Merauke, het modderigste dorp ter wereld
co
Men voelt zich als op een andere planeet.
door H. NEEB
In de zuid-westhoek van Nieuw-Guinea, temidden van uitgestrekte moerassen
ligt Merauke, één van de vreemdste dorpen ter wereld. Absurditeiten en tegen
strijdigheden bestaan er rustig naast elkaar zonder dat iemand er door in de
war raakt. De nieuwkomer voelt zich als op een andere planeet, waarin hij zijn
plaats goedschiks of kwaadschiks zal moeten vinden.
Merauke is bij velen onzer bekend,
zij het alleen door de naam: "van
Sabang tot Merauke" gold het Ne
derlands gezag over de archipel -
naar de souvereiniteit over het ge
bied tussen Sabang en Merauke
steefden later de Indonesische na
tionalisten. Merauke kennen wij
voorts als de toegangspoort tot het
verbanningsoord Boven Digoel.
Tenslotte zullen sommige lezers zich
nog herinneren dat Merauke de
enige plek in Nederlands-lndië was
waar de Nederlandse vlag ook tij
dens Wereldoorlog II bleef wappe
ren. De Japanners zijn er nooit ge
weest, om welke reden dan ook.
Maar, hoe zag het er in Merauke nu
eigenlijk uit? De schrijver van dit
schetsje (en nog enige volgende)
geeft een - uiteraard subjectieve -
indruk van het barre land en zijn
bewoners aan de kust van Zuid
Nieuw Guinea, zoals het tot het
vertrek der Nederlanders heette.
■Mm .'.iiil>HW'J'iil.8W
Straatbeeld in Merauke: moderne en ouderwetse vervoersmiddelen naast elkaar
(Uit: "Schakels")
Het dorp en de omliggende gebieden
werden in 1902 voor zesduizend gul
den afgekocht van de Sultan van Ti-
dore en tot bestuurszetel gemaakt.
Eén van de doelstellingen hierbij was
toen de magie van het koppensnellen
van de Papoea's te vervangen door de
godsdienst van een gekruisigde. Een
moeilijk te begrijpen streven voor de
inheemsen. Daarnaast nam men de
ontwikkeling van het land voorzichtig
ter hand door middel van bezuinigin
gen.
Naast de plaats waar de brede Merau-
kerivier zich door de laatste zandrug
naar de zee heeft geboord, groeide
het groepje hutten en huizen langzaam
aan als een plek kroos aan een water
kant.
De zee is tot aan de horizon ondiep.
Een onduidelijke landpunt in de buurt
kreeg de naam Kaap Valsch van een
vroegere zeevaarder. Deze ontdek
kingsreiziger voer kort na de kreet uit
het kraaiennest "Land in zicht" zes
mijl uit de kust al met zijn schip aan
de grond. Wie nu het plaatsje zelf wil
aandoen, vaart nauwgezet in de geul,
die de rivier gedurende vele eeuwen
westwaarts in de zeebodem heeft uit
geslepen.
Evenwijdig aan de kustlijn liggen lage
duinen waartussen brede moerasstro
ken zijn ingesloten in een gigantisch
wasbordpatroon. De verbindingen tus
sen de zandrichels bestaan uit smalle
opgehoogde weggetjes, afgeknabbeld
door het water, en wrakke bruggetjes,
lang geleden eens gemaakt en sinds
dien geheel aan de natuur overgedra
gen. Op één van deze zandruggen,
een kilometer landinwaarts ligt het
zotte dorp Merauke. De houten huizen
staan aan de voorzijde op het zand en
aan de achterkant op palen in het
moeras. Achter ieder huis ligt een
kleine droge heuvel van jarenlang
weggegooid afval. Hierop scharrelen
slordige kippen kakelend en krabbend
rond tussen allerlei uit het afval om-
hooggeschoten planten. Het omringen
de water belet de kippen weg te zwer
ven en markeert ook duidelijk het per
soonlijk grondbezit: ieder huisje heeft
zijn eilandje.
Een paar honderd kilometer rondom
het dorp is niets anders dan moeras
met hier en daar wat begroeiing met
gras, riet en struiken op de enkele
minder natte plekken. De rivier kron
kelt van noord naar zuid en van oost
naar west er doorheen, globaal in de
richting van de zee. De licht verhoog
de oevers beletten na overstromingen
het water terug te vloeien, zodat het
naar onbekende streken wegglijdt of
zich geduldig laat verdampen.
Al dit water is echter voor Merauke
van geen waarde. Tot ver in de omtrek
is het brak. Voor drinken en koken
gebruikt men regenwater, dat in spe
ciaal hiervoor gemetselde vergaarbak_
ken wordt opgevangen. Met stevige
funderingen staan de meters hoge ko
lossen in de blubber.
Om hun waterige knollen te kunnen
verbouwen scheppen de Papoea's de
modder Op tot wat drogere terrassen
op een iets hoger niveau. De begraaf
plaats ligt drie meter "bovengronds".
De schuilloopgraven, die tijdens de
laatste oorlog in de droogste plekjes,
werden gegraven, liepen snel vol met
grondwater. Bij ieder dreigend Ja
pans bombardement stond men voor
de moeilijke keus om óf voor de vei
ligheid in de kuil te springen en zeker
tot aan de kin nat te worden, óf bo
vengronds droog te blijven en mis
schien geraakt te worden door een
bomscherf. Wanneer de bommen in
de modderige bodem vielen en explo
deerden, lilde de grond onder het
dorp en klotste het water in de schuil-
gleuven over de rand of in je neus
gaten.
Merauke is waarschijnlijk de enige
plaats ter wereld, waar je tot je nek in
de modder kan zitten en nog zand in
je ogen kan krijgen.
Stenen zijn er bij de schepping van
deze modderhoek in de wijde omtrek
niet bijgeleverd. Alles wat harder is
dan gedroogde modder of sappig hout
is van verre streken geïmporteerd. Het
aantal muskieten is er in de natte tijd
overstelpend groot en schermt het
maanlicht af. Het lijkt of 's avonds alle
muggen ter wereld zich daar vereni
gen. Hun voortdurend gepiep is een
supersonische foltering. Vele ingeni-
euse plannen zijn gesmeed om de hin
derlijke overvloed van deze beesten
productief te maken voor stad en land,
maar ze zijn nooit uitgevoerd.
Wantach ja
De Papoe's lopen er - naar onze be-
16
