SOEMBER BRANTAS
EEN GELUKKIG MENSENLEVEN IN DE GOENOENG
"En zal ik dit oord, dat eens het mooiste werk, de gelukkigste tijd van ons
leven gaf, niet meer zien, mijn innerlijk oog, mijn sterke herinnering zal blijven
houden: beelden uit een bewogen, goed geleid bestaan, voor ons, ach voor
ieder, die daar mocht komen. Een leven van hoge waarde".
Met deze bewogen zinnen besluit Me
vrouw E. Klay-Bickes "Soember Bran-
tas", het verhaal van haar leven. Een
getypte en gestencilde bundel, bij el
kaar gehouden door een goedkope
plastic spiraal, maar een stuk proza
zo boeiend en aangrijpend, dat juist
deze eenvoudige uitvoering het tot
een van de uniekste uitgaven maakt
die ik ooit onder ogen kreeg.
Het begon met een kort briefje: "Ik
zend U mijn op schrift gestelde herin
neringen over Soember Brantas waar
ik van 1917-1942 heb gewoond en ge
werkt tot ik er verdreven werd. Ik heb
dit verhaal geschreven voor mijn kin
deren en kleinkinderen, opdat zij niet
zullen vergeten en zullen weten wat
Soember Brantas voor ons betekend
heeft."
Welke Oost-Javaan kent de naam
Soember Brantas niet? Wie in Djoeng-
go, Selecta, Songgoriti, Batoe, logeer
de, maakte natuurlijk ook tochten te
paard, te voet of met de auto. En dan
stuitte men altijd op de begrenzing aan
Soember Brantas. Je zag in de verte
koeien grazen op een "alpenweide",
paardenstallen, je ontdekte elders kof-
fiestruiken, een kina-aanplant. Maar
vooral rook je de bloemen, de bittere
lucht van de bergbloemen: margrieten,
chrysanten, asters, anjelieren en je
kon ze zien, in nette rijen in bamboe-
rekken, gesteund en opgehouden.
Huisjes, werkloodsen op verschillende
plekken op het land. Centraal het huis
van de familie Klay. Wie waren zij,
hoe waren ze er gekomen? Ik wist het
niet. Waarom zou ik het weten?
Als stadskind-met-vacantie-in-de-ber-
gen had je alleen te doen met zwem
men, wandelen, spelen, eten, grote
mensen hadden zo hun eigen bezig
heden.
"Oma Eddy", zoals de kleinkinderen
haar noemen woont nu ergens in Gel
derland in een bejaardentehuis. Ze is
88 jaar, een vrouw met een opmerke
lijk heldere geest en een herinnerings
vermogen waar iemand van een halve
eeuw jonger, jaloers op zou kunnen
zijn. Het leven dat ze nu leidt, werk
loos, zonder enige spanning en in
spanning is in lijnrechte tegenstelling
tot het leven dat achter haar ligt. Jaren
die een opeenvolging waren van ar
beid en arbeidsvreugde, avontuur,
spanning, experimenten, maar ook van
voldoening, dankbaarheid, liefde. Maar
bovenal GELUK, in de ruimste zin van
het woord.
"Waar Niek en ik de moed vandaan
haalden om in die veelbelovende
"suikertijd" het werk, dat hij als
fabrikatiechef bij Kooy en Co., de
rug toe te keren, tegen alle advie
zen in van trouwe vrienden en zijn
ouders, 5800 voet hoog, tussen bos
en bergen, ver van de bewoonde
wereld, waar geen dessa meer was,
te beginnen, terwijl onze 3 kinderen
nog niet op school waren?"
Vier jaren geleden begon Eddy Klay
haar leven op papier te zetten. Al
schrijvend herleeft ze elk moment,
Soember Brantas, zoals iedere Oosthoeker
het wel heeft zien liggen. Een uitgestrekte
bloemen- en groentenkwekerij, paardenstal
len, melkerij, een nederzetting in de bergen.
Omzoomd door koffie, kina.
Later kwam er een bungalow-dprp voor
vacantiegangers. Het was een plek voor
werken en bestaan voor honderden mensen,
blank en bruin.
herinnert ze zich elk detail uit dat
leven in de bergen. In Djoerang Kwali,
zoals het stuk grond heet dat ze voor
f 8000,met veel moeite kochten.
De naam "djoerang kwali" duidt op de
komvormige (kwali) vallei tussen de
Andasmoro en het Welirang-Ardjoeno
complex.
Ze vertelt over het huis dat ze aantrof
fen en dat hun nieuwe huis zou wor
den, de jacht op hardnekkige vlooien,
die de honden van de vorige eigenaar
hadden achtergelaten. Over de eerste
voorbereidingen tot het vormen van
een veestapel, de groenten en bloe-
menkweek. De eindeloze reeks van
ups and downs met al die wonderlijke
dingen in de bergnatuur die ze nu pas
goed leerde kennen.
Haar kinderen, haar -vrienden, maar
ook haar tegenstanders spelen in alle
beschrijvingen een voorname rol.
Oma Klay herinnert zich ook de avon
turen buiten Djoerang Kwali, de picnic
b.v. aan het Zuiderstrand dat bijna
op een drama uitliep. Ze vertelt over
jagen en vissen, geeft een boeiend
relaas over het zakelijke wel en wee
van hun onderneming. Over het dra
ma met het eerste stuk stamboekvee,
de paarden, de kwekerij. Ze noemt
namen, vertelt met nooit grof worden
de openhartigheid over de meest pe
nibele zaken. Want dit alles, het hoort
bij het leven van de familie, Nico en
Eddy en de kinderen Gerrit, Willy, Zus
en Mien.
Nico en Eddy Klay. Pionierswerk met alle
risico's en tegenslagen, liever dan het ge
regelde, verzekerde bestaan in de suiker.
8
