Ze waren er al naar toegelopen. De
deur was op slot. Ze trapten de deur
in en stortten zich op de luid kakelende
en wegvluchtende dieren. Ze doodden
ze en begonnen de veren er af te ruk
ken. Daarna zetten ze hun tanden in
het nog warme, lillende vlees en be
gonnen het gulzig tussen hun kaken
te vermalen. De man stond nog steeds
op dezelfde plaats. Niemand had aan
dacht aan hem geschonken. Roerloos
stond hij daar. Hij had alles gezien.
Een wilde woede laaide in hem op. Hij
wilde de hele bende schoften wel uit
elkaar ranselen. Ze moesten godbetert
zijn kippen met rust laten. Het sche
merde voor zijn ogen. Hij wilde
schreeuwen. Maar alleen een droge
snik wrong zich uit zijn keel.
Hij voelde zich beurtelings koud en
warm worden. Hij spande al zijn spie
ren en ademde moeilijk. Met uiterste
wilsinspanning slaagde hij er in zich te
beheeréen. Het had geen zin er op los
te slaan. Hij moest aan zijn gezin den
ken en kalm blijven. Er kwamen nog
meer Koreanen binnenlopen. Sommi
gen gingen ook achter de kippen aan.
Anderen lachten dom en slenterden
verder op zoek naar buit.
Daar kwam de jonge stier aanlopen.
Langzaam en statig. Zijn huid glansde
in de zon. Men zag de spieren golven
onder het gladde vel.
Wat een prachtig dier was het. Een
bundel samengebalde kracht. Hij bleef
even staan, wat beduusd door de on
gewone drukte, de herrie en de vreem
de mannen. Hij richtte zijn kop op en
snoof nerveus. Wat gebeurde daar op
eens? De man op de galerij richtte zich
hoog op om beter te kunnen zien. Een
stelletje Koreanen had zich joelend en
schreeuwend op de stier geworpen.
Er flitste een mes door de lucht.
De halsslagader van het dier was door
gesneden. Langzaam zakte het prach
tige dier opzij.
Een brede straal bloed kleurde de aar
de rood. Vol ontzetting en afgrijzen
had de man toegekeken. Er kwam een
ongelovige blik in zijn opengesperde
ogen. Dit kón niet waar zijn. Dit was
alleen een boze droom. Hij probeerde
krampachtig om het gebeurde tot zich
te laten doordringen.
Dan overspoelde hem als een vloed
golf de realiteit: "Ze hebben mijn stier
vermoord."
Het dreunde als een bronzen klok luid
en duidelijk in zijn oren. Zijn gezicht
vertrok tot een grimas. Zijn hart bonsde
als bezeten. "Ze hebben mijn kippen en
mijn stier afgemaakt. Mijn stier ver
moord", herhaalde hij, alsof hij de
waarheid goed tot zich wilde laten
doordringen. "Ze hebben ook iets in
mij vermoord, dat ik begraven zal diep
in mijn hart, omdat het te groot is voor
woorden." Hij vocht tegen een bijna
onduldbare pijn in zijn borst. Dan be
gonnen zijn tranen te vloeien.
Eerêt langzaam en moeilijk, dan vlug
gertot het leek of hij niet meer op
kon houden.
Hij huilde geluidloos.
De spanning was gebroken.
Het huilen had opgehouden. Hij had
zichzelf weer in zijn macht. Hij was nu
héél kalm.
Een paar Koreanen kwamen naar hem
toe. Hij liet ze rustig naderbij komen.
Niets kon hem meer deren. Nu niet
meer. Jeannette Weyrich
(Vervolg: "in de wereldbrand")
en het is voor mij nog altijd een wonder
dat de keuken ons nog iets eetbaars
op onze blikken borden of (ex-boter)
blikken toverde... Ik herinner mij nog
goed, dat de Jap eens toestond, dat
wij een dood koebeest uit het bos
mochten halen; het werd geslacht en
zuinig geconsumeerd tot-en-met de
(eerst van de haren ontdane) huid
waarvan nog héél lang weken, dobbel
steentjes werden gesneden, die dan
als glimmende jujubes in de "sajoer"
werden "mee-gekookt". Heeft u wel
eens gekookt leer gegeten...? Toen de
Jap. de huid kwam halen, vertelden
onze keukenmeesters hem, dat ook die
was verorberd. Toen stond de Jap.
perplex
Het begon echter te dagen, maar bij
kans elke dag stierven er mannen, die
hun laatste rustplaats vonden in het
sombere Celebes-massief. Mogen zij
daar rusten in vrede; ook zij hebben
de oorlog niet gewildVan me
dische zijde vernam ik, dat dit kamp
heel weinig overlevenden zou hebben
gekend, als de ellende nog maar en
kele maanden langer zou hebben ge
duurd.
Het einde van de oorlog
Het lukte, als de Jap. cdt. even weg
was, een heel snelle en handige jonge
man om de Nippon-krant te bemach
tigen. De, met ons geinterneerde Chi
nese consul (Makasser) ontcijferde dan
vliegensvlug de "headlines" en zo wis
ten wij al vrij gauw na de succesvolle
raids van de Amerikanen, de gewonnen
zee-slagen en het oprukken van de
G.l.'s en ten slotte zelfs "Hiroshima",
dat de "unconditional surrender" van
Nippon aan Mac Arthur al enige tijd
een feit was, terwijl wij nog steeds in
"Bolong" gevangen gehouden werden.
Op 21 augustus 1945 hield de Jap. cdt.
Toda een extra-appèl om 2 u. 's mid
dags. Hij hield toen een "speech",
waarbij hij zéér geëmotioneerd ge
raakte. Veel van wat hij zei was welis
waar onbegrijpelijk, maar zóveel was
wel duidelijk, dat wél begrepen en ver
staan werd, dat "de oorlog was afge
lopen" en "Nippon had niet gewonnen"
(zeer genuanceerd, want "verloren"
werd niet gezegd
Toen klonk het WILHELMUS I I
Medegedeeld werd voorts, dat wij "Bo
long" zouden gaan verlaten. Op 26 au
gustus 1945 vertrok het eerste con-
vooi, 200 man sterk naar Paré-Paré,
op 27 augustus d.o.v. nog een 170 m.
en daarna successievelijk de rest.
Allen werden wij in de ons bekende
Paré-Paré-barakken ondergebracht. Ik
wil hier een eresaluut brengen aan hen,
die - wanhopig, berustend, opstandig
of pessimistisch-overtuigd-dat-er-niets-
meer-goed-zou-kunnen-gaan, verminkt,
overleden, de psychische en physieke
slachtoffers van deze verschrikkelijke
oorlog - onze kampen niet hebben o-
verleefd. Moge deze enkele regels een
getuigenis zijn, dat EN opdat wij niet
vergeten
Koninginnedag in Paré-Paré
In Paré-Paré wachtte ons misschien
wel de grootste verrassing - aange
naamste, dat wél I - van Nippon. Op
31 augustus 1945 werd toegestaan, dat
de verjaardag van H.M. Koningin Wil-
helmina werd herdacht: Koninginnedag
in de hal van het Paré-Paré-kamp! Het
bijkans levensgrote officiële portret
van Hare Majesteit stond daar opge
steld, omringd door échte bloemen
kransen.
Verbazingwekkend Nippon; voor de
grote psycholoog Shakespeare mis
schien verklaarbaar, maar voor mij by
all means het "happy and of a very hot
midsummer-night-and-day-dream" U
zal de nuance wel vatten natuurlijk.
En in de spleet in de muur - ik ga nog
even door - was het gloren van de
realiteit, ook een Nippon-stunt(l): hope
and glory for Independence Day, de
Kemerdèkaan. Er zou via Albion nog
wel heel wat water door de Tji Li-
woeng, de Brantas, de Barito/Marta-
poera en andere grote rivieren, afge
scheiden van de kleinere kali's, moeten
stromen
Het vertrek, uiteindelijk, naar Makas
ser verliep eveneens groepsgewijs; de
eersten gingen op 9 september 1945.
In het laatste deel van deze "herinne
ringen" nog het een en ander, vooral
ook mijn trouwe medewerkers ter ere!
J.K.H.B.
(wordt vervolgd)
Ik heb, helaas, te laat vernomen dat
ongetwijfeld prachtige en waardevolle
tekeningen (ook van Bonnet en Hof-
ker?) deel uitmaakten van een expositie
"Nederlandse schilders en tekenaars
in de Oost" in het Rijksmuseum te
Amsterdam van 19 oktober - 10 de
cember 1972. Ik had anders zeker van
mijn belangstelling doen blijken.
2) Van Ruibing vernam ik o.m. dat zij-
beiden de enige verplegers waren, die
gespaard zijn gebleven, dank zij het
advies van dr. Julius, waaraan zij zich
strikt gehouden hebben!
13
