Dromen over laatste pleisterplaats
KIMM Indische spekkoek
Stort 15,op giro 158225 en
U ontvangt een spekkoek van
ca. 500 gram, in speciale ver
pakking, franco thuis.
"KIMM", Joh. Verhulststraat 98,
Amsterdam-Z. Tel. 020- 72 84 61
(Vervolg: Boekbespreking)
drukt. Het zijn de brieven van R. A.
Kartini die thans opnieuw het licht
zien.
Inderdaad: een fenomeen met een
zeer uitzonderlijk karakter. De regents
dochter Kartini, die nu al zo vele jaren
geleden een Nederlandse schoolop
leiding genoot kan men bewonderen
om de ideeën die haar tijd ver vooruit
waren, maar bepaald niet minder om
het voortreffelijk Nederlands dat zij
schreef, ofschoon ze haar vaderland
nooit verlaten heeft.
Niet alleen haar schoolopleiding ves
tigde de band met het Westen, maar
vooral haar bewondering voor hetgeen
de westerse vrouw in haar strijd om
gelijkberechtiging reeds had bereikt.
Het mag dan, volgens haar moderne
zusters, de Dolle Mina.s, nog veel te
wensen overlaten, in Kartini s tijd was
de positie van de vrouw in het Westen
oneindig ver vooruit op die van de
Javaanse vrouw zelfs wanneer zij
stamde uit een zo vooruitstrevende
familie als die van haar vader, de
toenmalige regent van Japara. Zij
richtte zich met onverdroten ijver spe
ciaal op de ontwikkeling van het on
derwijs, de kritiek van haar eigen man
nelijke en vrouwelijke standgenoten
niet schuwend. Zij wist zich daarbij
verzekerd van de steun van haar fa
milie, in het bijzonder van haar beide
jongere zusters, en tenslotte van die
van haar echtgenoot. Aan haar leven
kwam helaas een eind toen zij pas
25 was, maar haar denkbeelden zijn
ook na haar dood blijven groeien en
bloeien.
Deze vijfde uitgave van haar brieven,
thans aangevuld met enige nog niet
tevoren gepubliceerde, is verzorgd en
ingeleid door Elisabeth Al lardnaar de
door mr. J. H. Abendanon verzamelde
originelen en uitgegeven door Ge Na-
brink, Amsterdam. Een document dat
zijn waarde ook na bijna een eeuw
niet heeft verloren.
JHR.
Verkrijgbaar in de Boekhandel Tong
Tong. Prijs 24,80 plus porto 3,25.
Op zoek naar een tempat voor toenggoe mati
"Maar het liefst zou ik in Soekaboemi wonen!"
Met deze bekentenis besluit mevrouw F. van Zanten-Hasselmeijer haar a™e
in Tong Tong van 1 september 1975, p. 4 - Soekaboemi, favor.et! Hoe kan het
anders. Ik hoor het koor der Soekaboemelaars met deze loftuiging van harte
instemmen. Ik doe daar echter niet aan mee. Mijn herinnering aan Soekaboemi
is en blijft gemengd. Naast veel goeds is mij namelijk ook bijgebleven het rond
lopen met een loodzwaar hoofd in een middaghitte, die overvalt en futloos maakt.
Zo'n kritiek op dit veel geprezen
bergplaatsje kan men enkel verwach
ten uit de hoek van die hoog verhe
ven wezens, die duizend meter en
meer boven de zeespiegel leven en
die van de toppen van hun Olympus
neerzien op de minder bevoorrechten,
- al bewonen die dan ook waarlijk
lachende landouwen. Oordeelt U zelf
maar.
In de blauwige verte: de bergen van
de Djampangs. Daarvóór: de scherpe
contouren van de Goenoeng Kentjana.
Tussen mijn arendsnest en deze hori
zont: 'n golvende glooiing bedekt met
theetuinen, doorsneden door zwaar be
boste ravijnen, waarvan enkel de aan
eengesloten toppen der bomen als
donkere tinten het lichtgroen van het
geplooid tapijt van de thee-aanplant
onderbreken. Heel ver - nog juist zicht
baar - de terrassen van in de zon
blikkerende sawahs, hier en daar een
kampoeng, een opkringelende rook
pluim en voor het overige slechts
grijsblauwe nevels. Boven mij ruisen
de tjemara's
Dit te zien, dit te ondergaan, dat doet
je wat! Dan vergeet je als "broekie"
onder de planters de zure opmerkin
gen van je baas en de kwaadaardige
Klatsch van naijverige collega's Dan
voel je je één met het beste, dat dit
land te bieden heeft: de goddelijke
natuur.
Ik mag niet klagen over de huizen en
pondokjes, waarin ik mijn vele In
dische jaren heb mogen slijten. Steeds
was het lot mij goedgunstig. Wat hun
ligging betrof, kon ik vaak niet beter
wensen. Toch gold ook hier: Lest,
best! Ik gedenk vol dankbaarheid mijn
bilikken paleisje, mijn woonstee in de
maanden vóór Pearl Harbour. Ik placht
er mijn ontbijt van ham and eggs te
nuttigen op het grasveld achter de
veranda. Dit veld vormde de grazige
kam van een voorgebergte, waarvan
de hellingen zó steil waren, dat van
de zware begroeiing slechts enkele
boomtoppen boven ons weitje uitsta
ken. Een apenkolonie had deze krui
nen als speelplaats gekozen. Daar
kwamen zij. Reeds uit de verte hoor
de je het gekraak van takken. Je zag
de takken buigen en zwaaien. Dan
plompten het dozijn donkere gestal
ten neer in het overdadige groen, dat
mijn tuin omringde. Kijk eens, wat een
tronies! - En zij, van hun kant, maar
loeren naar dat witte wezen, dat zich
zo juist stond in te zepen en nu doen
de is de baard te krabben. Is dit witte
wezen eenmaal van het toneel ver
dwenen - in de kamer mandi staat
de teil met lauw water klaar - dan
verschijnt de djongos, die buiten de
tafel dekt. Heeft echter dit andere wit
te wezen ook maar net zijn hielen ge
licht, dan zien de brandals onder de
apen hun kans schoon. Eén sprong,
één stormloop en foetsie is mijn sisir
tjaoe, mijn mata sapi en alles wat eet
baar is. Wat jammer, dat ik zo'n roof
overval nooit op de gevoelige plaat
heb vastgelegd!
Maar laten wij verder kijken dan de
boomkruinen. Verder en hoger. Daar
hangt het décor. Daar staan de cou
lissen in verbijsterende grootsheid.
Zeven vulkaantoppen tel ik. Van Tje-
remé tot de broeders: Pangerango en
Gedeh. Toppen en vele hellingen. Op
zo'n tafereel raakt een mens niet uit
gekeken. Ik ben niet langer "sadja
sadja". Nee, ik ben ik plus dit mach
tige land, dat mij omgeeft, omhult,
doordringt.
Lezers! Hoort U de stemmen van pro
test? "Bij mij was het heus nog veel
mooier. Geloof mij of niet, maar waar
ik woonde, dat kon je rustig een aards
paradijs noemen. Bij mij in Atjeh, op
Bali, op Ternate, Lèlès of Batoe
En ga zo maar door. Van Gogh, de
neef van Vincent - met zo n naam zit
je wat het visuele betreft in de goede
hoek - Van Gogh zei mij in het Jap
penkamp: "Als je een plek zoekt voor
het slijten van je levensavond, zoek
die dan aan zee".
Wat een heerlijke toekomstdroom! Ziet
U ook al, die zons-op- en ondergan
gen, dat dagelijks zich herhalende
wonder van kleuren en lijnen?
Waar zal het zijn? Op welke tandjoeng
valt onze keuze? Even de kaart erbij
halen. Een oude voor-oorlogse kaart
van Java. Bij Tong-Tong gekocht. Ik
loop met mijn vinger langs de kustlijn
en monster alle namen. Ja hoor! Daar
is het. Geen twijfel aan. Wij hebben
onze tempat voor toenggoe mati ge
vonden.
Semarang - richting Pekalongan, Ken-
dal, Weleri. Vóór Grinding naar de
kust. Gempolsewoe. Nog enkele kilo
meters en dan eindigt de weg en onze
tocht bij het "Landhuis".
Wie van de T.T.-lezers uit Semarang
of omgeving onderzoekt eens of ons
"Landhuis" er nog staat en of dit
inderdaad het dorado is, waar ik van
droom. Wie weet, mag ik er dan eens
komen logeren.
SI ANOE
16
