Een Merkwaardige
Indische Familie (III)
Een onderzoek naar Douwes Dekkeriana in het krantendepot van de
Koninklijke Bibliotheek.
Thans wat meer over de auteurs van de aangetroffen brieven en over hun reis
ervaringen. Ik wil beginnen met Jules en Guido Douwes Dekker om een volgende
keer over te gaan op Ernest. De geschiedschrijver van het geslacht Douwes
Dekker, Dr. Julius Pée ("Multatuli en de zijnen", Amsterdam, Wereldbibliotheek,
1937) is over Jules wel uitermate kort, verontschuldigt zich trouwens met de
mededeling dat hij slechts beschikt over schaarse inlichtingen.
VAARWEL,
TOT BETERE TIJDEN
Een geïllustreerde documentaire
over de ondergang van Neder-
lands-lndië door J. C. Bijkerk.
Een boeiend relaas over de pe
riode vóór het uitbreken van de
oorlog in de Pacific en de strijd
om Ned.-lndië
f 29,50 f 3,25 porto.
Zelfs de deelname van Jules aan de
Boerenoorlog, die veel langduriger was
dan die van zijn jongere broers, was
Pée niet bekend, terwijl de vrij kort
stondige Zuid-Afrikaanse avonturen
van Ernest en Guido wel door hem
worden vermeld. Jules moet het doen
met de informatie dat hij in 1898 de
"Grand prix d'Europe" wielrijden1) heeft
behaald en dat hij drie maal gehuwd is
geweest met vermelding van de kinde
ren uit deze echtverbintenissen gebo
ren. Blijkens een privé mededeling van
een lid der familie Douwes Dekker aan
Dr. de Jong was Jules een grote blon
de man, een charmeur en zou hij ook
nog een vierde maal in het huwelijks
bootje zijn gestapt.
De belevenissen van Jules
in Zuid-Afrika
Dan danken wij nog een korte bijzon
derheid aan Ernest die in zijn memoi
res aan Harumi Wanasita vertelt: "Zijn
handelsinzicht had hij niet van de (sic)
Vader, zijn vermogen tot goodwill-
kweek van beide ouders. Zijn wils
krachtige materialistische zin kan hij
uit de (sic), geboorte niet meegekregen
hebben, lijkt zo". Het klinkt wat cryp
tisch: zowel de vader, Auguste, als
Jules waren zakenlieden, resp. bank en
makelaarschap (Auguste) en handel
(Jules). Evenals Auguste schijnt blijkens
een privémededeling ook Jules later in
financiële moeilijkheden te zijn ge
weest. Als buitenstaander zou men
geneigd zijn hier overeenstemming te
zien. Mogelijk zal Ernest bedoeld heb
ben de culturele-idealistische instelling
van Auguste te contrasteren met een
wat materialistische instelling van Jules.
Sedert kort zij wij dan door het onder
zoek van Dr. de Jong ingelicht over de
deelname van Jules aan de Boerenoor
log, dank zij gegevens die Jules zelf
aan de Unieregering heeft verstrekt
teneinde een oorlogsonderscheiding te
krijgen. Deze gegevens uit de Zuid-
Afrikaanse archieven zijn summier in
formuliervorm gesteld en het stuk is
gedagtekend Batavia, Noordwijk 30,
1938.
Aan de Jong's artikel in "Historia" ont
leen ik met zijn toestemming het vol
gende relaas van Jules' wedervaren.
"Hij heeft de terugtocht onder ge
neraal Louis Botha in Oost-Trans
vaal meegemaakt en daar de ge
vechten bij de hofstede Paarden-
kraal bij Belfast en te Dalmanutha
of Berg-en-Dal bij Machadodorp
op 27 augustus 1900 volgens eigen
getuigenis bijgewoond. In oktober
1900 is hem een rapport van de
Transvaalse regering over presi
dent Krugers vertrek met het Ne
derlandse oorlogsschip "Gelder
land" ter hand gesteld en hiermee
is hij naar generaal de Wet - d.w.z.
naar de Vrijstaatse regering - ge
stuurd. Na het vervullen van deze
politiek belangrijke opdracht heeft
hij zich aangesloten bij Therons
korps en gedurende de overige
oorlogsmaanden dienst gedaan on
der De Wet of diens commandan
ten. Hij behoorde dus tot het keur
korps der verkenners van Christi-
aan de Wet, dat is opgericht door
Danie Theron, de populaire, legen
darische Boerenheld. Hij is twee
maal gewond, de tweede maal
ernstig, maar hij is hersteld en
heeft zich weer bij de Bittereinders
in het veld gevoegd. Volgens ei
gen verklaring onderscheidde hij
zich in het gevecht te Tienfontein
bij Wepener en werd daarvoor
eervol vermeld in een speciale dag
order ondertekend door president
Steyn en generaal de Wet.. Onder
commandant Buys nam hij deel
aan een "treinbuiterij", dit is de
ontsporing en verovering van een
Britse trein. Maar drie en een hal
ve maand voor de vrede eindigde
voor deze dappere jonge Neder
lander de oorlog,
In krijgsgevangenschap
Op 16 of 18 februari 1902 raakte
zijn commando onder commandant
Piet Pretorius bij Boshof slaags
met de Ierse Brigade onder majoor
HOTEL "DE RUITER" HOUTHEM
bij Valkenburg (Z.L.), St. Gerlach 43
tel. 04406 - 4 03 18.
Riant uitzicht op het Geuldal
doet denken aan de mooie rustige om
geving van de Preanger
Zeer geschikt voor diegenen die op me
disch advies een rustkuur moeten onder
gaan.
Met dieet-patiënten wordt rekeninq qe-
houden
Alle kamers centraal verwarmd en voorzien
van warm en koud stromend water.
Prijzen per persoon en per dag; incl. be
diening en B.T.W. Logies met ontbijt f 17,
p.p.p. J. Half pension f 25,p.p.p.d. Kamer
met douche en toilet, logies met ontbijt
f 25,p.p.p.d. Kamer met douche en toilet,
half pension f 32,p.p.p.d.
Paris. Op de vlucht werd zijn paard
onder hem doodgeschoten en
werd hij krijgsgevangene. Evenals
vele andere guerilla-strijders on
der de Boeren was hij gekleed in
Britse uniform, aan gevangen sol
daten ontnomen, omdat zij geen
kleren meer hadden. Hierop stelde
het Britse opperbevel zware straf,
in enige gevallen de doodstraf we
gens spionnage. Ook Douwes Dek
ker werd voor de krijgsraad te
Kimberley gedaagd, behandeld als
misdadiger, maar gelukkig niet
doodgeschoten, doch met de aan
tekening misdadig of zoiets naar
het krijgsgevangenkamp Trichino-
poly in Zuid-lndië bij Ceylon ge
stuurd. Kort na zijn aankomst al
daar werd op 31 mei 1902 vrede
in Pretoria getekend en mocht hij
naar Java terugkeren."
Tot zover Dr. de Jong's relaas in "His
toria", dat thans kan worden aange
vuld met gegevens uit tempo doeloe
dagbladen.
Nu iets over de jongste broer, Guido,
om wiens brieven de zoekpartij eigen
lijk was begonnen. Volgens Dr. Pée is
hij ambtenaar in overheidsdienst ge
weest te Bandoeng. Hij was twee maal
gehuwd en had drie kinderen van wie
de jongste Niels Alexander de samen
steller is van het ons allen zo bekende
en dierbare fotoboek "Tanah Air Kita".
Ernest schildert in "70 jaar konse-
kwent" zijn broer af als "geridderd
ambtenaarEen goed dienaar der
regering, waar Ernest en Jules zich
steeds van het ambtelijke hebben ver
re gehouden. Guido was ook een
braaf mens, wel met steeds weer on
derdrukte opstandigheid in zich, maar
bereid tot hulp aan Nes, al keurde hij
diens woelen af
Het aandeel van
Guido D.D. in de Boerenoorlog
Guido's deelname aan de strijd is maar
vrij kort geweest. Aan "Historia" ont
leen ik: "Met het geven van lezingen
over de geschiedenis der Boeren en
met giften heeft hij het geld voor de
overtocht naar Lourengo Marques bij
eengebracht. Hij heeft de terugtocht
der Boeren in Oost-Transvaal meege
maakt, o.a. de slag bij Dalmanutha, en
is weer teruggekomen in Lourengo
Marques."
Als 16-jarige H.B.S.-er van Java ver
trokken moet men bewondering heb
ben voor zijn moed en zijn vaardige
12
