Het wapen der Militaire Luchtvaart
KNIL
Een Roemrucht Wapen (IV)
Het gevecht boven Borneo
In het eerste artikel over dit wapen (zie TT nr. 14 dd. 1-2-1976) waarin de won
derbaarlijke ontsnapping van de toenmalige 1e Lt. A. B. Wollf, zijn crew en zijn
belangrijke passagiers is beschreven, is door mij heel even één van de vliegtuig
types weergegeven, waarmee de ML in de oorlog heeft geopereerd: nl. de
Glenn-Martin bommenwerper. Reeds ver voor de oorlog heerste bij het personeel
van de ML een gezonde rivaliteit tussen de mensen van de bommenwerper-
groepen en die van de jachtgroepen. Het is daarom - na het verhaal over het
"Circus van Helsdingen" dat deel uitmaakte van de jachtgroep VLG V - dat ik
thans de Glenn-Martins, .maar voornamelijk de mensen die met dit vliegtuigtype
hebben gewerkt op de voorgrond wil laten treden.
Om echter een duidelijk beeld te krij
gen van de hierna volgende beschrij
vingen is het noodzakelijk een kort
overzicht te geven van de organisatie
en dislokatie van diverse groepen en
afdelingen, vlak voor het uitbreken
van de oorlog. De ML bezat 120 bom
menwerpers, verdeeld over 3 vliegtuig-
groepen:
VLG I (Andir) - cdt: Majoor van Dam
- met 2 afdelingen:
1 VLG I - cdt Kapt. van Randwijk
2 VLG I - cdt Kapt de Senerpont
Domis
VLG II (Singosari) - cdt Majoor Walt-
man - met slechts 1 afdeling Glenns:
1 VLG II - cdt 1e Lt. Otten
VLG III (Tjililitan) - cdt Lt. Kol. van
Gulik - met 3 afdelingen
1 VLG III - cdt 1e Lt. Lettinga
2 VLG III - cdt 1e Lt. Spiekerman
van Weezelburg
3 VLG III - cdt 1e Lt. Wolff
Reeds op 2-12-1941 vertrok als gevolg
van de mobilisatie 2 VLG I naar de
geheime oorlogsbasis Sinkawang II
(West Borneo). Deze afdeling onder
commando van Kapt. de Senerpont
Domis bestond uit 11 Glenns. Op S II
was reeds aanwezig de 3e patrouille
Brewsters van de afdeling van de
1e Lt. van Rest (1 VLG V), die hier
op 26-11-1941 arriveerde. Beide af
delingen (Glenns en Brewsters) ston
den bij het uitbreken van de oorlog
op 8-12-1941 onder Engels bevel van
het FEC (Far East Command).
Op 5-12-1941 arriveerde op de ge
heime oorlogsbasis Samarinda II (Oost
Borneo NW van Balikpapan) 1 VLG I,
gecommandeerd door Kapt. van Rand
wijk. Ook hier waren reeds 8 Brew
sters aanwezig, t.w. de 1e en 2e pa
trouille van de Afd. jagers van Van
Rest.
De totale luchtstrijdkrachten voor ge
heel Borneo bestond uit 23 bommen
werpers en 13 jachtvliegtuigen. (De
oppervlakte van Borneo kunnen we
vergelijken met die van W. Duitsland,
Nederland, België en Frankrijk tesa-
men).
Ook elders waren afdelingen en pa
trouilles Glenn-Martins gestationeerd,
zoals op Singapore (VLG III), Singo
sari (VLG II) en Kalidjati (VLG II en
later de 7e Afd), maar de grootste
vloot bevond zich bij het uitbreken
van de oorlog in Borneo, vooral toen
een maand daarna de 7e Afd. Glenns
werd geformeerd uit het beschikbare
lesmateriaal op KD en deze afdeling
te weer niet goed waargenomen. De
dag daarop 18-12-41 vlogen weer 6
Glenns naar Miri. Het luchtafweer was
zwaar, maar waargenomen werd dat
een troepentransportschip werd ge
troffen, zo verklaarde de patr. waar
nemer 1e Lt. van Loggem. Maar de
afd. moest zijn eerste verliezen incas
seren. De machine van Lt. Groeneveld
wordt getroffen en gaat verloren. Hij
is de enige van zijn crew die zich
weet te redden middels een valscherm.
Groeneveld heeft na lange omzwer
vingen met enkele Engelsen uit Miri
de Ned. Indische buitenpost Long-Na-
wang in Midden Borneo bereikt. Aldaar
bevonden zich reeds vele vluchtelin
gen: militairen, burgers, zendelingen,
missionarissen, vrouwen en kinderen.
Betrekkelijk veilig in het hartje van
Borneo, maar zij werden tenslotte toch
door de Japanners omsingeld en over
vallen. Velen sneuvelen. Ook Groene
veld wordt op 27-8-42 vermoord.
Vanuit Singapore heeft VLG lil de
De Glenn Martin bommenwerper type WH 3 of WH 3A.
werd overgeplaatst naar Samarinda II,
zoals U later in het verhaal zult lezen.
Het is daarom dat dit artikel zich uit
sluitend bezig houdt met de operatiën
boven Borneo met het accent op de
strijd boven Oost Borneo. De opera
tiën van de Glenns boven Malakka en
elders zullen in een ander artikel wor
den beschreven.
De strijd boven West Borneo.
De Glenn-Martins die zich sedert 2-12-
1941 op Sinkawang II bevonden wer
den eerst gebruikt voor verkennings
vluchten in het zeegebied tussen Bor
neo en Malakka. Al spoedig werd het
duidelijk dat Japan Borneo zou aan
vallen. De aardoliewinning en de olie
voorraden waren voor zijn oorlog
voering uiterst belangrijk. Op 15-12-
1941 werd waargenomen dat de Japan
se vloot voor Miri in Br. Borneo lag
en op de 16e begon de invasie.
Het rapport van Generaal Kengen
meldt dat op de 17e de Glenns vanaf
Sinkawang II hun eerste offensieve
acties uitvoerden: 2 aanvallen op Miri,
telkens door 2 patrouilles. Vanwege
de vage rapporten zijn namen niet be
kend. Resultaten van de bombarde
menten werden door het uiterst slech-
operatiën tegen de Japanse invasie
van Br. Borneo gesteund, zeer tegen
de zin van het FEC. Een volledig over
zicht van deze acties is helaas niet
meer voorhanden. Veel authentieke
rapporten zijn verloren gegaan, maar
een tipje van de sluier wordt opgelicht
door verslagen van enige overleven
den: zo heeft de 1e Lt. van Gessel
van 1 VLG III met zijn volgvliegers
Vdg. Postma en Vdg. Samboedjo Hoe-
rip en een patrouille van 3 VLG III,
geleid door de 2e Lt. van Erkel (volg
vliegers onbekend) op 1e Kerstdag
1941 schepen op de rede van Kuching
gebombardeerd. Hiervan is bekend
dat de patr. van Gessel een hoog-
bombardement inzette, terwijl tegelij
kertijd de patr. van Erkel op boomtop
hoogte de aanval inzette en zodoende
voor de verrassing zorgde. Hoeveel
er vernietigd werd kon niet duidelijk
worden vastgesteld vanwege het
slechte weer.
De volgende eerste vliegers behoor
den tot 2 VLG I, die allen aan oorlogs-
vluchten op Miri en/óf Kuching heb
ben deelgenomen:
kapt. Raoul de Senerpont Domis, 1e
(lees verder volgende pagina)
6
