5 de PASAR DALAM - EINDHOVEN
met o a PREMIERE VOOR NEDERLAND: ROSY ANDRES (29-8)
LOS ALEGRES - STEELBAND - SONORA RITMICA -
RETNOWATI KOESOEMOPOETRO - THE BEACHCOMBERS
- THE INTRUDERS
dagelijks: tweemaal OOST-WEST MODESHOW
zaterdag- en zondagmiddag 2 uur: KINDERPROGRAMMA
DAGELIJKS NON-STOP GEOPEND VANAF 12 UUR
vrijdag zaterdag zondag
29 30 31
augustus augustus augustus
(tot 24 u.) (tot 1 u. 's-nachts) (tot 23 u.)
ELKE AVOND DE LAATSTE 2 UUR DANSMUZIEK VOOR IEDEREEN
PHILIPS-JUBILEUMHAL (POC)
entree; tot 6 jr. gratis - 6-12 jr. en 65+ ƒ.2,- - volwassenen ƒ.4,-
Telefoon tijdens de Pasar Dalam: 040-52 05 20
Informatie vooraf: 010-37 59 35
van 's Lands kas. De voorzieningen wa
ren summier; drinkwater moest - uit
de kali - eerst gekookt worden. Men is
er blijkbaar van uit gegaan, dat dit
"verblijf" na de bezetting slechts van
(zeer) tijdelijke aard zou zijn. Hetgeen
inderdaad ook het geval is geweest.
Maar zó kort kon deze eerste ervaring
toch niet zijn, of - in die dagen van
verslagenheid en gelaten afwachten-
wat-er-verder-te-gebeuren-stond, ook
al omdat de verbindingen met het ove
rige deel der Molukken totaal ver
broken was - alle ellende zou nog ver
ergerd worden door het verscheiden
van resident Jansen.
Voor deze uitmuntende Molukken-ken-
ner - in alle opzichten - een nobele,
menslievende, grote persoonlijkheid,
was de schok physiek en psychisch te
groot. Met bovendien zeer ernstige
dysenterie - 's nachts ging ik, vrijwel
gelijktijdig met resident Jansen vele
malen naar het "toilet" boven de kali,
maar ik overleefde het - werd hij opge
nomen in het hospitaal in Ambon, waar
resident Jansen overleed en zeker niet
in overeenstemming met hetgeen allen
wel hadden gewenst werd begraven.
Japans optreden en internering
De objectiviteit van dit verhaal eist
echter ook, dat andere merkwaardige
"trekken" van de overheersers - reeds
in den beginne - vermelding behoeven.
Zo herinner ik mij, vlak na de capitula
tie - geheel in tegenstelling tot het
zonder pardon optreden der Japanners
tegen plunderaars en dieven - dat het
politie-kader (eur.) bevel kreeg om op
het residentie-erf "aan te treden". De
hcvp Veringa vóóraan in het gelid. Een
kennelijk met de Japanners al direct
collaborerende hoofdposthuiscdt. nam
het appèl af; hij wendde zich, in pre
sentatie van een Japanse cdt., met een
sigaret tussen de lippen, tot de hcvp.
Geirriteerd en impulsief zei ik hem, de
sigaret verwijderende - in het maleis
dat hij tot zijn hcvp sprak. De Japan
ners reageerden niet!
Maar de gezagsgetrouwe inspecteur
van politie Mockly van de stadspolitie
Ambon - niet aanwezig op genoemd
appèl - werd, om onduidelijke reden
gearresteerd en is in Japanse gevan
genschap omgekomen. Ondanks na
speuringen na de oorlog, is< niet kun
nen worden achterhaald hoe en waar
om Mockly is be(mis)-handeld vóór zijn
dood.
Dr. Ruibing en ik moesten ons - met
een speciale pas in voor ons onbe
grijpelijke tekens - op het politie
bureau, in feite: het gerechtsgebouw,
melden. N.m.m. was min-of-meer de
opzet - wij werden apart "onder
vraagd", in het maleis in tegenwoordig
heid van Ambonnees politiepersoneel
(mantri's) - dat althans ik in Japans
politie-verband zou kunnen worden
"benoemd". En ik veronderstel, dat het
gebeurde op het residentie-erf-appèl
(de hcvp. was bij deze ondervraging
niet aanwezig), dank zij deze mantri's
van politie - met wie ik altijd heel goed
heb samengewerkt - er toe heeft bij
gedragen, dat mijn weigering voor de
ze "functie" werd geaccepteerd; wij
konden althans zonder meer en onge
hinderd - hoewel, zoals gebruikelijk,
na geruime tijd antichambreren - naar
het kamp Batoeboelan terugkeren.
Na enkele dagen, terwijl de Japanners
met succes opereerden richting Java,
kwam andere ruimte vrij en kennelijk
ook bedoeld voor de transporten met
de geinterneerden van de overige Mo
lukken en Nieuw Guinea. De eerste
verhuizing vond plaats: naar het STO-
VIL-gebouw bij de baai. Dit gebouw
was eerst een doorgangsonderdak voor
de Japanners geweest en moest - zoals
ook later in dergelijke gevallen steeds
het geval is geweest - eerst grondig ge
reinigd worden. Ook "babatten" in de
naaste omgeving met de allerslechtste
klewangs, die nog beschikbaar waren,
moesten wij - koelies - één der poh-
tiek-strategische hebbelijkheden van
de "zonen der rijzende zon" - onder
toezicht. Ik herinner mij, met grote
waardering, dat een der Ambonnese
mantri's-politie mij wel heel omzichtig,
tijdens deze werkzaamheden, fluiste
rend zei: "sabar, toean, sabar". Dat
heeft me toen echt goed gedaan, man
tri Tehupeiory!
Het STOVIL-gebouw lag aan de baai
en hoewel de huisvesting redelijk was
(werd!), was de voeding - zo belang
rijk, omdat toen ook nog de vrouwen
en kinderen deel uitmaakten van het
kamp - absoluut onvoldoende en bo
vendien desastreus voor hen, die nog
wat hadden weten te smokkelen (wat
boter, melk, blikjes), toen bij een in
spectie-kamer-onderzoek van de Ja
panners alles in beslag genomen werd,
op een plaats vóór de ingang van het
kamp werd opgeslagen, werd vernield
door bajonet-steken in de blikjes en
daar in de zon - vooral goed zichtbaar
voor iedereen, ook voor de toen nog
zo goed mogelijk helpende Ambon-
nezen! - zonder meer werd achterge
laten. Zij, die ons nog wel eens hielpen,
vooral ten bate van de vrouwen met
kinderen, moesten hun belangeloze,
menslievende hulp ten slotte staken,
omdat de strafmaatregelen van Japanse
zijde barbaars waren
Rijst werd "verstrekt" - hoewel bekend
was, dat er grote voorraden beschik
baar waren - als een opgeveegd sa
menraapsel uit de goedangs. Heel zorg
vuldig wannen was bittere noodzaak;
de keukenploeg daarvoor een bijzonder
compliment. Men moest ook maar al
te vaak koken op nat (in schoonge
boende benzine-drums), rokend en dus
moeilijk en benauwend/stinkend hout
vuur.
Het werd improviseren en minder dan
mondjes-maat en dat zou het blijven
tot het bittere - of vreugdevol! - einde.
De Japanners vorderden intussen goed
Javawaarts; 8 maart 1942 was het ge
beurd, precies 3 maanden had deze
operatie geduurd. Zoals bij het begin
van deze Pacific-oorlog ook via de
Japanse radio was voorspeld!
In ons STOVIL-kamp was intussen een
"ziekenboeg" ingericht met een 8-tal
bedden, waar vooral de arts Julius
met zijn toegewijde verpleegsters - la
ter in Zuid Celebes vooral ook Dr. de
(lees verder volgende pag.)
15
