het
was half drie in de voormiddag en Pak
Ani verwelkomde mij met een glimlach.
Hij had een man bij zich, die hij voor
stelde als zijn kleinzoon. Pak Ani ver-
(lees verder volgende pagina)
(Foto: Rogier)
Een plaatje waar elke anak Betawie een eigen onderschrift zou kunnen maken. Of denken,
of fantaseren. Wie herkent het bandjir-kanaal bij Manggarai niet?
Een van de "vernauwde bloedvaten" zoals ze in Indonesie's hoofdsteden voorkomen.
Oeverhellingen volgegooid met afval, water zo drabbig-dik dat je durft wedden er overheen
te kunnen lopen. Mocht je je bedenken, dan is er nog altijd op gezette plaatsen het
pontje dat je voor een paar rupiahs naar de overkant trekt. Is er iets veranderd?
8
