TJEMPAKA BLOEMEN EN DE O,
ZO WILDE PAARDENDANS
Pf
Verwonderd glimlachten de passagiers van de "Northern Star" toen de Maleisische cha-
lempong (koperen trommel) en gongs op de steiger een welkom ten gehore brachten.
De meesten van de 850 touristen aan boord van het luxe schip kwamen naar het dek om
de kleurrijke welkomstceremonie gade te slaan die was georganiseerd door het Bureau
ter bevordering van het tourisme.
Velen daalden af naar de kade om beter te kunnen zien en het geklik van de cameras was
niet van de lucht. Dansers voerden kuda kepang en andere traditionele dansen uit. De
bezoekers die zich dichterbij hen waagden werden besprenkeld met geurig water en
bloemen.
De touristen waren vol lof over de uitvoering, ledereen zei: "Het is geweldig om binnen
te varen met zo'n welkom. De lange reis schijnt de moeite waard na het zien van deze
uitvoering".
De zeven dochters van mijn buren gin
gen naar het feest op de avond dat de
kuda kepang-dans op het programma
stond. "Pas op dat geen van jullie een
tjempaka bloem draagt", riep hun groot
moeder hen nog na.
De meisjes, die zich met allerlei kralen
en opzichtige versierselen hadden op
getooid, giechelden bij de gedachte dat
ze in stemmige kleding met bloemen
in het haar zouden gaan.
Maar in koor riepen ze met verrukte
nieuwsgierigheid: "Waarom dan niet,
grootmoeder, waarom niet?" "Doe het
niet en daarmee uit", snauwde de oude
dame. Ze schudde haar hoofd tegen
me van over de heg, alsof ze wilde
zeggen: "Die jongelui van tegenwoor
dig
Ik wist "waarom niet". Ik had het altijd
al geweten. De jongeren van gisteren
mochten dan al niet zoveel vragen stel
len als die van vandaag, maar kleine
potjes hadden grote oren.
Ik was vier jaar toen ik voor het eerst
een kuda kepang voorstelling zag. Een
17-jarig nichtje had me meegenomen
en ze had een tjempaka bloem fn haar
haar verborgen. Ze was een avontuur
lijk meisje en droeg de bloem om te
zien of de oude volksverhalen waar
heid bevatten.
Ik beefde van vrees en opwinding. Ik
was er zeker van dat de bloem het er
aan toegeschreven effect zou hebben:
de kuda kepang dansers in een stam
pende, schuimbekkende en de menigte
toeschouwers achternajagende razer
nij te brengen.
Sommigen, zo fluisterden de oude men
sen, zouden zich zelfs in de lucht ver
heffen. We kwamen laat, omdat onze
familie dergelijke voorstellingen afkeur
de en we moesten wachten totdat het
hele huis in slaap was, voordat we
naar buiten glipten.
Er was een grote menigte maar we
slaagden erin om ons naar voren te
wringen.
Er was geen toneel, alleen een cirkel
vormige ruimte in het open veld, waar
omheen de toeschouwers stonden of
gehurkt zaten.
De kuda keoang-dansers schommelend
als paarden die schrijlings worden be
reden, liepen steeds in de rondte op
de langzame, vreemde maat van de
trommels. Ik was verwonderd, dat ze
er niet in het minst vermoeid uitzagen,
in aanmerking genomen dat ze na de
gebeden bij het vallen van de scheme
ring waren begonnen en het toen ai
na middernacht was.
Waren het inderdaad de tjempaka bloe
men in het haar van mijn nichtje? Op
't ogenblik dat we dicht bij de dansers
kwamen, begonnen ze harder en har
der te lopen, terwijl de trommels hun
wilde uitgelatenheid evenaarden.
Ze bereden niet langer meer paarden.
Ze waren zelf veranderd in paarden -
steigerend, hinnekend, schuimend. Ik
huiverde over mijn hele lichaam. Maar
toen rolde een van de "paarden met
zijn ogen naar ons en scheen gereed
te staan om op ons af te stormen - en
we renden voor ons leven.
Maar zelfs toen we renden keek ik om,
in de hoop, de dansers te zien opstij
gen in de lucht. Maar dat deden ze niet.
Misschien had ik ook wat tjempaka
bloemen mee moeten smokkelen, om
de betovering sterker te maken.
Ik vertelde de geschiedenis aan de ou
de buurdame en ze knikte verschillen
de malen met haar hoofd: "Natuurlijk
was het de tjempaka bloem", zei ze.
In het kleine plaatsje op Java, waar ze
vandaan kwam, hadden de paarde-
dansers echter geen tjempaka bloe
men nodig om hen aan de gang te ma
ken. Ze kwamen vanzelf in trance na
een paar uur gedanst te hebben. Daar
heette de dans "jaranan", zei ze - af
geleid van "jaran" dat paard betekent.
Het begon altijd met wierook branden
en bezweringen. Daarna zorgde het
publiek voor een kom met water en kaf
van rijst. Bij het naderen van midder
nacht, werd er vlugger en energieker
gedanst. Soms gaf een van de acteurs
de dansers een zachte tik met de
zweep, om hen in een snellere en nog
sensationelere trance-toestand te bren
gen.
Op een gegeven ogenblik slurpten de
dansers, die in paarden waren veran
derd, het water op en schrokten het
rijstkaf met zichtbaar genot naar bin
nen. Als men zijdelings naar hen keek,
kon men werkelijk het gespring en ge-
dartel van hoeven en staarten zien.
Ik kan me dat goed voorstellen. Ik ken
iemand, die deel heeft genomen in
de labi-labi (schilpad) dans - een
specialiteit van Pahang - en hij zegt dat
na een urenlang rythmisch herhalen
van schildpadbewegingen hij zich een
echte schildpad voelde. Zelfs, nadat
hij uit de trance was bijgekomen, bleef
hij nog dagenlang het gewicht van een
schild op zijn rug voelen.
Maar zijn toestand is tenminste niet zo
slecht, zegt hij, als die van een oom
van hem, die de Hanoman of Apen-
koning-dans placht te doen in een rei
zend toneelgezelschap voor de oorlog.
Hij was een geweldig danser en hield
het publiek overal in zijn ban met zijn
levensechte aapachtige bewegingen.
Maar iedere keer, als de dans teneinde
was, moest men hem vangen en aan
de ketting leggen, want anders zou hij
van dak naar dak springen zoals de
echte Hanoman van de Sri Rama ver
halen.
Mijn schildpadvriend zegt dat er over
de hele wereld een opleving is van
dansen, die in trance gedaan worden,
en ik geloof hem. De moderne shake,
bijvoorbeeld, is echt hypnotiserend.
Met langzame en niet zulke oorverdo
vende muziek als in discotheken, kan
men de hele nacht lang de shake
dansen in een gelukzalige staat van
tijdloze gedachteloosheid.
In welk soort dier men dan tenslotte
verandert, is een andere zaak
Sri Zelima
(vertaald uit The Straits Times van 29
Juni 1974).
21
