<0$ ":'^30|||§
SAYA
BIKKELS
IN MEMORIAM
Als U toctl
een girorekening
heeft
De bijdrage van V. N. Moens, getiteld
DE KLEINE SAJA en voorkomend in
de TT van 15 januari jl„ geeft zes
Indonesische woorden voor het Ne
derlandse begrip IK.
De termen HAMBA, ABDI en PATIH
komen, voor zover ik heb kunnen na
gaan, althans in West-Java, praktisch
niet meer voor; blijkbaar tengevolge
van een verandering in de sociale
structuur van de maatschappij. Over
het woord BETA, dat volgens het
woordenboek van Klinkert steeds in
de Molukken wordt (werd) gebruikt -
zegt de inzender - heb ik geen oor
deel, behalve dat ik het in de om
geving waar ik woon (Bandung) nooit
ben tegengekomen.
De term AKU (niet in het geraadpleeg
de woordenboek voorkomend) ont
moette ik meer in de schrijftaal dan in
gesprekken.
Behalve de in de bijdrage voorkomen
de zes termen, waarvan er enkele m.i.
verouderd zijn, kan nog een zevende
worden genoemd, en wel het nog
"springlevende" KAMI. Dit woord
wordt voornamelijk gebezigd om aan
te duiden WIJ of ONS, met uitsluiting
van de aangesproken persoon. Maar
in enigszins formele gesprekken en
vooral in dito brieven, hoort en leest
men vaak KAMI als er in het Neder
lands IK zou worden gebruikt.
Maar nu is het opvallend dat in de
•W".'
omgangstaal vaak voor 't begrip IK (of
MIJ) geen van de zeven gesignaleerde
Indon. termen gebruikt wordt, maar:
dat de spreker de kwalificatie of ei
gennaam voor het begrip IK of MIJ
gebruikt, welke de aangesproken per
soon normaal aan de spreker geeft.
Bij voorbeeld: Een wat oudere vrouw
zal tegen iemand die duidelijk jonger
is dan de spreekster, meestal zich-
zelve niet aanduiden met SAYA (nieu
we spelling) of AKU, maar met het
woord TANTE; of iets plechtiger: IBU.
Een oudere man wordt door een jon
gere man of vrouw vaak aangesproken
met OOM of (plechtiger) BAPAK; zo
dat deze oudere ook over zichzelf,
tegen de jongere, spreekt van OOM
of BAPAK.
Een jongere zal tegenover een oudere
het begrip IK of MIJ omschrijven met
zijn of haar (voor-)naam. Dus niet:
SAYA datang di rumah, maar: BENNIE
(of: LIES) datang di rumah.
Het voorgaande maakt geen aanspraak
op taalkundige juistheid. Het is een
weergave van wat ik als leek gemeend
heb op te merken in de hedendaagse
taaiusances voor zover ik daarmee in
aanraking kwam.
L. VAN DOMPSELER
Met de aanvulling van v.D. krijgt de
bijdrage van Vic Moens (onze oude,
reeds overleden sobat) pas de volle
dige taalkundige waarde van het woord
saja in oude en moderne vorm. Dank!
Red.
In no. 9 van T.T. dd. 15 november 1975
staat een stukje van Esje Peer over
bikkelen. Daar wilde ik even op rea
geren.
Esje Peer schrijft dat bikkels oorspron
kelijk van schapewervels werden ge
maakt. Hetzelfde staat in Oosthoek's
encyclopaedie.
Dat is evenwel niet juist. Ik ben ge
boren en opgegroeid in Ned. O. Indië,
heb in mijn jeugd veel gebikkeld. La
ter in Nederland als biologe afgestu
deerd. Door mijn studie, heb ik o.a.
ook skeletten van allerlei dieren moe
ten bestuderen en heb de bikkels daar
door met allerlei skeletonderdelen
kunnen vergelijken en weet dus, met
absolute zekerheid, dat die speelvoor-
werpjes oorspronkelijk geen wervels
maar kootjes van schapetenen waren.
Dit is zelfs te zien aan de latere, van
tin of koper vervaardigde bikkels. Be
langrijk is dit natuurlijk niet, maar ik
meende dat Esje Peer het wel aardig
zou vinden, deze informatie te krijgen.
J. v.d. GRAAFF-VAN RAALTEN
Vergevenmaar vergéten, nooit
Het werd stil om me heen en in mij.
Stil en kil
In Breda ben ik naar de "Beyerd" ge
gaan, en bezocht de expositie van
handwerk en tekeningen, zelfs foto's
van de krijgsgevangenen in de Japan
se kampen: Java, Burma, Sumatra, Ce
lebes, Paree-Paree en kali Bodjo. En
alles wès er weer. Triest, macaber,
een wereld van doorstane en zo véél
niet overleefde ellende, een hèl.
Alleen Burma: o m. 61.000 Europese
geïnterneerden, van wie 17.000 Neder
landers - 25% overleden; Pakan Ba-
roe-spoorweg 6600 Nederlandse en
Engelse krijgsgevangenen - 35% over
leden. Wat waren hun laatste gedach
ten in hun doodsstrijd
Van onze (8) kampen zag ik prachtige
tekeningen van Hofker en Van Dijk,
ragfijn soms, en gepenseeld bijkans
"live", als men zich even indenkt, hoè
en wat het wasde ravages na de
bombardementen op Paree-Paree door
de 9, resp. 12 Liberators, de in feite
ere-begraafplaats tijdens de epidemie
ën in het "Bodjo"-kamp. Monumenten
van het "leven" en de ellende!
Na het bezoek aan de expositie, is er
immense dankbaarheid dat velen -
God zij dank! - de kampen hebben
overleefd. Er is verlangen om even
alleen te zijn - in ongerepte natuur of
langs de zee in regen, wind, sneeuw,
omdat het stormt innerlijk.
Vergevenmaar vergéten, nooit!
Het zou goed zijn vooral ook voor
de jongeren, de opgroeiende jeugd,
voor hen, die eigenlijk nauwelijks of
helemaal niet (gelukkig!) door die hèl
zijn gegaan, naar die expositie, in Bre
da of elders waar dat nog mogelijk zal
zijn, te gaan. Het zal zeker niet ver
geefs zijn en na diep nadenken tot de
erkenning kunnen leiden, dat het be
zoek zo waardevol is!
Bijzondere waardering, mijnerzijds,
voor het arrangement van deze expo
sitie in twee zalen, goed overzichtelijk,
uitstekend en stemmig gehouden,
passend voor het "In Memoriam".
Er is daar ook een boek verkrijgbaar,
evenals "Gouden Munt" van Tj. de
Haan, een gedenkteken èn een waar
schuwing: si vis pacem para bellum...
...Helaas
J.K.H.B.
De Tentoonstelling "Nederlanders in
Japanse kampen" zal nog te zien zijn
in:
- Museum Het Princessehof, Leeuw
arden (28 feb.-21 april 1976)
- Gemeentemuseum, Arnhem (8 mei -
13 juni 1976)
AAN EEN OUDE SOBAT
Krokodillen-stad in een vèr verleden...
Sportief samenspel, lang verzwegen,
Scheiding van wegen, heel lang
geleden.
"Verdreven maar niet verslagen"
In groot vertrouwen zou 't eens dagen!
Soerabaia, een vèr verleden
Terug in Hollands heden.
Gouden Munt, indringend Indië -
Burma...
Nostalgie, 'n grijs-zilveren draad
Overveen - Breda!
J.K.H.B.
Betaalt U ons dan per giro, niet
via de Bank?
Het scheelt ons enorm in de tijd,
want een giro geeft meer infor
matie, (adres, waarvoor de be
taling) dan een Bank-afschrift
waarbij we alles moeten uitplui
zen. Als het U om het even is,
ALSTUBLIEFT PER POSTGIRO
BETALEN. ALLES.
Administratie Tong-Tong
3
